منظور از اراده در این جا اراده استقلالی است که در عرض اراده الهی می باشد . یعنی هر چند ما اراده کاری را بکنیم اما اگر اراده خداوند به آن تعلق نگیرد آن کار انجام نخواهد شد . اگر تیغ عالم بجنبد زجای نبرد زگی گر نخواهد خدای شما اراده نمی کنید مگر اینکه خداوندی که پروردگار جهانیان است بخواهد(۱) .

منظور از اراده در این جا اراده استقلالی است که در عرض اراده الهی می باشد . یعنی هر چند ما اراده کاری را بکنیم اما اگر اراده خداوند به آن تعلق نگیرد آن کار انجام نخواهد شد . اگر تیغ عالم بجنبد زجای نبرد زگی گر نخواهد خدای شما اراده نمی کنید مگر اینکه خداوندی که پروردگار جهانیان است بخواهد(1) . در حقیقت مجموع این دو آیه (فمن شاء منکم ان یستقیم – ما تشاؤون الا ان یشاء الله رب العالمین ) همان مسأله دقیق و ظریف «امر بین الامرین‌» را بیان می کند ، از یکسو می گوید تصمیم گیری به دست شماست ، از سوی دیگر می گوید : تا خدای متعال نخواهد شما نمی توانید تصمیم بگیرید ، یعنی اگر شما مختار و آزاد آفریده شده اید این اختیار و آزادی نیز از ناحیه خدا است او خواسته است که شما چنین باشید . انسان در اعمال خود نه مجبور است ، و نه صددرصد آزاد ، نه طریقه «جبر» صحیح است و نه طریقه « تفویض » بلکه هر چه او دارد ، از عقل و هوش و توانایی جسمی و قدرت تصمیم گیری همه از ناحیه خداست ، و همین واقعیت است که او را از یکسو دائماً نیازمند به خالق می سازد و از سوی دیگر به مقتضای آزادی و اختیارش به او تعهد و مسئولیت می دهد . تعبیر به «رب العالمین» در آیه شریفه به خوبی نشان می دهد که مشیت الهی نیز در مسیر تربیت و تکامل انسان و همه جهانیان است . او هرگز نمی خواهد کسی گمراه شود ، یا گناه کند و از جوار قرب خدا دور افتد ، او به مقتضای ربوبیتش همه کسانی را که بخواهند در مسیر تکامل گام بردارند یاری می دهد .(1) خلاصه اینکه : خداوند ما را مختار آفریده و هر چیزی را می توانیم اراده و انتخاب کنیم ، اما اراده ما در محله بعد از اراده خداوند ما را مختار آفریده و هر چیزی را می توانیم اراده و انتخاب کنیم ، اما اراده ما در مرحله بعد از اراده خداوند است یعنی اگر ما چیزی را اراده کنیم ولی خداوند اراده اش چیز دیگری باشد اراده ما از کار می افتد و اراده او فاقد است (مثل کسی که اراده کرده خودکشی کند و از بالای ساختمان بلندی خود را پرت می کند اما چون خدا نخواست (او نمی میرد ) و نیز باید توجه داشت که نسبت به گناه ، اگر خدای ناکرده ما آن را اراده کنیم خداوند چون رب العالمین است . توسط عقل و راهنمایان دیگر ما را از آن به عذر می دارد و ما را برای پرهیز از آن یاری می کند در عین حال اگر ما مسر بر گناه کردن باشیم ، دست عنایت خداوند از سر ما برداشته می شود و ما مبتلای بر گناه می شویم در عین حال خداوند را توبه را باز گذاشته ، اگر بر گردیم ما را می پذیرد . برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه فرمایید . 1-جبر و اختیار- علامه محمدتقی جعفری (ره). 2-عدل الهی – علامه شهید مطهری – (ره) . 3-جبر و اختیار – زین العابدین قربانی . 4-خیر الاثر در رد جبر و قدر – علامه حسن زاده آملی . منابع: (1) سوره تکویر آیه آخر. (2) تفسیر نمونه .ج 26-ص 203-202. به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه