آيا مي توان از قرآن کريم حدود و اختيارات ولايت فقيه را به دست آورد؟

ولايت فقيه و حدود و اختيارات آن، مستند به ادله عقلي و نقلي (روايات) متعددي است. و از قرآن کريم با استفاده از آياتي که خطوط کلي حکومت و ولايت در جامعه را مطرح مي کند و با مراجعه به شرايط و ويژگي هاي حاکم اسلامي در قرآن که پس از معصومين ـ عليهم السلام ـ تنها بر ولي فقيه صدق مي کند، ولايت فقيه اثبات مي شود و به ضميمه دليل عقلي مي توان حدود و اختيارات ولي فقيه را نيز استفاده نمود. ما در اين زمينه تنها به ذکر دو نمونه از آيات بسنده مي کنيم که بخوبي بيانگر تصوير کلي و سيماي حکومت و حاکم اسلامي در قرآن است. از نظر قرآن کريم، ماهيت اساسي حکومت اسلامي، حاکميت ارزش ها و اصول ديني در جامعه است. الذين ان مکّنّاهم في الارض اقاموا الصّلوه و اتواالزکوه وامروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبه الامور؛ همان کساني که هرگاه در زمين به آنها قدرت بخشيديم، نماز را برپا مي دارند و زکات مي دهند و امر به معروف و نهي از منکر مي کنند و پايان همه کارها از آن خداست». بر اساس اين آيه شريفه , حکومت اسلامي هم به جنبه هاي ديني و معنوي توجه نموده و هم جنبه هاي اقتصادي و مالي را از نظر دور نداشته و در مسير اشاعه خوبي ها و نيکي ها گام بر می دارد و با هرگونه فساد و انحراف مبارزه مي کند . اين مسئوليت ها اختصاص به عصر حضور امام معصوم ـ عليه السلام ـ نداشته و گستره آن همه زمان ها و مکان ها را در بر مي گيرد. بديهي است براي حاکميت ارزش ها، نياز به حاکمي است که ارزش ها و اصول اسلامي را به طور دقيق بشناسد و با مباني اسلام به خوبي آشنا باشد و چنين کسي پس از امام معصوم ـ عليه السلام ـ ، فقيه جامع شرايط مي باشد. علاوه بر اينکه حکومت اسلامي، حکومت قانون خداست و من لم يحکم بما انزل الله فاولئک هم الکافرون و حکومت قانون، بدون حاکميت دين شناس و متخصص در اجراي احکام الهي (فقيه جامع شرايط) امکان پذير نيست. و طبق اين آيه هم بايد گفت که ولي فقيه حدود و اختياراتش محدود به قانون الهي است و نباید با آن مخالفتي داشته باشد. همچنين از نظر قرآن کريم، حاکم اسلامي کسي است که از علم، آگاهي و توانايي و شايستگي لازم و امانت برخوردار باشد. قال اجعلني علي خزائن الارض انّي حفيظ عليم؛ گفت (حضرت يوسف) مرا بر خزاين اين سرزمين بگمار که من نگهباني امين و آگاهم». اين سخن حضرت يوسف، بيانگر دو ويژگي مهم حاکم شايسته است، امانت که درستکاري، عدالت و تقوا را در بر مي گيرد و علم و آگاهي که از ضرورت هاي حاکم است. تنها با توجه به اين دو آيه شريفه، روشن مي شود که پس از امام معصوم ـ عليه السلام ـ و در عصر غيبت، فقيه جامع شرايط شايستگي اداره حکومت اسلامي را داراست و اوست که به دليل برخورداري از فقاهت و آگاهي لازم نسبت به دستورات و تعاليم اسلامي و دارا بودن ويژگي عدالت و تقوا و شايستگي روحي و اخلاقي و توانايي لازم براي هدايت جامعه اسلامي، شايسته ترين، مناسب ترين و نزديکترين گزينه براي اداره حکومت اسلامي در عصر غيبت مي باشد. بنابراين، از قرآن کريم و با توجه به خطوط کلي حکومت و سيماي حاکم اسلامي , مي توان حاکميت فقيه جامع الشرايط را در عصر غيبت به اثبات رساند. اما در مورد حدود و اختيارات ولايت فقيه و گستره آن، بايد در کنار آيات از دليل عقلي نيز استفاده نمود. با اين توضيح که وقتي ثابت شد که ولي فقيه در عصر غيبت مسئوليت اداره جامعه را بر عهده دارد، بايد به تناسب وظايف و مسئوليت هاي خويش , داراي اختيارات متناسب با آن باشد و نمي توان از يک سو مسئوليت برعهده او قرار داد و از سوي ديگر اختيارات لازم را به او نداد زيرا انتظار برآوردن هدف و انجام وظايفي از يک فرد، بدون لحاظ اختيارات متناسب با آن معقول نيست. به ديگر سخن، به حکم عقل، قلمرو اختيارات حاکم اسلامي بايد تا آن جا باشد که قادر به انجام مسئوليت ها و وظايفي که بر عهده او گذارده، باشد از اين رو امام (ره) در اين باره فرمودند: « فقيه عادل، همه اختياراتي را که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ در امر سياست و حکومت دارا بودند، دارد و معقول نيست در اختيارات آن دو فرقي باشد، زيرا حاکم، هر شخصي که باشد، مجري احکام الهي و اقامه کننده حدود شرعي و گيرنده خراج و ماليات و تصرف کننده در آن ها بر طبق صلاح مسلمين است. وقتي مي گوييم ولايتي را که رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و ائمه ـ عليهم السلام ـ داشتند، بعد از غيبت، فقيه عادل دارد، براي هيچ کس اين توهم نبايد پيدا شود که مقام فقها همان مقام ائمه ـ عليهم السلام ـ و رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است. زيرا اينجا صحبت از مقام نيست؛ بلکه صحبت از وظيفه است. «ولايت»، يعني حکومت و اداره کشور و اجراي قوانين شرع مقدس، يک وظيفه سنگين و مهم است؛ نه اينکه براي کسي شأن و مقام غير عادي به وجود بياورد و او را از حد انسان عادي بالاتر ببرد. به عبارت ديگر، «ولايت» مورد بحث، يعني حکومت و اجرا و اداره، بر خلاف تصوري که خيلي از افراد دارند، امتياز نيست بلکه وظيفه اي خطير است». .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه