وقتی که حضرت علی(ع) به حکومت رسید، چرا ازدواج موقت را رواج نداد و فدک را باز نگرداند و حی علی خیرالعمل را به اذان اضافه نکرد و حج تمتع را واجب نکرد؟

حضرت تمام این کارها را با جدیت تمام انجام داد و مرتب پیگیر انجام آن‌ها بود. بزرگترین شاهد بر انجام آن‌ها توسط امام علی(ع) (با توجه به تاکید عمر و پس از آن عثمان و معاویه و وادار کردن مسلمانان به انجام این دستور) آن که امروزه این احکام (ازدواج موقت، تمتع، حی علی خیر العمل) به دست ما رسیده و ما آن را انجام می‌دهیم. اگر امام علی(ع) مصرانه پیگیر احیای این سنت‌های رسول خدا نبود، قطعا آن‌ها امروزه به دست ما نمی‌رسید.تلاش حضرت در این موارد به گونه‌ای بود که حاصل آن پذیرش سه جنگ داخلی شد. ایشان به مبارزه با جو ناسالمی که توسط خلفای پیشین فراهم شده بود پرداخت. جامعه‌ای که در آن بسیاری از بدعت ها جای سنت ها را گرفته بود و بسیاری از حقایق اسلامی دستخوش تغییر شده بود. به موارد ذیل توجه کنید: امام شافعی در «کتاب ام» از وهب بن کیسان نقل می کند : کلّ سنن رسول اللّه قد غیّرت حتى الصلاة. (کتاب الام:1/208).یعنی تمام سنت و شریعت پیامبر گرامی حتی نماز هم تغییر یافته است.امام مالک از جدش نقل می کند که گفته: ما أعرف شیئاً مما أدرکت الناس إلا النداء بالصلاة. (الموطّأ: 1/93 وشرحه: 1/122).از مردم جز دعوت به نماز ، چیزی را نمی بینم .حسن بصری از علما وفقهای بزرگ اهل سنت می گوید: لو خرج علیکم أصحاب رسول اللّه ما عَرَفوا منکم إلاّ قبلکتم. (جامع بیان العلم: 2/244.)اگر صحابه پیامبر به میان شما بیاید از اسلام شما جزاین که به طرف قبله می ایستید چیز دیگری مشاهده نخواهد کرد.از همین رو است که (طبق روایت بخاری در صحیح خود از) عمران بن حصین (از صحابی پیامبر که در بصره وقتی پشت سر علی بن ابی طالب علیه السلام نماز می‌خواند) می‌گوید: نماز علی یاد آور نمازی است که با پیامبر گرامی گرامی به جای می آوردیم.عن عمران بن حُصین قال : صلّى مع علی بالبصرة فقال: ذَکَّرنا هذا الرجل صلاة کنّا نصلّیها مع رسول اللّه صلى اللّه علیه وسلم. (صحیح البخاری، ج1،161 ح784 ، بیروت، دار الفکر، افست: دار الطباعة استانبول. «باب إتمام التکبیر فی الرکوع» از «کتاب الأذان».ومشابه این روایت را از مطرف بن عبد اللّه نقل می‌کند که می‌گوید: صَلَّیت خلف علی بن أبی طالب أنا وعمران بن حصین فکان إذا سجد کبر وإذا رفع رأسه کبر وإذا نهض من الرکعتین کبر فلما قضى الصلوات أخذ بیدی عمران بن حصین فقال : لقد ذکّرنی هذا صلاة محمد صلى اللّه علیه وسلم أو قال : لقد صلّى بنا صلواة محمد صلى اللّه علیه وسلم. صحیح البخاری: (162 ح 786) ، 1/191 ، باب إتمام التکبیر فی السجود.باتوجه به نکات یاد شده معلوم می شود که در اثر انحراف جامعه اسلامی از مسیر خود و کنار گذاشتن خلیفه و جانشین بحق پیامبر گرامی (ص) و روی کار آمدن کسانی که صلاحیت نداشتند، چه مشکلاتی بر سر شریعت اسلام آمده است.و علی (ع) احساس نمود که اگر چنان که بخواهد ناهمواری های گذشته اصلاح نماید و بدعت ها را برگرداند جامعه آن روز تاب تحمل آن را ندارند.به عنوان نمونه: نماز تراویح که توسط خلیفه دوم تاسیس شد و بنا به نقل بخاری عمر با صراحت گفت: نعم البدعة: چه بدعت خوبی است (صحیح بخاری ج 1 ص 342 .)حضرت علی علیه السلام در زمان حکومت خویش در به امام حسن دستور داد که مردم را از خواندن این نماز مستحبی به جماعت ، جلوگیری کند ولی مردم همه فریاد در آوردند : «وا عمراه ، وا عمراه»، به دنبال آن حضرت امیر علیه السلام فرمود: «قل لهم صلوا» به آنان بگویید به هرنحوی که می‌خواهید نماز بخواهید.نکاتی پیرامون حج تمتعبخاری و مسلم از بزرگان اهل سنت نقل می‌کنند که: انجام عمره مفرده در ماه‌های ذی‌قعده، ذی‌حجة و محرم، در عصر جاهلی از بزرگترین گناهان روی زمین نزد اعراب جاهلی به شمار می‌آمد و می‌گفتند چون ماه صفر تمام شد انجام دادن اعمال عمره حلال می‌گردد. به عقیده آنان هر کس در این ماه‌ها مُحرِم می‌شد دیگر نمی‌توانست از احرامش خارج شود مگر زمانی که اعمال حج واجب را انجام دهد. پیامبر خدا(ص) با تشریع حج تمتع قدم دیگری در مبارزه با روشهای دوران جاهلی برداشت. بدین معنا که دستور به انجام عمره در این سه ماه داد و فرمود با انجام و اتمام اعمال عمره (تمام محرمات بر شما حلال می‌گردد و) لازم نیست صبر کنید تا اعمال حج واجب را نیز انجام داده و سپس از احرام خارج شوید بلکه در فاصله زمانی میان پایان اعمال عمره و فرا رسیدن زمان حج واجب شما می‌توانید از احرام خارج شوید و تمام آن چه با احرام عمره بر شما حرام گردیده بود، با پایان اعمال آن، حلال میگردد.[1] این دستور چون بر خلاف روش دوران جاهلیت بود، پذیرفتنش برای برخی مشکل و سنگین بود. لذا پس از آن که قدرت را به دست گرفتند آن را بر خلاف دستور رسول خدا به همان حالت جاهلی برگرداندند.کوشش امیر مومنان علی(ع) و سعی و تلاش عده‌ای از مسلمانان موجب شد که سر انجام حج تمتع همانند زمان رسول خدا انجام شود تدریجا نهی خلیفه دوم در بوته فراموشی قرار گیرد و بالاخره فقهای الهی تسنن نیز برخلاف فتوای عمر فتوا صادر کنند.شافعیه می گویند:‌ شخص مخیر است حج افراد یا تمتع و یا قِران انجام دهد و افضل افراد است و پس از آن تمتع افضل است(الفقه علی مذاهب الاربعه،‌ ج1، ص668).حنابله: افضل تمتع است و پس از آن افراد.(همان، ص692).حنفیه: قِران افضل است و پس از آن تمتع.(همان ، ص693). فدک در آن زمان که هنوز لشکر کشی‌های اعراب به مناطق مختلف و امپراطوری‌های ایران و روم آغاز نشده بود، فدک، سرزمینی حاصل خیز (در میان بیابان‌های بی انتهای عربستان) و گوهری گران‌بها و منبع درآمدی قابل توجه بود که اساس ومنبع بخشی از در آمد اولیه حکومت غاصبان آن به شمار می‌آمد و وجود آن در دست اهل بیت پیامبر می‌توانست باعث جذب نیرو و تامین منابع مالی آن و خطری برای حکومت آنان باشد. اما با شروع فتوحات و سرازیر شدن غنایم حاصل از دو امپراطوری‌ بزرگ روی زمین دیگر درآمد فدک ناچیز می‌نمود. غیر از آن که امام علی(ع) در این ایام با دست خویش به زراعت و کاشت نخلستان‌هایی پرداخت که یادآور ثروت و زیبایی فدک بودند.علاوه بر موارد فوق خود حضرت نیز در نهج‌البلاغه اشاره می‌فرمایند که:1- مالک اصلی فدک (حضرت زهرا) و غاصبان آن ( ابابکر و عمر) از دنیا رفتند و حضرت از تملک مجدد آن خودداری کردند تا در پای میزان الهی خود خداوند به آن رسیدگی کند.2- اشتغال حضرت به امور پر درد سر و پایان ناپذیر حکومتی. 3- اصرار ایشان بر ساده زیستی خود و کارگزارانشان از دیگر عواملی بود که باعث شد حضرت دست از فدک بردارد تا برخی نگویند: چون به قدرت رسید چنگ به اموال بیت المال زده و برای خود مزارع و نخلستان‌‌ها را انتخاب می‌کند. (ر.ک: نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، نامه45، بند7 و8 ، ص553، قم، پارسیان، 1385.). ر. ک: صحیح بخاری، کتاب الحج ، ص254، باب التمتع والقران و الافراد، حدیث1564؛ و صحیح مسلم، کتاب الحج، ص 539، باب جواز العمرة فی اشهر الحج، حدیث1240. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه