من به شخصه هیچ عقیده ای به ملیت و ملی گرایی ندارم و فکر می کنم که یکی از اهداف متعالیه اسلام زدودن همین افکار قومی-قبیله ای و ... بوده است. اکنون در کتاب مفاتیح به احادیثی برخوردم در باره تعظیم نوروز و مراسمی که درباره آن و عبادات مخصوص آن روز آورده شده است. آیا این روایات کاملا معتبر است؟ یکی از دوستان می گفت احتمال آنکه اجداد ما این روایات را ساخته باشند تا بتوانند در سایه آن کار خود را بکنند زیاد است مثلا در هفت سین قرآن می گذارند تا رنگ و بوی اسلامی بگیرد و به این عنوان آن را حفظ کنند. لطفا توضیح دهید.

همانگونه که در سؤال اشاره شده است روایات مربوط به نوروز مختلف است و اجمالا در آن تعارض و اختلاف مشاهده می شود. روایت معلی بن خنیس از امام صادق(ع) دلالت بر عظمت و شرافت این روز و انجام برخی اعمال مانند غسل، روزه و پوشیدن لباس نو دارد، از سوی دیگر، روایت امام کاظم(ع) دلالت بر عید نبودن آن دارد و این که نوروز از سنت های فارس بوده که مورد قبول اسلام نمی باشد. جمع بین این دو روایت مشکل است به همین جهت آراء فقها و صاحب نظران در این زمینه متفاوت است. برخی روایت امام کاظم(ع) را تقیه دانسته اند و روایت معلی که دلالت بر شرافت نوروز دارد را پذیرفته اند. از سوی دیگر برخی روایت معلی را ضعیف دانسته اند و براساس روایت امام کاظم(ع) هیچگونه جایگاهی برای نوروز قائل نیستند گرچه انجام غسل و روزه را در این روز براساس روایت معلی و به امید به دست آوردن ثوابت این اعمال براساس قاعده تسامح در روایات مربوط به آداب و سنن مستحب دانسته اند. در مجموع آنچه از روایات و مجموع کلمات صاحب نظران استفاده می شود چند چیز تقریبا محل اتفاق است. الف: عید نبودن این روز که در هیچ کدام از روایات نیز به عنوان عید نیامده است. ب : بسیاری از آداب و رسومی که در نوروز نزد ما ایرانیان متداول است ریشه در روایات ندارد. نکته دیگری که قابل توجه است و این نظریه را تقویت می کند که نوروز ریشه عمیق در فرهنگ اسلامی ندارد. این است که اگر نوروز به عنوان روزی با عظمت و آداب فراوان در فرهنگ اسلامی مطرح بود باید روایات بیشتری در مورد آن از پیامبر(ص) و ائمه(ع) وارد می شود و بیشتر از حد یک روایت که سند قوی هم ندارد مورد عنایت قرار می گرفت. در برخى روایات، تجلیل امامان»علیهم السلام« از عید نوروز مشهود است. به عنوان مثال، در روایتى منسوب به حضرت امام جعفر صادق»علیه السلام« آمده است که مى فرماید: «نوروز، روزى است که پروردگار از بندگان پیمان گرفته است او را عبادت کنند و بدو شرک نورزند و به فرستادگانش و امامان»علیهم السلام« ایمان آورند. نوروز، روزى است که خورشید در آن طلوع کرده و هیچ نوروزى نیست مگر این که ما در آن روز در انتظار از میان رفتن سختیهاییم; زیرا نوروز از روزهاى ما و شیعیان ماست.»(1) در روایتى دیگر از معصوم»علیه السلام« وارد است: «چون نوروز فرا مى رسد، غسل کنید، لباس پاکیزه بپوشید، خود را معطّر سازید و در آن روز، روزه گیرید.» در برابر این روایات، روایتى دیگر است منسوب به حضرت امام موسى بن جعفر»علیه السلام« که در پاسخ درخواست منصور(عبّاسى) بر این که حضرت هنگام عید نوروز در جایى بنشیند و به دیگران تبریک و تهنیّت گوید، مى فرماید: «در اخبار جَدّم]رسول الله(صلى الله علیه وآله)[ خبرى از این روز]نوروز[ نیافتم.»(3) مرحوم مجلسى پس از ذکر این روایت، مى گوید: «ممکن است بتوانیم این خبر را حمل بر تقیّه کنیم.» به هر حال، نباید فراموش کنیم که حضرت على»علیه السلام« مى فرماید: «هر روزى که در ـــــــــــــــــــــ 1 - بحارالانوار، ج 59، صص 1 - 92. (2)2 - وسائل الشیعه، ج 7، صص 346 - 13871. 3 - بحارالانوار، ج 59، صص 2 - 100. ـ1410ـ آن، نافرمانى خدا نشود، عید است.»(1) پس باید در عید نوروز به کارهایى مشغول شویم که ما را به خدا نزدیک کند و او را از ما خشنود سازد و از انجام کارهاى خرافى و ارج نهادن به سنّتهاى نادرست و نامعقول خویشتندارى کنیم. عبادت خداوند و قرائت قرآن و پاکى و نظافت خانه و نیز لباس نو بر تن کردن - نه تحمّل گرایى و فخر فروشى کردن - و همچنین روزه داشتن و به دیدار دوستان و خویشان رفتن، بسیار پسندیده و ارزشمند است. ولى اعتقاد به نامیمونى روز سیزدهم فروردین و واجب بودن سفره هفت سین و برگزارى مراسم چهارشنبه سورى، چون علّت عقلانى و شرعى ندارد، محکوم و مطرود است. (بخش پاسخ به سؤالات ) ـــــــــــــــــــــ 1 - شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 20، ص 73. ـ1411ـ به نقل از سایت تبیان (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 47/100107495) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه