آيا انسان جائزالخطا مي باشد و هر خطايي را مي تواند انجام دهد و جايز است و يا ممکن الخطاء؟معنای جایزالخطا بودن انسان این است که انجام هر خطایی برای او جایز است؟

با توجه به اينکه خداوند انسان را مختار و آزاد خلق کرده است و در انجام افعال خويش اجباري بر او تحميل نشده است (که خداوند در قرآن به اين مطلب اشاره کرده است). و از طرف ديگر انسان بار مسئوليت تکاليف الهي را بر دوش دارد که با انجام آنها مسير تکامل را طي مي کند اما براي رسيدن به اين مقصد و در اين مسير موانعي وجود دارند که سعي دارند او را از رسيدن به هدفش باز دارند از جمله اين موانع وجود شيطان و افکار گمراه کننده اوست که انسان براي نائل شدن به هدفش بايد با اين موانع مبارزه و مقابله کند که حتي يک لحظه او را از مسير حق منحرف نکنند، اما اين انسان بر اثر مشکلاتي چون ضعف نفس و فراموشي و... خيلي از مواقع دچار خطا و اشتباه شده و از طريق حق منحرف مي شود. با توجه يه اين مقدمه بايد عرض کنم که معناي جايز در جايز الخطا به معناي متعارف آن يعني روا و عدم اشکال نيست چون وقتي ما مثلا در احکام شرعي نظر مي کنيم مي بينيم هر وقت حکمي صادر شده و فقهاء آن را جايز دانسته اند به اين معنا است که با اختيار هم مي تواني انجام دهي و هم مي تواني ترک کني اما اين جوازي که بين عرف مردم رواج پيدا کرده و مي گويند انسان جايز الخطا است به اين معنا است که با توجه به ضعف انسان و قدرت فريب شيطان گاهي انسان بدون اختيار يا به علت کم توجهي به هدف و... غفلت ورزيده و دچار خطا و اشتباهي مي شود. اما اينکه اين جواز به معناي امکان است يا خير؟ بايد بگويم که معناي امکان که در فلسفه آن را بيان مي کنند به معناي تساوي الطرفين است يعني فلان عمل پنجاه درصد احتمال وقوع و پنجاه درصد احتمال عدم وقوع دارد، اگر اين جواز خطا را به معناي فلسفي بگيريم بايد بگوئيم انسان پنجاه درصد احتمال خطا در او هست اما اين سخن درست نيست چون با توجه به اختياري که انسان دارد در بسياري از موارد مي تواند خود را از خطا مصون نگه دارد و دچار اشتباه نشود و بر عکس اين قضيه هم محتمل است لذا درصد خاصي که در معناي امکان نهفته است در معناي جواز نمي شود پياده کرد پس اگر اصرار داشته باشيم که جايز را به معناي امکان بگيريم باز همان امکان عرفي را بايد مد نظر بگيريم چون عرف مردم وقتي امکان را استعمال مي کنند آن دقت فلسفي را ندارد و از آن صرف احتمال را برداشت مي کنند مثلا وقتي مي گويند فلان حادثه امکان دارد يعني احتمال وقوعش هست بدون اينکه درصد خارجي براي آن قائل باشد که ممکن است بيش از پنجاه درصد باشد و يا کمتر از آن. پس نتيجه اين شد که نبايد جواز را به معناي عدم اشکال بگيريم يعني نبايد بگوئيم اشکالي ندارد که انسان خطا کند چون اين نوع برداشت با هدف انسان که رسيدن به کمال است منافات دارد پس معناي جواز خطا اين شد که احتمال خطا در انسان مي رود چون در مسير تکامل زمينه هاي انحراف زياد است. که البته اين احتمال خطا در افراد، مختلف است در بعضي با شدت کم رخ مي دهد چون استعداد و توانائي هاي خود را تقويت کرده، و در بعضي ديگر اين خطا بيشتر اتفاق مي افتد. نکته: خطا گاهي اوقات مربوط به امور معنوي است که بر مي گردد به ضعف ايمان. و گاهي اوقات مربوط به ايمان و عدم ايمان نيست بلکه مثلا فلان شخص فراموشي دارد و خطائي ناخواسته از او صورت مي گيرد، اما به هر حال اين رخ دادن خطاها به خاطر ضعيف بودن انسان (از هر جهت) مي باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه