با توجه به اختلاف در نوع وضو گرفتن بين شيعه و سني، لطفاً بفرماييد كه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ چگونه وضو مي گرفتند و آيا در زمان ايشان هم چنين اختلافي بوده است؟

مقدمه:وضوء به عنوان يكي از مقدمات نماز عملي است كه براي انجام عباداتي مانند نماز واجب، و براي رساندن جايي از بدن به قرآن، نام خداوند... مستحب بوده، و در اسلام تشريع شده است.اين عمل در صدر اسلام، يعني زمان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ و حتي شيخين (عمر و ابوبكر) و قسمتي از زمان عثمان، به شيوه‎اي بوده كه امروزه شيعه انجام مي دهد، و كسي شك و شبهه اي در نحوة اجراي اين عمل نداشته است، و اين بدان علت بوده است كه تمام مسلمانان اعمال خويش را از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ گرفته و در منظر آن حضرت ـ صلي الله عليه و آله ـ انجام مي دادند، و آن حضرت مرجع حل كل مسائل مردم بوده است.ولي اين عمل با گذشت دو دهه از رحلت آن حضرت ـ صلي الله عليه و آله ـ و در زمان «عمثان بن عفان» خليفة سوم دچار انحراف گرديد. و شستن پاها به جاي مسح آن ها توسط عثمان، و در منظر عامة مردم، به عنوان وضوي رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ بيان شد!! در صورتي كه در زمان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ ، دو خليفة اول و قسمتي از خلافت عثمان، مردم و مخصوصاً صحابة بزرگي كه از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل حديث مي كردند، شيوة عمل آن حضرت را ديده بودند، به اين نحوه سابقه نداشت، و لذا خيلي از صحابه هم به مخالفت با اين بدعت ها برخاستند، و مي توان گفت يكي از علت هاي قتل عثمان نيز، به وجود آمدن چنين بدعت هايي بود. وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ:[1]وضوء يكي از آن اعمالي است كه در عهد پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در مورد آن اختلافي بين مسلمانان نبوده، و همگي عمل خويش را كه از سيرة قولي و عملي آن حضرت ـ صلي الله عليه و آله ـ برگرفته مي شد، طبق آن انجام مي دادند. و آن همين وضويي است كه امروزه شيعه انجام مي دهد.مرحوم كليني در اصول كافي روايت نموده كه راوي مي گويد: امام باقر ـ عليه‎ السلام ـ وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ را بدين صورت بيان كردند كه ظرف آبي طلبيد، و مشتي از آن برگرفت و بر صورت ريخت، پس صورتش را از دو طرف مسح كرد (دست كشيد)، سپس دست چپ خويش را در آب فرو برد (و پر كرد) و بر دست راستش ريخت، سپس اطراف آن را دست كشيد و بعد دست راستش را در آب فرو برد و بر دست چپش ريخت و همان كاري را كه با دست راست نموده بود، با دست چپش هم انجام داد، سپس با آنچه در دستش (از رطوبت) مانده بود، سرش را و (روي) دو پا را مسح كرد، و ديگر بار دست ها را در آب فرو نبرد.[2]همان طور كه در اين روايت آمده است، نحوة وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ ، كه شامل ششتن صورت و دو دست تا آرنج و مسح سر و روي دو پا است بيان شده و سخن از شستن پاها به ميان نيامده است، و لذا هر كسي هم كه به آيين اسلام در مي آمد، و با هر مسلماني برخورد مي كرد، به او همين وضو را تعليم مي داد، نه اين كه هر كسي چيزي بگويد.وضو در عهد خلفاء:1. ابوبكر:[3]در زمان ابوبكر، به علت نزديك بودن به زمان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ انحرافات كمتر بود، و خصوصاً در مورد وضو، هيچ گونه اختلافي وجود نداشت، و در اين زمان نيز، همگي مردم، متعبّد به سيرة پيغمبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ بودند.لذا در اين زمان هيچگونه سخني در رابطه با وضو از ابوبكر گزارش نشده است. و دليل اين چيزي جز بديهي بودن اين عمل در ميان مسلمانان نبوده است، چرا كه مي بينيم در مورد «مانعين زكات» ـ به دليل اين كه به زعم خليفه و طرفداران نماز را از زكات جدا كرده اند ـ سختيگيري هاي زيادي شده و پيكارهاي مختلفي صورت گرفته، اما در مورد «وضو» هيچ حرفي به ميان نيامده است، و اگر مسأله اي در آن وجود داشت، حساسيت آنان را بر مي انگيخت.2. عمر:[4]در زمان عمر نيز مانند زمان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ خليفة اول، نحوة عمل وضو در ميان مسلمين خالي از هرگونه اختلاف بوده است، تنها مسأله اي كه اتفاق افتاد، مسح بر روي كفش،[5] بود كه عمر تجويز كرده بود، و علي ـ عليه‎ السلام ـ در مقابل او به دليل مخالفت با آية قرآن[6] ايستاد، كه در قرآن مسح بر روي پا وارد شده است، نه اينكه بر روي كفش... . اين در حالي است كه در زمان عمر خيلي از اختلافات ديگر مانند: نماز تراويح و زواج متعه، پيش آمد، اما در مورد وضوء تنها اين مورد گزارش شده است.3. عهد عثمان:[7]زمان عثمان در تاريخ اسلام، زماني است كه، خيلي از انحرافات و بدعت ها، در جامعه اسلامي و در دين ايجاد شد، تا حدّي كه صداي اعتراض خيلي از صحابه ـ كه در زمان عمر همگام با او شدند، و عمر را تأييد نمودند را هم، درآورد. آنان به بدعت هايي مانند: نماز تراويح،[8] ممنوع كردن ازدواج موقت، دخل و تصرف در اذان و... هيچگونه اعتراضي نكردند و حتي وقتي اميرالمؤمنين علي ـ عليه‎ السلام ـ خواست بدعت تراويح را بر دارد، صداي وا عمراه آنان بلند شد، ولي در اين زمان، خيلي از آنان اعتراض كردند. بعضي هم او را به علت انحرافات در دين «واجب القتل» دانستند.عثمان اولين كسي بود كه، وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ را تغيير داد، و در عملي كه در حضور مردم، به نام وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ انجام داد، صورت و دست ها را شست و سر را مسح و پاها را به جاي مسح، شست و سپس گفت: اين وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ است!!!بنابراين از اين زمان بود كه، گروهي به پيروي از عثمان، در وضو به جاي مسح پاها، آن ها را غسل داده و گروه ديگري به تبعيّت از اهل بيت ـ عليهم السلام ـ آن ها را مسح مي كنند، و اهل سنت با استناد به عمل عثمان، وضوي فعلي خويش را، وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مي دانند.موضع اهل بيت ـ عليهم السلام ـ :اهل بيت عصمت و طهارت در مقابل اين بدعت ها سكوت نكرده و تا حد امكان سعي در تبيين اسلام واقعي براي مردم نموده اند. هر چند كه تاريخ نگاران اموي، سعي كرده اند كه بدعت هاي عثمان را بلامعارض جلوه دهند.لذا در روايات داريم كه علي ـ عليه‎ السلام ـ وضوي عملي در مقابل مردم ـ در جواب كسي كه درخواست نموده بود ـ انجام دادند، و پاها را مسح نموده و فرمودند: اين وضوي رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ بود، و سپس اضافه فرمود: اين وضوي كسي است كه چيز جديدي به آن نيافزايد.»[9]جريان وضوي امام باقر ـ عليه‎ السلام ـ به عنوان وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ را قبلاً در «وضو در عهد پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ» بيان كرديم،[10] و در روايت ديگري حضرت اضافه مي فرمايد كه: «اين همان چيزي است كه جبرئيل آورده است.»و از امام موسي بن جعفر ـ عليه‎ السلام ـ ، از مسح بر قدمين سؤال شد، حضرت كف دست را بر روي انگشتان گذاشت و تا كعبين (برآمدگي روي پاها) مسح نمود.[11] بنابراين اهل بيت ـ عليهم السلام ـ هم در فرصت هاي متعدد، سعي در تبيين وضوي صحيح و پيامبري، نموده اند.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1. وضوءالنبي ـ صلي الله عليه و آله ـ ، از: سيد علي شهرستاني، نشر ستاره قم، سال نشر، 1420 هـ، ج 1 و 2.2. المسح في وضوء الرسول ـ صلي الله عليه وآله ـ ، محمدحسن آمدي، تك جلدي، نشر امين، چاپ اول، 1420 هـ .3. بحارالانوار، ج 2، علامه مجلسي، نشر مؤسسه دارالوفاء بيروت، سال 1404 هـ .4. مستدرك الوسائل، ميرزا حسين نوري، جلد اول، باب عدم جواز مسح بر خفين، چاپ آل البيت قم، 1408 هـ ش.5. الاعتصام بالكتاب و السنه، جعفر سبحاني، تحقيق و نشر مؤسسه امام صادق ـ عليه‎ السلام ـ ، قم، 1413 هـ ق. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه