بر طبق آيه ی7 و 33 سوره ی شوري، آيا قرآن براي مکان و زمان زندگي پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نمي باشد؟

پاسخ اين سؤال با توجه به يک نکته روشن مى شود، و آن اين که: کلمه «ام القرى» که يکى از نام هاى مکه است از دو واژه ی ترکيب يافته «ام» که در اصل به معناى اساس و ابتدا و آغاز هر چيزى است، و مادر را هم به همين جهت «ام» مى گويند که اساس و اصل فرزندان است. و «قرى» که جمع «قريه» به معناى هر گونه آبادى و شهر است، اعم از شهرهاى بزرگ و کوچک يا روستاها و شواهد زيادى نيز در قرآن کریم بر اين معنى وجود دارد. اکنون ببينيم چرا «مکه» را «ام القرى» ناميده اند؟ (مادر و اصل همه ی آبادي ها). روايات اسلامى تصريح مى کند که همه ی زمين، نخست زير آب غرق بود و خشکي ها تدريجا سر از آب بيرون آوردند (علم امروز نيز اين معنى را پذيرفته است). اين روايات مى گويد: نخستين نقطه اى که از زير آب سر برآورد، «کعبه» بود و سپس خشکي هاى زمين از کنار آن گسترش يافت که از آن به عنوان دحو الارض (گسترش زمين) ياد شده است. با توجه به اين تاريخچه، روشن مى شود که «مکه» اصل و اساس و آغاز همه ی آبادي هاى روى زمين است، بنابراين، هر گاه گفته شود «ام القرى و من حولها» پيداست که تمام مردم روى زمين را شامل مى شود. از اين گذشته، مى دانيم اسلام تدريجا گسترش يافت: پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نخست مأمور بود بستگان نزديک خود را انذار کند، چنان که در آيه ی214 سوره ی شعرا مى خوانيم: وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَک الْأَقْرَبِينَ تا هسته بندى اسلام محکم شود، و آماده گسترش گردد. سپس در مرحله ی دوم پيامبر مأمور شد ملت عرب را تبليغ و انذار کند، چنان که در آيه ی3 سوره ی فصلت آمده: قُرْآناً عَرَبِيا لِقَوْمٍ يعْلَمُونَ اين قرآنى است عربى براى قومى که مى فهمند و درک مى کنند. و در آيه ی44 سوره ی زخرف نيز آمده است: وَ إِنَّهُ لَذِکرٌ لَک وَ لِقَوْمِک؛ اين قرآن مايه تذکر تو و قوم تو است». هنگامى که پايه هاى اسلام در ميان اين قوم قوى و مستحکم شد، پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مأموريت گسترده ترى يافت و مأمور انذار جهانيان شد، چنان که در آيه ی اول سوره ی فرقان مى خوانيم: تَبارَک الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ لِيکونَ لِلْعالَمِينَ نَذِيراً؛ جاويد و پر برکت است خداوندى که قرآن کریم را بر بنده اش نازل کرد تا همه ی جهانيان را انذار کند». و آيات فراوان ديگر. و به خاطر همين مأموريت بود که پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به سران بزرگ جهان آن روز در خارج از جزيره عربستان نامه نوشت و کسراها و قيصرها و نجاشي ها را به اسلام دعوت کرد. و نيز بر اساس همين خط و برنامه بود که پيروانش براى تبليغ اسلام بعد از او به همه جهان گام نهادند و تعاليم اسلام را در دنيا منتشر ساختند. علامه طباطبايي (ره) نيز مي نويسند: «دعوت پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در جهانى شدنش تدريجى و مرحله به مرحله بوده، در مرحله ی اول به حکم آيه ی شريفه وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَک الْأَقْرَبِينَ مأمور بود تنها فاميل خود را دعوت کند، و در مرحله ی دوم به حکم آيه ی شريفه قُرْآناً عَرَبِيا لِقَوْمٍ يعْلَمُونَ مأمور شده آن را به عموم عرب ابلاغ کند، و در مرحله ی سوم به حکم آيه ی وَ أُوحِي إِلَي هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ مأمور شده آن را به عموم مردم برساند. يکى از ادله اى که مى رساند که چنين مراتبى در دعوت اسلام بوده، آيه ی شريفه ی قُلْ ما أَسْئَلُکمْ عَلَيهِ مِنْ أَجْرٍ ـ تا جمله ـ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکرٌ لِلْعالَمِينَ است، چون آن طورى که از سياق سوره برمى آيد، خطاب در آن به کفار قريش است، مى فرمايد: اين قرآن هدايت و تذکر براى تمام عالميان است و اختصاص به يک قوم و دو قوم ندارد و چون کتابى است همگانى. ديگر معنا ندارد که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از عرب مطالبه اجر و پاداش کند. علاوه بر اين که در اين معنا هيچ حرفى نيست که دعوت به اسلام شامل اهل کتاب و مخصوصا يهود و نصارى نيز مى شود، (چون در قرآن بارها به اهل کتاب خطاب ها کرده و ايشان را به پذيرفتن دين دعوت فرموده). و نيز از نظر تاريخی مسلّم است که مردمى از غير عرب اسلام را پذيرفته اند، مانند سلمان ايرانى و بلال حبشى و صهيب رومى. بعضى از مفسرين گفته اند: مراد از جمله «مَنْ حَوْلَها» سائر اقوام بشريت غير عرب است و مؤيد اين احتمال آن است که از مکه به «أُمَّ الْقُرى» تعبیر شده است. يعنى مرکز تمامى شهرهاى دنيا وگرنه مى فرمود: مکه. و اين آيه ی شريفه به طورى که ملاحظه مى فرماييد، وحى را از نظر نتيجه و هدفش معرفى مى کند، که وحى عبارت است از انذار مردم از طريق القاء الهى و نبوت هم همين است، پس وحى القايى است الهى به غرض نبوت و انذار. پس آيه ی33 در اين سوره ی ارتباطي به اين مطلب ندارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه