مدتی است که مسائل اعتقادی بسیار برایم مهم شده و واقعا دوست دارم بدانم از کجا باید شروع کنم و اول باید دنبال دانستن چه چیزهایی باشم. خواهش می کنم کمکم کنید.

مهمترین چیزى که طالب حقیقت باید دنبالش باشد ، این است که براى خود یک جهان بینى صحیح و محکم و استوار تحصیل نماید . لذا سعى ما این خواهد بود که چنین راهى را پیش پاى حضرت عالى قرار دهیم تا با یک برنامه ریزى معقول و سنجیده و با رعایت اصل « رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود » این طریقه را طىّ نمایید . باز تاکید مى کنیم که چیزى به نام کپسول یا قرص جهان بینى وجود ندارد لذا براى کسب یک جهان بینى منطقى و منسجم و استوار باید وقت کافى گذاشت و چندین سال طىّ طریق نمود . پس « همّت بلند دار که مردان روزگار از همّت بلند به جایى رسیده اند » . جهان بینى به معناى عامّ آن یعنى نحوه ى نگرش یک انسان به خدا ، عالم هستى و انسان ، و نحوه ى ارتباط این سه با یکدیگر . به طور کلّى دو گونه جهان بینى وجود دارد جهان بینى الحادى که مبداء و مقصدى براى عالم و انسان نمى شناسد ، و جهان بینى الهى که عالم و انسان را داراى مبداء و مقصد مى داند . جهان بینى الهى نیز به تعداد آیینهاى خداباور موجود در جهان ، اقسامى دارد ، که جهان بینى اسلامى یکى از آنهاست . جهان بینى اسلامى نیز اگرچه در ذات خود یکى بیش نیست ، لکن بسته به مذاهب گوناگون اسلامى ، جهان بینى هاى اسلامى نیز متعدّد مى شوند مثل جهان بینى اشاعره ، جهان بینى معتزلى ، جهان بینى شیعى و . . . . جهان بینى شیعى نیز بسته به فرقه هاى مختلف شیعه متفاوت مى باشد براى مثال جهان بینى اسماعیلیّه با جهان بینى شیعه ى اثناعشرى تفاوتهاى فاحشى دارد . جهان بینى شیعه ى اثناعشرى نیز اگر چه در متن اعتقاد اهل بیت ( ع ) یکى و عین جهان بینى واحد اسلامى است ، ولى در میان پیروان اهل بیت ( ع ) و بسته به میزان ادراکشان ، داراى تکثّر مى باشد لذا متکلّمین ، حکما و عرفاى شیعه نیز هر کدام جهان بینى خاصّ خود را دارند . البته در بسیارى از مسائل ، بین این سه نگرش ، تنها تفاوت سطح نگاه مطرح است و چنین نیست که یکى ناقض دیگرى باشد بر خلاف دیگر جهان بینى ها که تفاوتشان با جهان بینى شیعى ، اغلب در درستى و نادرستى است . با این مقدّمه روشن مى شود که اوّلین قدم براى نهادینه نمودن یک جهان بینى صحیح در وجود یک شخص ، این است که جهان بینى صحیح به او شناسانده شود . براى این منظور شخص باید به نحو اجمال ، آیینها و مکاتب فکرى گوناگون و ضعف و قوّتهاى آنها را بشناسد . براى این منظور ، قدم اوّل مطالعه ى کتابى مفید و نسبتاً مجمل در باب ادیان موجود و تاریخچه ى آنهاست . در این باره شاید ، کتاب آشنایى با ادیان بزرگ ، تألیف حسین توفیقى ، کتاب مناسبى باشد . در ضمن این مطالعه ، شخص متوجّه خواهد شد که جز دین اسلام ، الهى بودن هیچ آیین دیگرى قابل اثبات و دفاع نیست . چرا که این آیینها یا اساساً ادّعاى وحیانى بودن ندارند ، مثل بودیسم و هندوئیسم و . . . یا اگر مدّعى وحیانى بودن هستند کتب آسمانى آنها سندیّت ندارد و استناد آنها به خدا از حیث عقلى و تاریخى ممکن نیست . پس شخص در ضمن چنین مطالعه اى پى خواهد برد که تنها قرآن است که داراى تاریخ دقیق بوده ، ادّعاى اعجاز دارد لذا هم استناد آن به رسول خدا مسلّم مى باشد ، هم صحّت محتواى آن به اعجاز و مبارزه طلبى خود قرآن کریم اثبات مى شود . همچنین شخص محقّق خواهد یافت که جز پیامبر اسلام ، وجود هیچ پیامبر دیگرى از حیث تاریخى قابل اثبات نیست و اگر قرآن کریم وجود آنها را تأیید نمى کرد ، حقیقتاً هیچ دلیل مستندى بر وجود آنها وجود نداشت . تا اینجا شخص به یقین خواهد رسید که جز اسلام ، هر دین و آیین دیگرى چه آیینهاى بشرى و چه آیینهایى که در اصل الهى بوده اند قابل اعتماد نیستند . لذا میل او از تمام آیینهاى دیگر بر مى گردد . امّا هنوز شخص نمى داند که در بین جهان بینى هاى اسلامى ، کدامیک حقّ مى باشد . لذا قدم دوم این است که شخص با مذاهب اسلامى و اعتقادات آنها آشنا شده و صحّت و سقم آنها را بررسى نماید . براى این منظور نیز کتابهاى مناسبى وجود دارد که به چند نمونه اشاره مى شود . 1 فرق و مذاهب کلامى ، على ربّانى گلپایگانى 2 امامت در بینش اسلامى ، على ربّانى گلپایگانى 3 آنگاه هدایت شدم ، دکتر تیجانى ( وى سابقاً از علماى اهل سنّت بوده ) 4 حق جو و حق شناس ، سید شرف الدین آملى ، ترجمه ى محمّد جعفر امامى و على اصغر مروّج خراسانى شخص بعد از مطالعه ى این چند کتاب ، هم با مذاهب اسلامى آشنا خواهد شد ، هم به قوّت منطقى شیعه در مقابل دیگر فرقه ها پى خواهد برد و با بینش درست ، مذهب شیعه را به عنوان مذهب حقّ خواهد پذیرفت و حقّانیّت شیعه به نحو اجمال ، در جان و دل او خواهد نشست . امّا قدم سوم براى تحکیم جهان بینى شیعى و پذیرش تفصیلى آن ، این است که شخص ، جهان بینى متکلّمین شیعه را به درستى و با عمق زیاد دریافت نماید . براى این منظور مطالعه ى برخى کتب آیه‌الله سبحانى به عنوان نماد کلام امروز شیعه بسیار مناسب مى باشد برخى از کتب ایشان عبارتند از : 1 الهیات و معارف اسلامى ( در صد و یک درس ( 2 مدخل مسائل جدید در علم کلام ( در سه جلد ) 3 معادشناسى 4 مرزهاى اعجاز 5 سرچشمه هستى 6 علم غیب ( آگاهى سوم ( 7 ولایت تشریعى و تکوینى در قرآن مجید 8 ایمان و آثار سازنده آن 9 پرسش ها و پاسخ ها 10 راهنماى حقیقت : پرسش و پاسخ پیرامون عقاید شیعه شخص محقّق بعد از مطالعه ى این کتابها که معمولاً با زبان ساده اى نوشته شده اند ، با جهان بینى متکلّمین شیعه تا حدّ زیادى آشنا خواهد شد . علّت معرّفى کتب نسبتاً زیاد در این زمینه نیز آن بود که هر چه ذهن انسان بیشتر به یک تفکّر انس بگیرد رنگ همان تفکّر را به خود مى گیرد . لذا مطالعه ى زیاد کتب مربوط به یک جهان بینى ، از مهمّترین راههاى نهادینه سازى آن جهان بینى مى باشد . و دقیقاً به همین علّت ، اکثر افرادى که قبل از محکم نمودن جهان بینى صحیح به کتب جهان بینى هاى دیگر مى پردازند ، دچار انحرافات عمیق اعتقادى مى شوند . و بر همین اساس بود که ما سیر پیش گفته را پیشنهاد نمودیم تا شخص با سیرى منطقى و به نحو تطبیقى ، دست به گزینش جهان بینى ها بزند . امّا قدم چهارم در مسیر نهادینه نمودن جهان بینى صحیح شیعى ، مطالعه ى آثارى است که سعى نموده اند بین جهان بینى کلامى و فلسفى جمع نمایند . مناسبترین نوشته ها در این زمینه ، کتابهاى استاد شهید مرتضى مطهّرى مى باشند به خصوص جلد 1 ، 2 ، 3 و 4 مجموعه ى آثار این شهید راه اندیشه در این مسیر بسیار مناسب مى باشند . توجّه : اگر شخص محقّق ، کشش لازم براى هضم کتب شهید مطهرى را در خود بیابد ، مى تواند قدم سوم را حذف و قدم چهارم را جایگزین آن نماید . امّا قدم پنجم براى تحکیم جهان بینى شیعى ، مطالعه ى آثار علمایى است که سعى نموده اند بین کلام ، فلسفه و عرفان شیعى جمع نمایند . علماى شاخص در این زمینه ، به ترتیبِ از ساده به دشوار بودن کتابهایشان عبارتند از : استاد محمّد شجاعى ، آیه الله جوادى آملى ، امام خمینى ( ره ) ، علّامه طباطبایى ( ره ) و علّامه حسن زاده آملى . در این باره کتابى معرّفى نمى شود چرا که اگر شخص محقّق مراحل قبلى را به درستى طىّ نماید ، خود در این باره اهل تشخیص خواهد شد . همچنین در اکثر کتاب فروشیهاى بزرگ ، قفسه هاى خاصّى براى این بزرگواران اختصاص مى یابد که در وقت خود مى توانید آنها را ملاحظه و براى مطالعه انتخاب نمایید . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه