بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، جامعه ما رشد چشمگيري در تحقق فرهنگ و ارزش هاي اسلامي داشت؛ با اين همه مشاهده مي‏شود در بخش هايي از جامعه، مظاهر غيراسلامي نظير بدحجابي وجود دارد ويا در حال افزايش است، علت چيست؟

دلايل افزايش بى‏حجابى از منظر تيپ شناسى اجتماعى، افراد جامعه در ارتباط با تعهّد و وفادارى به اجراى ارزش‏هاى دينى، به دو گروه تقسيم مى‏شود: 1. اقليت موافق يا مخالف (بسيار فعّال و تأثيرگذار) 2. اكثريت منفعل و تأثيرپذير. جهت‏گيرى مثبت يا منفى اكثريت جامعه، دربارة اجراى ارزش‏ها و شعائر دينى، تابعى از تفوّق هر كدام از اين دو گروه اقليت بر ديگرى است. اگر در مقطعى گروه مخالف ارزش‏هاى دينى، به حكومت برسد و با مكانيسم‏هاى مختلف، شروع به ترويج هنجارها و ارزش‏هايى مخالف ارزش ها و هنجارهاى دينى كند اكثريت جامعه به مرور زمان در سطوح متفاوتى، دست از ارزش‏هاى دينى برداشته، ناهنجارهاى جديد را به جاى هنجارهاى پيشين مى‏پذيرد. درست عين همان وضعيتى كه در بسيارى از كشورهاى اسلامى (مانند تركيه و يا ايران زمان پهلوى) رخ داد و بسيارى از افراد سست ايمان، بر اثر ضعف دينى يا تحت تأثير تبليغات غربزدگان، به سمت بى‏حجابى كشيده شدند و زشت‏ترين صورت آن را در سطح جامعة اسلامى، به نمايش گذاشتند تا آنجا كه، بسيارى از ارزش‏هاى اسلامى (مانند حجاب) در سطح جامعه، به صورت نوعى امل‏گرى و ضدارزشى در زندگى نوين، تلقى شد اگر در آن زمان عده‏اى افراد متديّن، به ارزش‏هاى اسلامى (مانند حجاب و) پايبند بودند، تنها به علت كوشش سخت و فعّالانه دستگاه‏هاى مذهبى بود كه به رغم تمام محدوديت‏ها و خفقان ناشى از دين‏ستيزى نظام پهلوى بازهم چراغ هدايت دين را روشن نگه داشتند و در اين راه، درد و رنج شكنجه، زندان و شهادت را به جان خريدند. اگر در مقطعى گروه اقليت فعّال و تأثيرگذار موافق ارزش‏هاى دينى، بتوانند ادارة امور جامعه را در دست گيرند و زمينه‏هاى تحقّق و احياى معارف و ارزش‏هاى الهى را در جامعه مهيّا سازند، اكثريت جامعه نيز از اين روند تأثير پذيرفته، پذيراى ارزش‏هاى دينى مى‏شوند مانند همان اتفاقى كه در بعد از انقلاب اسلامى در سطح جامعة ايران افتاد و چهرة جامعة را متحول ساخت. بنابراين گسترش ارزش‏هاى الهى در جامعه اى، با دو عامل مهم در ارتباط است: يكى تشكيل حكومت دينى به وسيلة نيروهاى ارزشى و متدين و ديگرى عزم و اراده اين نيروها در تعميق و بسط ارزش‏هاى الهى است و اگر در زمانى، يكى از اين دو عامل نباشد، ارزش‏هاى الهى در جامعه كم رنگ مى‏شود و به سوى جايگزينى و تغيير در ارزش‏ها پيش مى‏رود. اكنون با توجّه به مقدمه فوق، دربارة سؤال بايد گفت: يكى از مهم‏ترين وظايف و اهداف حكومت اسلامى، اجرا و گسترش احكام و ارزش‏هاى الهى در جامعه است و اصولًا نمى‏توان حكومتى را اسلامى و دينى ناميد، بدون آنكه آن حكومت دغدغه‏اى نسبت به اجراى احكام و ارزش‏هاى دينى نداشته باشد. از اين رو حكومت اسلامى، بايد قوانين و مقررات الهى را به صورت رسمى و با استفاده از مكانيسم‏هاى قانونى خود به اجرا گذاشته و بر اجراى دقيق آنها نظارت كند. حجاب يكى از قوانين الهى است و قانون حجاب در جمهورى اسلامى، چيز جديدى در اسلام نيست و اگر مجازاتى در قانون تعيين شده، همان مجازاتى است كه در متون و منابع اسلامى براى متخلّفان مشخص شده است. اما اينكه آيا اين قانون موفق بوده يا نه؟ بر عملكرد ساير دستگاه‏هاى اجرايى و فرهنگى جامعه و مسئولان آنها باز مى‏گردد. در اين زمينه نسبت به قبل از انقلاب اسلامى و شرايط جهانى كه در آن قرار داديم و با شديدترين تهاجم فرهنگى مواجهيم، در مجموع با موفقيت نسبى قابل توجهى روبه‏رو هستيم هر چند كاستى‏ها و ناكامى‏هايى نيز وجود دارد كه ناشى از عوامل زير است: يك. عوامل درونى: منظور از عوامل درونى، مجموعه مؤلّفه‏هايى است كه در به وجود آوردن اين پديده دخالت داشته و ناشى از عملكرد افراد يك جامعه و سيستم سياسى، اجتماعى و فرهنگى حاكم بر آن است. مهم‏ترين آنها عبارت است از: 11. از منظر انسان‏شناختى، انسان موجودى است كه داراى قدرت اختيار مى‏باشد يعنى، هم توانايى انتخاب راه درست و طى كردن مراتب كمال انسانى را دارد و هم توانايى پيروى از اميال و هواهاى نفسانى و طى كردن مدارج انحطاط و سقوط را. قرآن مى‏فرمايد: « إِنّا هَدَيْناهُ السَّبيلَ إِمّا شاكِرًا وَ إِمّا كَفُورًا».(1) بر اين اساس در جامعه‏اى مانند جامعه اسلامى ما كه بسيارى از احكام، ارزش‏ها و معارف اسلامى براى اداره جامعه تبيين شده و جاى هيچ گونه عذر و بهانه‏اى نيست بعضى از احكام الهى (مانند حجاب) از سوى برخى افراد ناديده گرفته مى‏شود، به اين اصل و عنصر روان‏شناختى باز مى‏گردد. به عبارت ديگر يكى از مهم‏ترين عوامل بدحجابى در جامعه، پيروى از هواهاى نفسانى است كه خود ناشى از ضعف ايمان و تقوا و تزلزل شخصيت است و در مظاهرى از قبيل تجمل‏گرايى، خودنمايى در مقابل بيگانگان و نمود پيدا مى‏كند. يكى از راه‏هاى اصلاح جامعه از اين معضل، مقابله با عوامل روان‏شناختى آن و تقويت ايمان و تقواى افراد جامعه و تقويت انگيزه، عزم و اراده آنان در اجراى احكام الهى و موازين و مقررات اسلامى در سطح جامعه مى‏باشد. قرآن كريم مى‏فرمايد: « إِنَّ اللّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ «خداوند سرنوشت هيچ قومى را تغيير نمى‏دهد، مگر آنكه آنان آنچه را در خودشان است تغيير دهند».(2) 21. ريشه‏هاى تاريخى مسئله (دوران پهلوى) روند گسترش اين معضل، هر چند با وقوع انقلاب اسلامى و فضاى ناشى از دوران دفاع مقدس، تا حد زيادى كنترل شد ولى به دلايل متعددى، رگه‏ها و ريشه‏هاى خود را همچنان حفظ نمود و بعد از تغيير محيط ارزشى جامعه و فاصله گرفتن از فضاى معنوى حاصل از انقلاب و دفاع مقدس، دوباره مجال ظهور و بروز پيدا كرد. 31. كوتاهى و بى‏توجهى برخى از مسئولان فرهنگى كشور در تثبيت ارزش‏ها و احكام اسلامى و تعميق بخشيدن به آن، از وسايل ديگر گسترش بدحجابى است. گفتنى است كه به علت وجود مشكلات ناشى از تثبيت انقلاب اسلامى، جنگ تحميلى، فشارهاى خارجى محاصره‏هاى گوناگون اقتصادى، سياسى و باعث شد كه بيشترين وقت و انرژى مسئولان و دستگاه‏هاى دولتى، به اين امور صرف شود و توجه چندانى به مسائل فرهنگى جامعه و اجراى راه‏كارها و برنامه‏هايى در جهت تثبيت و تعميق ارزش‏ها و احكام اسلامى مبذول نگردد. 41. بعضى از اقدامات انجام گرفته بعد از سال 1368 (از قبيل سياست‏هاى پولى و ارزى و) كه به منظور تسريع در روند توسعه و رشد اقتصادى، صنعت و انجام گرفت، ناخواسته موجب تغيير ارزش‏هاى جامعه، به سوى هنجارهاى مادى، مدرك‏گرايى، تجمل پرستى و گرديد. 51. عملكرد منفى و نامطلوب برخى از دستگاه‏هاى فرهنگى (از جمله وزارت ارشاد و مطبوعات وابسته در سال‏هاى اخير) و ميدان دادن به افراد و عناصرى كه هيچ اعتقادى به نظام اسلامى ندارند و با استفاده از تسهيلات مادى و معنوى وزارت ارشاد و فضاى باز و بدون نظارت جامعه، موجبات نشر و ترويج فرهنگ و ارزش‏هاى حاكم بر جوامع غرب را فراهم و اوضاع فرهنگى كشور را به شدت مسموم و آلوده ساختند به گونه‏اى كه مقام معظم رهبرى هشدارهاى شديد به مسئولان فرهنگى داده، نارضايتى خود را از عملكرد وزارت ارشاد اعلام نمودند كه در نهايت منجر به استعفاى وزير ارشاد گرديد. 61. برخى از افراط و تفريطهايى كه در سال‏هاى اوليه انقلاب و بعد از آن در مبارزه با بى‏حجابى و بدحجابى شد از قبيل استفاده روش‏هاى خشونت‏آميز و فيزيكى و باعث به وجود آمدن تنفر و انزجار و بدبينى به اين حكم الهى گرديد. 71. اجرا نشدن فريضه مهم امر به معروف و نهى از منكر يا نظارت ملى، به صورت فراگير و گسترده و نظام‏مند از طرف آحاد جامعه كه در روايات متعدد ضامن حفظ و سلامت جامعه از فساد، نا امنى و شمرده شده است. دو. عوامل بيرونى: تا كنون تهاجم فرهنگى گسترده و همه جانبه غرب به ارزش‏هاى اسلامى و ملّى ما، براى بى‏هويت كردن نسل جوان، تضعيف باورهاى عقيدتى در مردم و در نهايت شكست نظام اسلامى در ايران با استفاده از پيشرفته‏ترين وسايل تكنولوژى اعم از نرم‏افزارى و سخت‏افزارى، عناصر وابسته داخل در عرصه‏هاى فرهنگى و اقتصادى و صورت گرفته است. مجموعة عوامل فوق سبب گرديده كه متأسفانه به رغم گذشت بيش از دو دهه از انقلاب اسلامى، معضل بد حجابى در جامعه اسلامى ما وجود داشته باشد. راه‏كارهاى رفع بد حجابى در مورد راه‏هاى برخورد و مقابله با اين پديده زشت دو راه‏كار قابل پيش‏بينى است: 1. راه‏كارهاى فيزيكى و برخورد از موضع قدرت با متخلفان البته اين برخورد بايد حساب شده و هنجارمند باشد و با استفاده از مكانيسم‏هاى مناسب، از گرايش جامعه به سمت بى‏حجابى جلوگيرى گردد. 2. كارهاى فرهنگى و تبليغى برخورد با اين پديده به صورت فيزيكى و از طريق دستگاه‏هاى دولتى، بسيار دشوار و تا حدّى ناممكن است زيرا اگر ما در مسئله لباس و پوشش اسلامى صرفاً بخواهيم از طريق زور وارد شويم، استدلال و منطق نداشته باشيم و نتوانيم حقانيت و لزوم پوشش اسلامى، آثار مثبت و فوايد و بركات اجراى اين فريضه الهى در ابعاد مختلف زندگى شخصى و اجتماعى افراد و فلسفه حجاب و را با كار فرهنگى مستمر عميق و ريشه‏اى، ثابت كنيم، متأسفانه بايد منتظر گسترش بدحجابى و رواج ارزش‏هاى غربى به صورت گسترده در جامعة اسلامى باشيم. البته اين موضوع به معناى اختيارى گذاشتن حجاب نيست. 3. امر به معروف و نهى از منكر: عامل مهم ديگرى كه مى‏تواند ما را در مقابله با اين معضل اجتماعى يارى رساند، اهتمام جدى جامعه به انجام دادن فريضة امر به معروف و نهى از منكر است. بديهى است اگر جامعه در اين زمينه به صورت جدى وارد عمل شود و اين فريضه الهى را منطبق با شرايط و مراتبى كه در شرع مقدس معين گرديده، عملى سازد دستگاه‏هاى فرهنگى نيز بهتر مى‏توانند در حل اين معضل اجتماعى اقدام كنند.(3) پى‏نوشت‏ (1) انسان (76)، آية 3 (2) رعد (13)، آية 11 (3) براى آگاهى بيشتر ر. ك: حداد عادل، فرهنگ برهنگى و برهنگى فرهنگى فرامرز رفيع‏پور، توسعه و تضاد على ذوعلم، انقلاب و ارزش‏ها شهيد مطهرى، مسألة حجاب‏ .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه