آخرین آیه قرآن کدام است؟

در مورد اولین آیاتى که بر پیامبر(ص) نازل شده، چهار دیدگاه وجود دارد: 1- آیات سوره علق 2- سوره مدثر 3- سوره فاتحة الکتاب 4- بِسْمِ اَللَّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ و در جمع بین این چهار قول مى توان گفت: بنا بر شواهد و روایات معتبر، اولین آیات نازل شده، پنج آیه ابتداى سوره علق بوده و سوره مدثر بعد از انقطاع وحى، اولین سوره اى است که به صورت یک پارچه بر پیامبر(ص) نازل شده است؛ زیرا سوره علق چنانچه گفته شد به صورت تمام، یک باره نازل نشده و در مورد سوره حمد از بعضى روایات استفاده مى شود که این سوره قبل از بعثت در عالم رؤیا بر پیامبر(ص) نازل شده و بعد براى مرتبه دوّم بر پیامبر(ص) به وسیله جبرئیل نازل گردیده است و بسم اللَّه الرحمن الرحیم را نیز به اعتبار این که در ابتداى سوره علق و به همراه اولین آیات، نازل شده است، مى توان اولین آیه نامید. در مورد آخرین آیات نازل شده نیز اختلافاتى وجود دارد که مرحوم طبرسى در «مجمع البیان» در جمع بین اقوال مختلف فرموده است: مفسران مى گویند: وقتى آیه إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ;(سوره زمر ، آیه 30) بر پیامبر(ص) نازل شد فرمود: اى کاش! مى دانستم این زمان چه وقتى است؟ و بعد خداوند متعال سوره فتح و سوره نصر را نازل کرد و از آن پس پیامبر(ص) در بین تکبیر و قرائت سکوت مى کرد و مى فرمود:سبحان اللَّه و بحمده، استغفراللَّه و اتوب الیهمردم به رسول خدا(ص) عرض کردند: چنین ذکرى را نمى گفتید؟ فرمود: این ندا و فریاد جان و روان من است و آن حضرت(ص) پس از نزول این سوره، یک سال در قید حیات بودند. سپس آیه نازل شد و وقتى که براى حجّة الوداع از مدینه خارج شدند، آیه کلاله (سوره نساء ، آیه 176) و سپس در حال وقوف در عرفات آیه اَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُم;(مائده ، آیه 3) نازل شد و پس از آن رسول خدا(ص) هشت روز در قید حیات بودند و بعد به ترتیب آیه ربا (278 - 280) و در واپسین مرحله آیه 281 سوره بقره وَ اِتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَى اَللَّهِ نازل شد.ترتیب زمانى نزول آیات نیز به ترتیبى که الان در قرآن وجود دارد، نبوده؛ بلکه به مقتضاى حوادث و رویدادهاى مختلف گاهى یک آیه یا چند آیه و گاهى نیز یک سوره کامل بر پیامبر اکرم(ص) نازل مى شد، ولى ترتیب و چینش فعلى آیات قرآن کریم به اتفاق همه مسلمین و به دلیل روایات متعدد و اسناد محکمى که وجود دارد به دستور پیامبر اکرم(ص) بوده و ترتیب سوره ها نیز بنا بر قول اکثریت مسلمین و با اسناد و مدارک و روایات معتبر، به دستور آن حضرت(ص) بوده است و آنچه مسلم مى باشد، پیامبر اکرم(ص) نیز به دستور خدا و بنا بر حکمت و عللى چنین ترتیبى را انتخاب فرموده است و نمونه این موارد در قرآن کریم زیاد است که آیه اى در زمانى نازل شده و بعد در کنار آیاتى قرار گرفته که هیچ ترتیب زمانى بین آنها وجود ندارد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه