آيا مي توان بدون پيش فرض و بدون اين که يک تعبير کلي و يک تلقي کلي از دين و قرآن داشت به سراغ فهم متن رفت؟ آيا ما با انتظارات قبلي و پيشيني به سراغ فهم قرآن و سنت نمي رويم و اگر چنان است اثري در فهم ما ندارد؟

براي روشن شدن جواب سؤال، بيان چند نکته ضروري است: 1ـ بر اساس قواعد علمي، پيش فرض ها و پيش فهم ها، در ضمن مراجعه به متن، بايد مورد آزمون و خطاء قرار بگيرد؛ اگر با متن هم خواني داشت پذيرفته مي شود وگرنه طرد و ردّ مي شود. 2ـ اگر پيش فهم ها و پيش فرض ها در عرصه ي تحقيق، باعث پيش داوري شود و ملاک قضاوت قرار گيرد، تحقيق را از اعتبار مي اندازد و به عنوان يک خطر جدّي، تحقيق و محقق را مورد تهديد قرار مي دهد. بنابر اين پيش فرض ها و پيش فهم در عرصه ي تحقيق هم چون تيغ دو دم است. اگر بدون آزمون و خطاء مورد پيش داوري و قضاوت قرار گيرد، تحقيق را از اعتبار علمي ساقط مي کند ولي چنان چه، بعد از آزمون و خطاء با متن هماهنگ باشد مورد پذيرش قرار مي گيرد. 3ـ براي ورود در متن دين و فهم آن، بهتر آن است که محقق بدون پيش فرض و پيش فهم باشد، چون پيش فرض ها و پيش فهم ها به عنوان دست اندازهايي هستند که بر سر راه تحقيق و محقق قرار دارند. ولي اين به اين معنا نيست که محقق به علوم پيش نياز و علوم پيراموني نيز نيازمند نيست. براي ورود در متن، فراگيري علوم پيش نياز ضروري است. به عنوان مثال کسي که مي خواهد وارد متن قرآن و روايات شود، بايد با علوم قرآني و روش شناسايي تفسير قرآن، علوم رجالي و درايه آشنا شود. پس فراگيري علوم پيش نياز و علوم پيراموني براي ورود در متن ضروري است و اين غير از پيش داوري و پيش فهم ها از متن دين است. 4ـ آن چه از بيان گذشته به دست مي آيد اين است که يک محقق، چه مسلمان و چه غير مسلمان با چهار مقوله مواجه است که عبارتند از: 1ـ پيش فرض ها و پيش فهم ها در مورد موضوع مورد تحقيق و متن مورد نظر 2ـ پيش داوري و قضاوت در مورد متن 3ـ فراگيري علوم پيش نياز و علوم پيراموني در راستاي فهم متن 4ـ خود متن. هر يک از اين مقوله ها بايد به صورت جداگانه مورد توجّه محقق باشد. 5ـ بنابر اين، آن چه به عنوان جواب بخش اوّل سوال، قابل بيان است اين است که بدون پيش فرض و پيش فهم، مي توان سراغ متن رفت، منتهي قبل از آن بايد پيش نيازها و علوم پيرامون فهم آن متن را فرا گرفت و پاس کرد. 6ـ آن چه به عنوان جواب بخش دوم سؤال، قابل بيان است، اين است که پيش فرض ها و پيش فهم هادر فهم انساني تأثير گذار است، منتهي يک محقق بايد پيش فرض ها و پيش فهم هاي خود را بر متن عرضه نمايد و آن را مورد آزمون قرار دهد، اگر خطا بود آن را رد نمايد و اگر صواب بود آن را اخذ نمايد. به بيان ديگر، محقق بايد پيش فرض ها و پيش فهم هاي خود را مورد جرح و تعديل قرار دهد و با متن همراه سازد و از پيش داوري پرهيز نمايد. پس به صورت روشمندانه و علمي، مي توان پيش فرضها و پيش فهم ها را با متن همراه کرد و بين آن پيوند زد و نسبت برقرار کرد. آن چه در پايان قابل بيان است اين است که به صورت روشمندانه و بر اساس قواعد علمي و روش تحقيق، هم بدون پيش فرض ها و پيش فهم ها مي توان به سراغ متن رفت و هم با پيش فرض ها و پيش فهم ها و از پيش داوري ها و قضاوت ها نيز پرهيز کرد و به راحتي بين آن ها پيوند ايجاد کرد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه