دیدگاه فلسفي و نيز نظر قرآن در مورد وجود يا عدم وجود جهان هاي ديگر مثلا خود موضوع معاد يا جهان هاي ديگري مثل دنياي ارواح يا جهان هاي اجنه، چیست ؟

با توجه به سئوال مطرح شده در مورد وجود عوالم ديگراز نظر فلسفه و قرآن کريم مي توان در دو قسمت به اين پرسش پاسخ داد: الف: ديدگاه فلسفي و عرفاني پيرامون جهان: همان گونه که مي دانيد، مباحث فلسفه در باره وجود مطرح مي شود و در تمامي مباحث آن مفهوم وجود است که موضوعيت و محوريت دارد. عوالمي که در فلسفه مطرح مي شود به چهار مرتبه تقسيم مي شوند. 1. عالم ناسوت: همين جهان مادي است که قابليت تحول و تغيير و فساد پذيري و فناء را داراست و همه چيز در آن از قوه به سوي فعليت در حرکتند. 2. ملکوت: در اين عالم حرکت از قوه به فعل و زمان معني ندارد و در آن نمي گنجد، گرچه اين عالم مادي نيست اما داراي بعد بوده و جسماني مي باشد. از اين عالم به عالم برزخ و يا عالم مثال نيز تعبير مي شود. 3. جبروت: اين عالم، نشأه و عالم عقول مجرده است اين عالم بالاترين عالمي است که براي انسان متصور است. 4. لاهوت: اين عالم، مختص به ذات خداوند تبارک وتعالي است که هيچ يک از موجودات راهي به آن ندارند. جهاني که ما در آن زندگي مي کنيم پايه و اساس آن ماده است، اما در عوالم ديگر ماده به هيچ وجه در آن ها راه ندارد و به ترتيب هر يک در مرتبه بالاتري از وجود قرار دارند. يک تقسيم بندي ديگري نيز بر اساس نظام خلقت الهي آورده اند که مشابه همين تقسيم بندي است. بدين نحو که موجودات ممکنه که فعل الهي محسوب مي شوند، يا مادي هستند و يا مجرد و موجودات مجرد به مجرد عقلي و مجرد مثالي تقسيم مي شود. در مجموع مي توان گفت که هستي داراي عوالم متعدد است که از اين بالاتري و پایين تري، تعبير به حقيقت و رقيقت مي شود. در واقع هر وجودي از ماديت ترّقي مي کند و به تجرد مثالي و در صورت امکان به تجرد عقلي مي رسد. البته طبق فرموده استاد شهيد مرتضي مطهري آنچه که قطعي و معين و مشخص است عالم ماده و عالم الهي است. حال گفته اند بين اين دو عالم بايد واسطه هایي باشد که رابط ميان ذات باري تعالي و عالم ماده باشد و سنخيت با آن داشته باشد که اين عالم را (ملکوت) مي نامند؛ اما اينکه آيا غير از اين عوالم ديگري نيز وجود دارد يا خير جاي بحث دارد. ب) ديدگاه قرآن و روايات: طبق آنچه که از آيات و روايات به دست مي آيد، عالم را به سه بخش مي توان تقسيم کرد: 1. جهان مادي که در آن زندگي مي کنيم و بسان مزرعه اي است که در آن با اعمال و افکار خود زراعت مي کنيم از اين جهان با عنوان دنيا نام برده مي شود. 2. عالمی که انسان پس از مرگ به آنجا منتقل مي شود و بنا به اعمالي که انجام داده در لذت و تنعم و يا در عذاب و سختي به سر مي برد و از آن با نام عالم برزخ ياد مي شود. برزخ به اين معناست که بين دو عالم (دنيا و آخرت) قرار دارد که به فرموده قرآن: از ورائ آنان تا روزي که برانگيخته شوند، برزخي خواهد بود. 3. عالمي که پس از عالم برزخ است و پس از برچيده شدن دنيا و بر پا شدن قيامت و حساب رسي بندگان هر يک به بهشت ابدي و يا جهنم و دوزخ اعمال خود قرار مي گيرند. اين جهان که همان جهان آخرت است و در آيات فراواني بدان اشاره شده و معاد و بازگشت همه به اين عالم است که حکم ابديت براي انسان را داراست. علماء عبور از برزخ را براي وصول به عالم قيامت از ضروريات مي دانند. اما در مورد عوالم ديگر مثل عالم روح و يا جن و امثال اينها مي توان گفت که در عوالمي که ذکر شد گنجانده مي شود و خارج از آنها نيست، مثلا روح حقيقتي است که از مجردات است و هيچ گونه ماديتي ندارد و در عالم مجردات مي باشد. در استعمالات متداوله روح و نفس به معناي مترادف هم به کار مي روند که طبق اين مي توان گفت که روح متعلق به عالم مجردات است از قبيل عالم ملکوت اسفل که عالم برزخ است و عالم ملکوت اعلي که جبروت و عالم عقول مجرده. جن نيز به فرموده قرآن موجودي جسماني است و زيست گاه آن در همين عالم دنيا مي باشد گرچه به واسطه اينکه موجودي لطيف و از جنس آتش است داراي قدرت هایي خاص بوده که فراتر از قدرت عموم بشر است. اما اينکه آيا غير از عوالم مذکور، جهان هاي ديگري نيز وجود دارد يا خير؟ بايد بگویيم که چون اين مسأله ازمسائل عقلي مورد احاطه ما نيست، نمي توان در اين مورد حکم عقلي داد که آيا عالم ديگري وجود دارد يا خير، لذا بايد يا از طريق حس و تجربه و استقراء و يا خبر و منبع مورد قبول به اين مطلب رسيد. در اين مورد، بهترين مرجع، خالق عالم هستي مي باشد. خداوند متعال در قرآن کريم مي فرمايد: و از آيات اوست آفرينش آسمان ها و زمين و آنچه از جنبنده در آن دو پراکنده است. اينکه در اين آيه لفظ جنبنده آمده و اينکه هم در زمين و هم در آسمان ها موجودات جنبنده وجود دارد مي توان نتيجه گرفت که در افلاک ديگر نيز جاندار وجود دارد. اما اينکه آنها چه موجوداتي هستند و آيا مانند موجودات زميني از قبيل انسان و حيوانات و گياهان مي باشند، اطلاع دقيقي موجود نيست، گرچه به اصل آن در آيات و روايات اشاره شده است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه