تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
در پاسخ به مطالب ذیل توجه کنید : 1 - دعا کردن با آیه امن یجیب کارى ذوقى و استفاده اى لطیف و زیبا از این آیه نورانى است و دستور خاصى در این مورد به شکل معمول در بین ما در منابع اسلامى وارد نشده است . 2 - ختم امن یجیب به این منظور انجام مى گیرد که ما خود را مصداق موجودى مضطر و درمانده و خداوند را مجیب و فریاد رس و دستگیر مى یابیم و این آیه را با توجه به مضمون و محتواى آن به قصد جلب عنایت و امداد خداوند و نجات یافتن از گرفتارى و بلا مى خوانیم . 3 - براى آشنایى بیشتر با مضمون و تفسیر آیه مورد بحث به توضیح ذیل توجه کنید : أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلاً ما تَذَکَّرُونَ ( 62 ) یا کسى که دعاى مضطر را اجابت مىکند و گرفتارى را برطرف مىسازد ، و شما را خلفاى زمین قرار مىدهد ، آیا معبودى با خداست ؟ کمتر متذکر مىشوید ! آرى در آن هنگام که تمام درهاى عالم اسباب به روى انسان بسته مىشود کارد به استخوانش مىرسد ، و از هر نظر درمانده و مضطر مىگردد ، تنها کسى که مىتواند قفل مشکلات را بگشاید ، و بنبستها را بر طرف سازد ، و نور امید در دلها بپاشد ، و درهاى رحمت به روى انسانها درمانده بگشاید ، تنها ذات پاک او است و نه غیر او . از آنجا که این واقعیت به عنوان یک احساس فطرى در درون جان همه انسانها است ، بت پرستان نیز به هنگامى که در میان امواج خروشان دریا گرفتار مىشوند تمام معبودهاى خود را فراموش کرده ، دست به دامن لطف اللَّه مىزنند همانگونه که قرآن مىگوید : فَإِذا رَکِبُوا فِى الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ : هنگامى که سوار کشتى مىشوند خدا را مىخوانند در حالى که پرستش را مخصوص او مىدانند ( عنکبوت - 65 ) . سپس مىافزاید : نه تنها مشکلات و ناراحتیها را بر طرف مىسازد بلکه شما را خلفاى زمین قرار مىدهد ( وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ ) . آیا با اینهمه معبودى با خدا است ؟ ( أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ ) . ولى شما کمتر متذکر مىشوید و از این دلائل روشن پند و اندرز نمىگیرید ( قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ ) . پیرامون مفهوم مضطر و مساله استجابت دعا و شرائط آن بحثهایى است که در نکتهها در پایان همین آیات خواهد آمد . منظور از خُلَفاءَ الْأَرْضِ ممکن است به معنى ساکنان زمین و صاحبان آن باشد ، چرا که خدا با آن همه نعمت و اسباب رفاه و آسایش و آرامش که در زمین قرار داده انسان را حکمران این کره خاکى ساخته ، و او را براى سلطه بر آن آماده کرده است . مخصوصا هنگامى که انسان در اضطرار فرو مىرود و به درگاه خدا رو مىآورد و او به لطفش بلاها و موانع را بر طرف مىسازد ، پایههاى این خلافت مستحکمتر مىشود ( و از اینجا رابطه میان این دو بخش از آیه روشن مىگردد ) . و نیز ممکن است اشاره به این باشد که خدا ناموس حیات را چنین قرار داده که دائما اقوامى مىآیند و جانشین اقوام دیگر مىشوند که اگر این تناوب نبود تکاملى صورت نمىگرفت . گرچه خداوند دعاى همه را - هر گاه شرائطش جمع باشد - اجابت مىکند ولى در آیات فوق مخصوصا روى عنوان مضطر تکیه شده است ، به این دلیل که یکى از شرائط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب بکلى برگیرد و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد ، همه چیز را از آن او بداند و حل هر مشکلى را به دست او ببیند ، و این درک و دید در حال اضطرار دست مىدهد . درست است که عالم ، عالم اسباب است ، و مؤمن نهایت تلاش و کوشش خود را در این زمینه به کار مىگیرد ولى هرگز در جهان اسباب گم نمىشود ، همه را از برکت ذات پاک او مىبیند دیدهاى نافذ و سبب سوراخ کن دارد که اسباب را از بیخ و بن بر مىکند و در پشت حجاب اسباب ذات مسبب الاسباب را مىبیند و همه چیز را از او مىخواهد . آرى اگر انسان به این مرحله برسد مهمترین شرط اجابت دعا را فراهم ساخته است . جالب اینکه در بعضى از روایات این آیه تفسیر به قیام حضرت مهدى - صلوات اللَّه و سلامه علیه - شده . در روایتى از امام باقر مىخوانیم که فرمود : و اللَّه لکأنى انظر الى القائم و قد اسند ظهره الى الحجر ثم ینشد اللَّه حقه . . . قال هو و اللَّه المضطر فى کتاب اللَّه فى قوله : أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ : به خدا سوگند گویا من مهدى ع را مىبینم که پشت به حجر الاسود زده و خدا را به حق خود مىخواند . . . سپس فرمود : به خدا سوگند مضطر در کتاب اللَّه در آیه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ . . . او است . در حدیث دیگرى از امام صادق ع چنین آمده : نزلت فى القائم من آل محمد علیهم السلام هو و اللَّه المضطر اذا صلى فى المقام رکعتین و دعا الى اللَّه عز و جل فاجابه و یکشف السوء و یجعله خلیفه فى الارض : این آیه در مورد مهدى از آل محمد ع نازل شده ، به خدا سوگند مضطر او است ، هنگامى که در مقام ابراهیم دو رکعت نماز به جا مىآورد و دست به درگاه خداوند متعال بر مىدارد دعاى او را اجابت مىکند ، ناراحتىها را بر طرف مىسازد ، و او را خلیفه روى زمین قرار مىدهد بدون شک منظور از این تفسیر - همانگونه که نظائر آن را فراوان دیدهایم - منحصر ساختن مفهوم آیه به وجود مبارک مهدى ع نیست ، بلکه آیه مفهوم گستردهاى دارد که یکى از مصداقهاى روشن آن وجود مهدى ع است که در آن زمان که همه جا را فساد گرفته باشد ، درها بسته شده ، کارد به استخوان رسیده بشریت در بن بست سختى قرار گرفته ، و حالت اضطرار در کل عالم نمایان است در آن هنگام در مقدسترین نقطه روى زمین دست به دعا برمىدارد و تقاضاى کشف سوء مىکند و خداوند این دعا را سرآغاز انقلاب مقدس جهانى او قرار مىدهد و به مصداق وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ او و یارانش را خلفاى روى زمین مىکند . تفسیر نمونه ، ج 15 ، ص : 518 .
پرسمان دانشگاهیان
تماس با ما
آدرس : آزمايشگاه داده کاوي و پردازش تصوير، دانشکده مهندسي کامپيوتر، دانشگاه صنعتي شاهرود
09111169156
info@parsaqa.com
حامیان
همكاران ما
کلیه حقوق این سامانه متعلق به عموم محققین عالم تشیع است.