فلسفه ازدواج های متعدد پیامبر (ص) چه بود؟

علل ازدواج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با هر یک از همسرانش:1-ازدواج با حضرت خدیجه (س)اولین همسر حضرت محمد(ص) حضرت خدیجه(س) است . پیامبر اکرم(ص) در بیست و پنج سالگی با او ازدواج کرد و مدت بیست سال با هم زندگی کردند. تا حضرت خدیجه(س) زنده بود، آن حضرت با هیچ زنی ازدواج نکرد. کمالات اخلاقی پیامبر سبب شدکه پیشنهاد ازدواج از سوی خود حضرت خدیجه داده شود و پیامبر هم به خاطر بزرگی و پاکی حضرت خدیجه با آن حضرت ازدواج نمود.2. ازدواج با زینب دختر جحشپیامبر، زینب دختر جحش را به همسری پسر خوانده اش زید بن حارثه در آورد. زید بن حارثه و زینب نتوانستند با هم زندگی کنند. زید بارها نزد پیامبر آمد و اجازه خواست تا زینب را طلاق بدهد و پیامبر راضی به طلاق نمی شد و آنان را به تفاهم توصیه می کرد و لکن آنان نتوانستند با هم به زندگی مشترک ادامه بدهند و زید زینب را طلاق داد. در آن زمان در میان مردم رسم این بود که پدر نمی تواند با زن طلاق داده شده پسر خوانده اش ازدواج کند همان طوری که نمی تواند با زن پسر خودش ازدواج کند. مردم عرب، زن پسر خوانده را مثل زن پسر واقعی به حساب می آوردند. اگر پسر خوانده می مرد، با زن او ازدواج نمی کردند همان طوری که با زن پسر واقعی ازدواج نمی کردند. پس از آن که زید زینب را طلاق داد، خداوند به پیامبر دستور داد که خودت با زینب ازدواج کن تا مردم بفهمند که از نظر اسلام زن پسر خوانده مانند زن پسر واقعی نیست و پدر می تواند با زن پسر خوانده اش پس از طلاق او، ازدواج کند و حکم پسرخوانده با پسر واقعی یکسان نیست. بنابراین، ازدواج پیامبر اسلام(ص) با زینب که بیوه زید بود برای این بود که خداوند می خواست سنت و رسم باطل عرب را از بین ببرد (المیزان، ج 4، ص 195، س 13، چاپ بیروت، چاپ سومع 1394 هجری قمری - 1974 میلادی)3. ازدواج با ام سلمهنام ام سلمه هند است و همسر عبدالله ابن ابی سلمه بود. شوهرش در گذشت و ام سلمه پیر شده بود و چند یتیم هم داشت. ام سلمه بسیار زاهد و دارای فضل و کمال بود. پس از وفات شوهرش، پیامبر او را به همسری انتخاب کرد. (همان، ص 196) و هدف پیامبر از ازدواج با او، این بود که زندگی او را اداره کند و او را از درد و رنج نجات بدهد. (همان، ص 196، س 11)4. ازدواج با سودهپیامبر اسلام پس از وفات حضرت خدیجه(س)، اول با سوده ازدواج کرد. پس از آن که از هجرت حبشه برگشتند، شوهرش درگذشت و سوده از زنان بسیار مؤمن بود و او به حبشه هجرت کرده بود. اگر پس از درگذشت شوهرش به میان قوم و قبیله خودش می رفت، او را آزار و اذیت و شکنجه می کردند چون قوم و قبیله آن کافر بودند. پیامبر اسلام، با او ازدواج کرد و به این وسیله او را از شر کافران حفظ کرد.(همان، ص 196، س 18) پس فلسفه ازدواج پیامبر با سوده این بود که می خواست او را از شر قوم و قبیله اش نجات بدهد.(همان، ص 196، س 11)5. ازدواج با زینب دختر خزیمهشوهر این زینب عبدالله بن جحش بود و در جنگ احد کشته شد. این زن از زنان بزرگوار به حساب می آمد و در عصر جاهلیت او را ام المساکین می نامیدند (مادر مسکینان و فقراء) او نسبت به مساکین و فقراء، بسیار احسان می کرد، پیامبر پس از کشته شدن شوهر او، با او ازدواج کرد و به این وسیله آبروی او را حفظ کرد.(همان، ص 196، س 22)6. ازدواج با جویریهنام این زن «برّه» بنت حارث است. حارث رئیس طائفه بنی مصطلق بود. بنی مصطلق با پیامبر(ص) و مسلمانان درگیر شدند و مسلمانان آنان را شکست دادند. رئیس طایفه، جویریه و بسیاری دیگر از این طایفه اسیر شدند. آنها را به مدینه آوردند. پیامبر با جویریه که شوهرش در همین جنگ کشته شده بود ازدواج کرد و این طایفه با پیامبر(ص) خویشاوند شدند. مسلمانان وقتی دیدند که این طایفه با پیامبر خویشاوند شدند همه اسیران را آزاد کردند و همه این طایفه هم به خاطر این عمل پیامبر و مسلمانان مسلمان شدند و مسلمان شدن این طایفه، در مسلمانی عرب آن زمان بسیار مؤثر واقع شد.بر این اساس، هدف پیامبر از این ازدواج این بود که آن همه عرب مسلمان بشوند و آنها هم مسلمان شدند. (همان، ص 196ع س 11 و 6)7. ازدواج با ام حبیبهسرسخت ترین دشمن پیامبر اسلام ابوسفیان بود و همه عرب را بر ضد پیامبر اسلام(ص) بسیج می کرد. دختر او ام حبیبه است. نام اصلی ام حبیبه، «رمله» است. شوهر ام حبیبه، عبیدالله بن جحش است. ام حبیبه و شوهرش مسلمان شدند با این که ابوسفیان دشمن شماره یک پیامبر بود. ام حبیبه و شوهرش به حبشه هجرت کردند تا از شر مردم مکه در امان بمانند. و بعد از شهادت شوهرش پیامبر اسلام با ام حبیبه ازدواج کرد و به این ترتیب، او را از خطرات حفظ کرد. (همان، ص 197، س 14)پیامبر(ص) با این ازدواج با ابوسفیان فامیل شد و این فامیل شدن بسیار آثار خوبی دارد. ابوسفیان اکنون می بیند که حضرت محمد(ص) داماد اوست و انسان به طور طبیعی نسبت به دامادش نظر خوبی دارد و به خاطر همین دامادی بود که ابوسفیان پس از صلح حدیبیه، به راحتی به مدینه آمد و با پیامبر(ص) و دخترش دیدار کرد و کسی متعرض حال او نشد.8-ازدواج با حفصه دختر عمرحفصه شوهرش در احد کشته شده بود و به علت بهره مند نبودن از زیبایی هیچ کس راضی به ازدواج با او نمی شد - از طرفی هم پدرش عمر به هر کس می رسید پیشنهاد ازدواج با حفصه را می داد و آنها امتناع می‌کردند چه بسا به ذهن مردم خطور می‌کرد که اگر کسی در جنگ کشته شود بازماندگانش بیچاره می‌گردند و لذا وقتی عمر با اصرار از پیامبر خواست تا حفصه را بگیرد حضرت قبول فرمود.(( ذکر این نکته تاریخی به عنوان کامل کننده بحث ضروری به نظر می‌رسد که: مسلمانان مکه پس از هجرت به مدینه در شرایط جدیدی قرار گرفته بودند. آنجا برای آنان دیار غربت بود و هر کس که در مدینه دارای خویشاوندی نبود و یا پولی نداشت که با آن به تهیه منزل اقدام کند، در عسرت و تنگدستی زندگی می‌کرد. وضعیت مسلمانان در سال‌های اولیه ورود به مدینه تا حدی اسف‌بار بود که حتی برای پوشاندن مقدار ساتر واجب بدن خود با مشکل مواجه بودند (تا چه رسد به تهیه نان و غذای معمولی و محلی برای سکونت)، این مشکل تا حدی ملموس بود که به دستور پیامبر خدا (ص) مردان آنان در نماز جماعت موظف شدند که زودتر از زنان از سجده بلند شوند تا عورتین آنان توسط زنان دیده نشود. پیامبر خدا این گروه را در مسجد مدینه بر سکویی که سایبانی داشت جای داد، آنان شب و روز در آن جا بودند و به همین مناسبت هم به «اصحاب صُفّه» معروف گردیدند.در میان این آوارگان زنان بی سرپرست و شوهر مرده و دختران بی کس‌وکاری وجود داشت که غیرت اسلامی‌شان مانع از آن بود تا در جمع مردان بر صُفّه بنشینند یا بدون مجوزی شرعی و منطقی به خانه یکی از انصار قدم گذارند. در مورد زنان باید اضافه کرد که آنان علاوه بر رنج گرسنگی و بی‌کسی باید غم و غصه گرسنگی فرزندان‌شان را هم متحمل می‌شدند. ازدواج پیامبر با حفصه: آری کار این زنان تا حدی اسف‌بار بود که حتی مردانی چون عمر دغدغه‌ی بی‌شوهری دختر بیوه‌اش حفصه ، او را مجبور کرد که خود شخصا برای ازدواج دخترش پیشقدم شود. به دنبال این فکر، نخست یاران رسول خدا را در نظر گرفت و ابتدا پیشنهاد خود را با عثمان که از بنی امیه و مردی ثروتمند بود در میان گذاشت. با وجود آن‌که رُقیّه همسر عثمان درگذشته بود ولی عثمان پیشنهاد عمر را دایر بر ازدواج با حفصه نپذیرفت و به او جواب منفی داد. سپس عمر از ابوبکرخواست تا با حفصه ازدواج کند لیکن ابوبکر هم زیر بار نرفت. (قرطبی می‌نویسد: ابوبکر در پاسخ عمر سکوت اختیار کرد (وحتی حاضر نشد جواب عمر را بدهد). این مسئله باعث ناراحتی و غضب عمر گردید. (ابن عبد البر قرطبی، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج4، ص373).عمر که از جواب رد این دو تن آزرده خاطر شده بود شکایت آنان را به رسول خدا برد. پیامبر خدا(ص)، باب این گله و شکایت را بست و حفصه را به همسری خود برگزید))9-ازدواج با عایشه دختر ابوبکر, صفیه و میمونهیکى از اهداف ازدواجهاى پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) جهت سیاسى - تبلیغى بود ؛ یعنى با ازدواج موقعیتش در بین قبایل مستحکم گردد و بر نفوذ سیاسى و اجتماعیش افزوده شود و از این راه براى رشد و گسترش اسلام استفاده نماید. حضرت به خاطر دست یابى بر موقعیتهاى بهتر اجتماعى و سیاسى ، در تبلیغ دین خدا و استحکام آن و پیوند با قبایل بزرگ عرب و جلوگیرى از کارشکنی هاى آنان و حفظ سیاست داخلی و ایجاد زمینه مساعد براى مسلمان شدن قبایل عرب ، به برخى ازدواج ها رو آورد . در راستاى این اهداف پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) با زنان ذیل ازدواج کردند : عایشه دختر ابوبکر از قبیله «تیم». حفصه دختر عمر از قبیله بزرگ «عدى». ام حبیبه دختر ابوسفیان از قبیله نامدار بنى امیه. ام سلمه از قبیله بنى مخزوم . سوده از قبیله بنى اسد. میمونه از قبیله بنى هلال. صفیه از بنى اسرائیل . ازدواج مهمترین پیوند و میثاق اجتماعى به ویژه در آن فرهنگ عرب آن زمان بود و تأثیر بسیارى از خود به جا میگذارد. در آن محیطى که جنگ و خونریزى و غارتگرى رواج داشت، بلکه به تعبیر ابن خلدون جنگ و خونریزى و غارتگرى جزو خصلت ثانوى آنان شده بود، ( مقدمه ابن خلدون (ترجمه)، ج 1، ص 286) بهترین عامل بازدارنده از جنگها و عامل وحدت و اُلفت ، پیوند زناشویى بود. البته دلیل دیگر ازدواج با عایشه ایمن شدن پیامبر از فتنه های ابوبکر و نیز با خبر بودن از اقدامات خرابکارانه آنان و کنترل اعمال و رفتار آنان بوده است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه