با توجه به این که اکنون حکومت اسلامی است، دیگر ضرورت حفظ استقلال حوزه ها چیست؟ و اگر این استقلال ضرورت دارد چرا حوزه ها و طلاب کمک های حکومت و دولت را قبول می کنند؟

برای روشن شدن پاسخ سؤال شما لازم است معنا و مفهوم استقلال حوزه وروحانیت از نظام اسلامی تبیین شود .«مفهوم استقلال حوزه وروحانیت »استقلال در مقابل وابستگی است معنای استقلال حوزه از دولت یعنی حوزه و روحانیت نهادی وابسته به دولت نیست و یک نهاد مستقل محسوب می گردد که در ساختار تشکیلاتی, برنامه ریزی , سیاستگذاری , جهت گیری , مسائل مالی و به طور کلی مسائل مربوط به نحوه اداره آن , وابسته به دولت نبوده و در هیچکدام از این مسائل خط مشی خود را از دولت نمی گیرد و به طور مستقل عمل می کند. از این رو هر چند نظام و دولت , یک نظام و دولت اسلامی است و بر پایه ولایت فقیه استوار شده است اما این بدان معنا نیست که حوزه و روحانیت از استقلال خود چشم پوشی نموده و تابع دولت شده و اداره امور خویش را به آن سپرده , تبدیل به این نهاد دولتی شود , بلکه حوزه و روحانیت نهادی مستقل و جدای از دولت می باشد که در ترسیم خط مشی ها و تصمیمات و نحوه اداره مستقل می باشد و ضمن حفظ استقلال بر اساس وظیفه و مسئولیت خویش در قبال دولت عمل می کند , و با توجه به اسلامی بودن دولت , خود را موظف به حمایت و پشتیبانی از آن دانسته و با آن تعامل و همکاری می کنند البته روشن است این حمایت و پشتیبانی مطلق نبوده و مشروط به رعایت موازین و حدود شرعی است و در صورت بی توجهی و رعایت نکردن این موازین توسط هر بخشی از نظام , حوزه و روحانیت به وظیفه نظارتی خویش در قالب امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت عمل نموده و در جهت اصلاح نارسائی ها تلاش می کند . از این رو نباید تصور نمود که حاکمیت نظام اسلامی و ولایت فقیه موجب می شود که حوزه و روحانیت از استقلال خود چشم پوشیده و اختیار اداره امور خویش را به دولت بسپارند همانطور که این امر- حاکمیت نظام اسلامی و ولایت فقیه - سبب نمی شود که حوزه و روحانیت به وظیفه نظارتی خویش عمل نکرده و در برابر انحرافات و کجروی های دستگاههای مختلف تنها به دلیل اسلامی بودن نظام و حاکمیت ولی فقیه , سکوت اختیار نماید .حوزه و روحانیت سرباز و نگهبان دین است و خود را در برابر آن مسئول می داند و در برابر انحرافات و کجروی ها نمی تواند ساکت بنشیند برپایی نظام اسلامی و حاکمیت ولی فقیه , این مسئولیت را از دوش او بر نمی دارد . بنابر این , استقلال در برابر فقدان استقلال و وابستگی قرار دارد نه در مقابل تعامل و ارتباط و با تعامل , ارتباط و همکاری منافات نداشته و به معنای ارتباط و تعامل نداشتن نمی باشد و دو نهاد مستقل در عین استقلال می توانند بر پایه اهداف , خط مشی ها و مسئولیت های مشترک با یکدیگر ارتباط و تعامل مناسب داشته باشند به عنوان نمونه نهاد خانواده و نهاد مدرسه دو نهاد کاملاً مستقل هستند ولی این استقلال به معنای ارتباط نداشتن آنها نبوده و هر دو نهاد با یکدیگردر تعامل هستند و این تعامل و ارتباط نقش مهمی در ارتقاء علمی و عملی افراد و جامعه پذیری آنان خواهد داشت . نهاد حوزه و دولت نیز دو نهاد مستقل می باشند ولی این استقلال به معنای عدم ارتباط و تعامل نداشتن با یکدیگر نیست و حوزه و روحانیت و دولت اسلامی با توجه به اهداف و وظایف مشترکی که بر عهده دارند با یکدیگر در تعامل و همکاری هستند و هر دو نهاد خود را نسبت به حمایت از نهاد دیگر موظف می داند , نظام مرهون مجاهدت ها و تلاش های حوزه و روحانیت بوده و نمی تواند نسبت به آن بی تفاوت باشد و حوزه و روحانیت نیز که برای برپایی نظام اسلامی و اجرای احکام اسلامی تلاش نموده اند, نمی توانند از نظام اسلامی فاصله گرفته و آن را در رسیدن به اهداف و آرمان های مقدسی که بر گرفته از مبانی و اصول اسلامی است یاری نکنند چه اینکه در این صورت به وظیفه و مسئولیت خویش عمل نکرده است . مقام معظم رهبری در این باره فرمودند:«حوزه‌هاى علمیه همیشه در طول تاریخ مستقل بودند؛ نه فقط در دوران حکومتهاى معارض با تشیع، بلکه حتّى در دوران حکومتهاى شیعى. یعنى آن وقتى که صفویه در رأس کار قرار گرفتند و علماى بزرگى مثل محقق کرکى و پدر شیخ بهائى و بزرگان زیادى به ایران آمدند و در مناصب گوناگون دینى قرار گرفتند، هرگز این علما و شاگردان و تربیت شدگان آنها مقهور سیاست صفویه نشدند و در اختیار آنها قرار نگرفتند. بله، کمک می کردند، همکارى می کردند، از آنها تعریف و تجلیل میکردند؛ اما در قبضه‌ى آنها نبودند، به اختیار آنها نبودند. در بخشى از دوران قاجاریه هم همین جور بود. کاشف‌الغطاء (رضوان اللَّه تعالى علیه) آن عالم بزرگ به ایران آمد و کتاب «کشف الغطاء» را نوشت.کاشف‌الغطاء آدمى نبود که توى مشت فتحعلى‌شاه و امثال فتحعلى‌شاه قرار بگیرد؛ آنها مستقل بودند. میرزاى قمى در منزل خود در قم مورد احترام و تجلیل پادشاه زمان خودش قرار می گیرد؛ اما زیر بار خواسته‌ى او نمی رود. آنها اصرار داشتند آنچه را که می خواهند، میرزا فتوا بدهد؛ اما میرزا قبول نکرد، زیر بار نرفت. روحانیت شیعه همیشه این جور بوده، همیشه مستقل بوده، هرگز در قبضه‌ى قدرتها قرار نگرفته است؛ امروز هم همین جور است، بعد از این هم باید همین جور باشد و به توفیق الهى همین جور خواهد بود وابستگى غیر از حمایت است، غیر از همکارى است.»(پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات معظم له در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم , 29/7/89)همچنین فرمودند:« حوزه علمیّه مستقلِّ از حکومت و همکار حکومت است. کار خود را در مجموعه عظیمی که امروز بر دوش همه است، انجام می دهد. وابسته به دولت نیست؛ اما به دولت کمک و از آن پشتیبانی می کند. به آن خدمت می دهد، آن را نصیحت و راهنمایی می کند و مقرّرات اسلامی را به آن می شناساند. امروز دستگاه قضایی در زمینه فقهی، نیازمند حوزه های علمیّه است و دستگاههای اجرایی و قانونگذاری، بیشتر احتیاج دارند. دانشگاهها، نیروی نظامی، کارخانه ها و تمام اقشار ملت، نیازمند حوزه های علمیّه اند. همچنین، این نظام، در رأس خود کسی را می خواهد که پرورده این حوزه ها باشد. این همکاری و همگامی، باید به شکل صحیحِ آن باشد.»( پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات مقام معظّم رهبرى در دیدار روحانیون و طلّاب ایرانى و خارجى در صحن «مدرسه فیضیّه قم, 16 /9/74 )برخی کمک ها نظام اسلامی به حوزه ها را موجب خدشه دار شدن استقلال حوزه و روحانیت دانسته و این امر را موجب دور افتادن حوزه و روحانیت از انجام وظایف و مسئولیت های خویش و دولتی شدن آن انگاشته اند در حالی که معنای استقلال حوزه و روحانیت از دولت بدان معنا نیست که حوزه و روحانیت هیچ کمکی از سوی نظام دریافت نکند زیرا از یک سو نظام اسلامی بر اساس وظیفه ای که بر عهده دارد در راستای تبلیغ , ترویج و تحکیم مبانی دینی و بنیان های فرهنگی جامعه باید از حوزه و روحانیت به عنوان کانون محوری تبیین و تبلیغ مبانی و ارزش های دینی حمایت نماید و از سوی دیگر گستره فعالیت حوزه و روحانیت ایجاب می کند که کمک هایی را از دولت دریافت نماید .و این مسأله به هیچ وجه موجب خدشه دار شدن استقلال حوزه و روحانیت نشده و حوزه و روحانیت وظایف و مسئولیت های خویش را انجام داده و در عین همکاری و حمایت از نظام اسلامی , با انحرافات و کجروی ها برخورد اصلاحی می نماید و همچون ناظری امین جهت گیری و حرکت نظام را زیر نظر دارد . مقام معظم رهبری در این باره فرمودند:« نظام به حوزه مدیون است؛ باید به حوزه‌ها کمک کند. البته معیشت طلاب به صورت سنت معمول و بسیار پرمعنا و پررمز و راز باید به وسیله‌ى مردم اداره شود؛ مردم بیایند وجوهات شرعى‌شان را بدهند؛ این اعتقاد من است. اما مسائل حوزه‌ها فقط مسئله‌ى معیشت نیست. در حوزه‌ها هزینه‌هائى وجود دارد که جز با کمک بیت‌المال مسلمین و کمک دولتها امکان ندارد آن هزینه‌ها تحقق پیدا کند. دولتها موظفند این هزینه‌ها را بدهند، دخالتى هم نباید بکنندحوزه پشتیبانى‌هاى گوناگون را از سوى نظام می پذیرد، با عزت و با مناعت. این پشتیبانى‌هائى که امروز نظام از حوزه‌هاى علمیه میکند و باید هم بکند و باید هم بیشتر بشود، اینها وظائفى است که دارد. فقط هم پشتیبانى مادى نیست. امروز بحمداللَّه مهمترین و عمومى‌ترین تریبونهاى ملى در اختیار فضلاى حوزه‌هاى علمیه، دراختیار مراجع معظم است؛ اینها حمایت است، اینها حمایتهاى نظام است. نظام اسلامى باید این حمایتها را بکند، به دلیل همان پیوندى که گفته شد. پس این مسئله‌ى دخالت و استقلال را نبایستى با آن حقایقى که در این باب وجود دارد، مخلوط کرد.»( پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری , بیانات معظم له در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم , 29/7/89) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه