روایت «لولاک لما خلقت الافلاک» چه معانی ای دارد؟

روایت «لولاک لما خلقت الافلاک» در بحارالانوار ج 15، ص 28؛ ج 16، ص 406، و ج 57، ص 199 آمده است. در این باره، یکى از سه معناى زیرشایان توجه است:1. هدف از خلقت جهان، چیزى است که جز با وجود پیامبر(ص) تحقق نمى یابد. از دیدگاه قرآن، همه جهان براى انسان آفریده شده است: «خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً»؛ بقره (2)، آیه .. انسان نیز براى بندگى - که تنها راه کمال و سعادت جاودان است آفریده شده است: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ»؛ ذاریات (51)، آیه .. حقیقت عبادت خداوند و پویش راه کمال در میان انسان ها نیز محقق نمى شود؛ جز با هدایت پیامبران. از آنجا که نبى اکرم(ص)، پیام آور دین کامل الهى است، پس جز با وجود آن حضرت در میان بندگان خدا، هدف آفرینش به طور کامل محقق نمى شود.2. پیامبر(ص) مى تواند تمام هدف از آفرینش جهان را در خود متجلّى کند و محقّق سازد؛ به طورى که بدون او هدف از خلقت جهان محقق نمى شد؛ اگر چه دیگر انسان ها هر یک به اندازه مرتبه کمالشان، آن هدف را به طور نسبى محقّق کرده اند. به عبارت دیگر هدف از خلقت انسان، رسیدن به حد اعلاى کمال امکانى است. این هدف در مرتبه نهایى آن در اولیاى خاص الهى و انسان کامل تحقّق مى یابد و انسان کامل؛ بلکه اکمل اولیاى الهى پیامبر(ص) است.3. گفتیم پیامبر اکرم(ص) کسى است که هدف از آفرینش جهان را به تمام و کمال در خود محقّق ساخته است؛ اما براى اینکه پیامبر اکرم(ص) بتواند در این دنیا چنین کمالى را در خود محقّق سازد، باید همه این جهان آفریده مى شد و همه این انسان ها - چه مؤمن و چه کافر - خلق مى شدند تا پیامبر اکرم(ص)، مجال رشد و تکامل پیدا کند و قابلیت هاى خود را در شرایط مختلف به فعلیت رساند. انسان هاى دیگر نیز هر یک به اندازه مرتبه کمالشان، غرض از خلقت اند؛ یعنى، هر اندازه کمال آنان بیشتر باشد، به غرض اصلى از خلقت نزدیک تراند و هر اندازه نقصان دارند، از آن دورتر.سه معناى یاد شده با یکدیگر قابل جمع است؛ خداوند، مى خواهد همه انسان ها به کمال نهایى برسند و این کمال، متوقّف بر اطاعت از دین الهى است و دین کامل و خاتم را پیامبر اسلام(ص) آورده است. از سوى دیگر هر انسانى، به اندازه اى که به کمال مى رسد، هدف از خلقت را در خود محقّق ساخته و در کوتاهى ها و نقصان هاى اختیارى اش، از هدف آفرینش دور شده است. پس وجود این کمبودها، غرض اصلى نیست. هدف اصلى، کمال مخلوقات است و پیامبر(ص) تجلّى کامل و پیشاهنگ آن است.مقام فاطمه(س)آنچه در ذیل این روایت آمده، عبارت است از: «... و لولا على لما خلقتک و لولا فاطمة لما خلقتکما» مستدرک سفینه البحار، شیخ على النمازى، ج 3، ص 168 و 169. و نیز: «فلولاکم ما خلقت الدنیا و الأخرة و لا الجنة و النار» همان، 167.. همچنین آمده است: «و لولاکما لما خلقت الافلاک» بحارالانوار، ج 74، ص 116..اکنون با قطع نظر از اینکه آیا ذیل روایت «و لولا فاطمه لما خلقتک» با سند صحیح نقل شده یا نه؛ معانى و توجیهاتى مى توان براى آن در نظر گرفت. از جمله آنکه امامان حافظ دین هستند و اگر پس از وفات پیامبر(ص)، امامت نبود، دین پیامبر(ص) به انحراف کشیده مى شد. به عبارت دیگر خداوند، دین خاتم را از طریق «امامت» حفظ مى کند و امامان - به جز حضرت على(ع) - همه از فرزندان حضرت فاطمه(س) هستند. این مسئله چنان اهمیت دارد که امام زمان(عج) مى فرماید: «دخت پیامبر(ص) براى من سرمشقى نیکو است...» همان، ج 53، ص 179 و 180.. بنابراین شاید از جهتى بتوان گفت: «اگر فاطمه نبود، امامان هم که علت مبقیه دین هستند نبودند و دین باقى نمى ماند و همچنین اگر حضرت فاطمه(س) نبود، امام عصر(عج) پا به عرصه وجود نمى گذاشت؛ در حالى که با وجود و ظهور حضرت است که در نهایت هدف از آفرینش جهان و انسان محقق خواهد شد». .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه