چگونگی تقابل و یا تعامل میان جمهوری اسلامی ایران و غرب از جمله مولفه های مهم در تحولات صحنه بین الملل شده که نه تنها در صحنه دوجانبه بلکه بر تحولات منطقه ای و جهانی تأثیرگذار بوده است. در همین راستا مشاهده می شود که آمریکا در ماه های اخیر بار دیگر فضای رسانه ای گسترده ای را به طور مستقیم و یا از طریق متحدانش علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز کرده است. رفتارهایی که از پرونده سازی گرفته تا تهدید نظامی را در بر می گیرد.

چگونگی تقابل و یا تعامل میان جمهوری اسلامی ایران و غرب از جمله مولفه های مهم در تحولات صحنه بین الملل شده که نه تنها در صحنه دوجانبه بلکه بر تحولات منطقه ای و جهانی تأثیرگذار بوده است. در همین راستا مشاهده می شود که آمریکا در ماه های اخیر بار دیگر فضای رسانه ای گسترده ای را به طور مستقیم و یا از طریق متحدانش علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز کرده است. رفتارهایی که از پرونده سازی گرفته تا تهدید نظامی را در بر می گیرد. بررسی زنجیره رفتارهای آمریکا نشان می دهد که تهدیدات و تحرکات صورت گرفته از سوی این کشور و دوستان غربی و صهیونیست آنها دارای فراز و فرودهایی بوده و به نوعی می توان چرخش هایی را در آن مشاهده کرد، چرخش های رفتاری که دو دیدگاه در قبال آنها مطرح است. ازیک سو محافل رسانه ای و سیاسی غرب آن را تاکتیک آمریکا در بازی ضد ایرانی می نامند و از سوی دیگر بسیاری آن را نشانه ای دیگر بر زوال و ناتوانی طرح های ضد ایرانی آمریکا می دانند. آنها تأکید دارند که آمریکا و متحدانش به صورت زنجیره ای رفتارها و طرح های ضدایرانی خود را آزمایش کرده و به دلیل به نتیجه نرسیدن به فضای ادعاهای دیپلماسی و لزوم از سرگیری مذاکره و بعضاً کتمان ادعاهای گذشته روی آورده است. نمونه بارز این امر را در عقب نشینی «پرز» رئیس رژیم صهیونیستی می توان مشاهده کرد که ابتدا ایران را به حمله نظامی تهدید و سپس گفته های خود را تکذیب کرد. با توجه به این شرایط اکنون این سوال مطرح است که ریشه های واقعی تغییرات رفتاری آمریکا و رژیم صهیونیستی چیست؟ آیا عملکرد آمریکا و متحدانش واقعاً بر گرفته از تاکتیک های رفتاری است و یا اینکه بر گرفته از ناکامی و عدم تحقق سناریوها و تاکتیک های اجرا شده است و در اصل آمریکا مهره های فعال بازی خویش را در برابر ایران از دست داده و رویکرد آن به دیپلماسی برگرفته از اجبار و تنهایی آن در صحنه ضدایرانی است؟ 1) محورهای رفتاری بررسی سیاست های آمریکا و متحدانش علیه جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد که آمریکا در کنار پیگیری سیاست های گذشته سه اصل را در دستور کار قرار داده است. به عبارت دیگر آنها سه پرونده را به طور همزمان تشکیل داده و مهره های خود را برای اجرای آن به حرکت درآورده اند. الف) ادعای تروریسم: این طرح در دو بخش صورت گرفت. نخست تکرار ادعاهایی از سوی فرماندهان نظامی و برخی مقامات کنگره مبنی بر همکاری ایران با گروه های خرابکار و به اصطلاح آنها تروریسم در عراق و افغانستان، در حالی که همچون گذشته سندی در این زمینه ارائه نکردند. دوم اجرای نمایشنامه هالیوودی ترور سفیر عربستان در آمریکا تا به زعم خود فضای ضدایرانی را در اوج خود قرار دهند؛ نمایشنامه ای که حتی محافل رسانه ای و مردم آمریکا نیز آن را نمایشنامه ای کودکانه و بی اساس عنوان کرده و آن را رسوایی بزرگی برای آمریکا دانسته اند. ب) حقوق بشر: در پرونده ای دیگر غرب که کارنامه ای سیاه در زمینه حقوق بشر دارد، به جریان سازی و اتهامات حقوق بشری علیه ایران روی آورد که گزارش ویژه شورای حقوق بشر درباره ایران بخشی از این سناریو بود؛ گزارشی که به اذعان جهانیان بر اساس خواست آمریکا نوشته شده بود و نه بر اساس حقایق حاکم بر ایران. ج) بازی با مهره آژانس: آمریکا این بار نیز از مهره سوخته و ناکارآمد خود یعنی آژانس بین المللی انرژی اتمی و شخص آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی برای تحت الشعاع قرار دادن ایران استفاده کرد. آمریکایی ها صراحتاً اعلام کرده اند که در تهیه گزارش اخیر آمانو در قبال ایران به آژانس کمک کرده اند. این دخالت چنان آشکار بود که برخی بندهای گزارش آمانو همان بندهای گزارش 2007 دستگاه های اطلاعاتی آمریکا در قبال فعالیت های هسته ای ایران بود که با ناشی گری کنار هم چیده شده بود. 2) فضای رفتاری آمریکا آمریکا در حالی سه پرونده مذکور را در قبال ایران پیگیری می کرد که برای رسیدن به مقصود، فضای رفتاری خود و متحدانش را بر چند محور استوار کرده بود. محور اول- جوسازی و هجمه تبلیغاتی: غربی ها که سلطه بر محافل رسانه ای و سیاسی را از ارکان سیاست های خود دارند تلاش کردند در اولین مرحله از اقدامات ضد ایرانی فضایی منفی علیه ایران ایجاد کنند در این چارچوب مقامات ارشد آمریکایی، اروپایی و صهیونیست ها موجی از تبلیغات و مواضع را علیه ایران در سه بعد ادعاهای هالیوودی، هسته ای و حقوق بشری آغاز کردند، چنانکه اوباما رئیس جمهور آمریکا صراحتاً بر مقابله با ایران و به زعم خویش آنچه تهدید ایرانی برای امنیت بین المللی خواند، تأکید کرد. در بعد دیگر این سناریو محافل رسانه ای غربی و صهیونیستی نیز با انتشار گزارش ها و مقالات متعدد تلاش کردند تا فضای منفی همراه با تهدید را علیه ایران به نمایش گذارند. اوج این تحرکات را می توان در انتشار بخش هایی از گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در قبال فعالیت های هسته ای ایران پیش از انتشار رسمی گزارش آمانو مدیر کل آژانس مشاهده کرد. فضاسازی های رسانه ای پیش از گزارش آمانو چنان بود که حتی اعتراض روس ها را به همراه داشت و آنها با صدور بیانیه ای عدم صداقت و وابستگی آژانس به غرب را مورد نکوهش قرار دادند. محور دوم- فضای تهدید: همزمان با تبلیغات گسترده رسانه ای و جوسازی های سیاسی، غرب و صهیونیست ها مولفه تهدید با محوریت تحریم و حمله نظامی را پیش گرفتند. این سناریو تا جایی پیش رفت که باراک اوباما صراحتاً بر روی میز بودن گزینه نظامی تأکید کرد. شیمون پرز رئیس صهیونیست ها نیز از لزوم حمله به ایران سخن گفت. بسیاری از ناظران سیاسی و نظامی با اشاره به هشدارهای نهادهای نظامی و اطلاعاتی درباره هرگونه اقدام نظامی علیه ایران رویکرد به تهدید ایران را برگرفته از دو سناریو دانسته اند. نخست آنکه غرب با سیاست تهدید و حمله نظامی بر آن بوده تا به زعم خود ایران را در حالت ضعف پای میز مذاکره آورد. دوم آنکه با ادعای جلوگیری از جنگ جدید، جهان را به اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران تحریک کند. محور سوم- یار گیری در صحنه بین الملل: کارنامه آمریکایی ها نشان می دهد که آنها هرگز توان اقدام یک جانبه را نداشته و همواره برآنند تا به اصطلاح جبهه واحد جهانی را برای رسیدن به خواسته های خود ایجاد کنند و یا حداقل چنان وانمود کنند که اقدامات آنها با همراهی و حمایت جهانی همراه است تا در لوای آن به توجیه اقدامات خصمانه خود علیه دیگر کشورها بپردازند. در دور جدید تحرکات ضدایرانی آمریکا نیز این سناریو در چند بعد اجرا شده است. - تحریک کشورهای غربی به اتخاذ مواضع همسو با اهداف آمریکا علیه ایران چنانکه سران فرانسه، آلمان و انگلیس نیز همگام با آمریکا با ادعای تهدید بودن ایران بر لزوم تشدید تحریم و تهدیدات علیه ایران تأکید کردند. - به بازی گرفتن کشورهای عربی به صورت انفرادی نظیر مواضعی که عربستان علیه ایران داشته و یا در قالب شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب که با ادعاهای واهی بی اساس و نخ نما شده علیه ایران صورت گرفت. - صهیونیست ها نیز در این یارگیری در کنار آمریکا و اروپا هستند که بیشتر نقش تهدیدکننده را ایفا کرده اند تا آمریکا بتواند با ادعای ورود منطقه به جنگ جدید تحریک افکار عمومی علیه ایران را شدت بخشد. - از مهم ترین محورهای یارگیری آمریکا را در سفر دوره ای اوباما رئیس جمهور و هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه آمریکا به شرق آسیا و اقیانوس آرام می توان مشاهده کرد. اوباما در حاشیه نشست «آپک» پس از دیدار با سران چین و روسیه مدعی جلب رضایت آنها برای اعمال فشار بر تهران شد. آمریکا برای آنکه بتواند سناریوی جلب رضایت آنها را اجرایی سازد، حربه چماق و هویج را در برابر آنها در پیش گرفت. با فرافکنی و همگرایی با کشورهای همسایه چین در قبال مالکیت دریای چین، موازنه چماق را در قبال پکن اجرا کرد و در قبال روسیه نیز با ابزار خشنودی از پیوستن روسیه به سازمان تجارت جهانی گزینه هویج را پیگیری کرد. البته مواضع چین و روسیه در حمایت از ایران نشان داد که این ترفند نیز راه به جایی نبرده است. - لازم به ذکر است آمریکا در سناریوی یارگیری سیاست به انزوا کشاندن ایران را با رویکرد به تشدید و فشارها بر جبهه مقاومت در پیش گرفت که تحرکات اتحادیه عرب علیه سوریه، افزایش فشارها بر حزب الله لبنان، حملات صهیونیست ها به غزه در کنار بحران سازی در روابط ایران و همسایگانش در این چارچوب بوده است. 3) اهداف تحرکات آمریکا بررسی کارنامه آمریکا در هفته های اخیر نشان می دهد که این کشور با رویکرد به تشدید فضای منفی علیه ایران به دنبال اجرای اهداف قدیمی و جدیدی بوده که بیشتر برگرفته از ناکامی های اخیر داخلی و جهانی این کشور است. - تکرار سناریوی خدشه دار ساختن وحدت ملی و اقتدار ایران - انحراف ایران از تحولات منطقه و باج گیری از آن در مسیر منافع غرب - خدمت به صهیونیست ها برای خروج آنها از انزوای درونی و خارجی و نیز اجرای طرح ایجاد چتر امنیتی برای این رژیم در قالب تقویت نظامی آن و افزایش نظامی گری آمریکا در منطقه - مصادره بیداری اسلامی در سایه انحراف افکار عمومی به حاشیه ها نظیر فضاسازی علیه ایران - سرپوش نهادن بر بحران داخلی اروپا و آمریکا و قیام مردمی در برابر نظام سرمایه داری - فشار بر مقاومت برای نجات صهیونیست ها و اعراب سازشکار - تحقیر چین و روسیه و باج گیری از آنها 4) دگرگونی در ساختار رفتاری هر چند که آمریکایی ها سناریوهای متعددی را در قبال ایران در هفته های اخیر اجرا کرده اند، اما روند تحولات نشانگر دگرگونی در رفتارهای آنها و چرخش بیشتر به سمت دیپلماسی و مذاکره است. با این وجود واژه «تحریم بیشتر» همچنان محور این تحرکات را تشکیل می دهد. این رویکرد را در مواضع هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا در هاوایی می توان مشاهده کرد که ضمن کاهش فضای تهدید خواستار رویکرد ایران به مذاکره با آژانس و رویکرد جهانی به تحقق این امر شد. در عقب نشینی آشکار دیگر پرز رئیس صهیونیست ها سخنان خود مبنی بر حمله نظامی به ایران را انکار کرد و نتانیاهو و باراک نخست وزیر و وزیر جنگ صهیونیست ها نیز بر گزینه تحریم بیشتر تأکید کردند. «پانتا» وزیر دفاع آمریکا و برخی محافل رسانه ای آمریکا مانند واشنگتن پست، نیویورک تایمز و ... نیز ضمن اذعان به کوبنده بودن پاسخ ایران به تهدیدات، بر گزینه دیپلماسی و بعضاً تحریم تأکید کردند. به رغم آنکه محافل رسانه ای و سیاسی غربی برآنند تا این چرخش را برگرفته از تاکتیک جدید آمریکا برای افزایش فشار بر ایران عنوان کنند و چنان وانمود سازند که آمریکا همچنان دست برتر را در قبال ایران دارد، اما بررسی روند تحولات حقایق دیگری را در باب این عقب نشینی آشکار می کند. - برخلاف نظر غربی ها تحرکات و تهدیدات جدید نیز در برابر اراده و وحدت ملی مردم ایران و نظام اسلامی با ناکامی همراه شد، به گونه ای که همچون گذشته جهانیان اذعان کردند ایران با وحدت سراسری به هر تهدیدی پاسخ خواهد داد و حاضر به عقب نشینی از حقوق خود نمی باشد. - افکار عمومی جهان در هیچ کدام از سه پرونده سناریوی هالیوودی ترور سفیر عربستان، حقوق بشر و هسته ای در کنار غرب قرار نگرفت، چنانکه جهانیان آنها را سناریوهای شکست خورده ای دانستند که صرفاً برگرفته از تخیلات نظام سلطه است. - در صحنه یارگیری نیز آمریکا نتوانست جز صهیونیست ها و چند کشور اروپایی، دیگران را در کنار خود قرار دهد. گواه این امر را در به نتیجه نرسیدن نشست اخیر اتحادیه اروپا درباره افزایش تحریم ها علیه ایران، تأکید «وستروله» وزیر امور خارجه آلمان مبنی بر عدم حضور کشورش در هر نشستی که برای حمله نظامی به ایران باشد، مواضع «ژوپه» وزیر خارجه فرانسه بر لزوم مذاکره البته با چاشنی تحریم بیشتر، اعلام آمادگی خانم «کاترین اشتون» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مبنی بر از سرگیری مذاکرات ایران و گروه 1+5 و... می توان دید. در قبال چین و روسیه نیز این دو کشور به رغم ادعاهای اوباما در حاشیه نشست آپک بار دیگر مخالفت خود را با تحریم و اعمال فشار بر ایران اعلام کردند. سناریوی فشار بر مقاومت نیز چندان نتیجه، بخش نبود، چنانکه توطئه اتحادیه عرب برای تحریم سوریه با رویکرد مردم سوریه و سایر ملت ها و دولت ها به حمایت از اسد و مقاومت به رسوایی برای اتحادیه عرب و آمریکا مبدل شد. - نکته مهم آنکه ساختار نظام بین الملل به گونه ای است که آمریکا توان اجرای سیاست های خود علیه ایران را ندارد. از یک سو اروپا و آمریکا با بحران شدید اقتصادی و اعتراض های مردمی همراه هستند، در حالی که جهانیان اذعان دارند تحریم کشورهای بزرگ همچون ایران به تشدید این بحران ها منجر می شود. از سوی دیگر موقعیت و جایگاه منطقه ای ایران به گونه ای است که غرب توان نادیده گرفتن نقش آن را ندارد، چنانکه «برژینسکی»، مشاور سابق جیمی کارتر در گفت وگویی با شبکه خبری با (MSNBC) تأکید بر نیاز آمریکا به ایران برای امنیت منطقه، خواستار تمرکز آمریکا بر ایجاد روابط دیپلماتیک با ایران شد. کلام آخر در جمع بندی کلی از فراز و فرودهای مواضع و تحرکات آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران می توان گفت، هر چند واشنگتن برای رسیدن به مقاصد ضدایرانی خود به هر ابزاری چنگ زده و خواهد زد، اما در شرایط کنونی، رفتارهای چندگانه این کشور بیش از آنکه برگرفته از استراتژی منسجم و زنجیره ای باشد برگرفته از تاکتیک ها بر اساس شیوه آزمون و خطا است. آمریکا با مجموعه ای از مهره ها در برابر ایران قرار گرفته که به دلیل شکست آنها وادار به تغییر تاکتیک شده است. براین اساس رویکرد آمریکا از موضع تهدید و جنگ به موضع دیپلماسی و مذاکره نه برگرفته از قدرت بلکه ادامه ناتوانی این کشور در برابر اراده ملت بزرگ ایران و نظام اسلامی در تحقق حقوق شان است که موجب شده سران آمریکا ضمن عقب نشینی از تهدیدات نظامی، صهیونیست ها را نیز از این گزینه منع کنند. البته باید در نظر داشت که این عقب نشینی به منزله پایان تهدیدات آمریکا و صهیونیست ها علیه جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود و مسلماً آنها به دنبال حربه های جدید برای فتنه انگیزی در داخل ایران و علیه جایگاه جهانی ایران خواهند بود؛ توطئه هایی که همچون گذشته وحدت ملی در چارچوب بصیرت و دوراندیشی راه مقابله با این توطئه ها خواهد بود. (ناکارآمدی سه گانه آمریکا در قبال ایران،قاسم غفورى،بصیرت، 90/08/29 ) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه