استاد معرفت در کتاب «علوم قرآنی» خود صفحه ۱۱۹ در فصل جمع و تألیف قرآن بیان می دارد: «ترتیب، نظم و عدد آیات درهرسوره در زمان حیات پیامبراکرم(ص) و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفی است و باید تعبدا آن را پذیرفت» ولی از طرف دیگر در صفحه ۱۲۱همان کتاب در خصوص مصحف حضرت علی(ع) بیان می دارد: «ترتیب دقیق آیات و سور طبق نزول آنها رعایت شده است یعنی مکی پیش ازمدنی آمده». این دومطلب چگونه قابل جمع است؟ آیا چینش آیات در این مصحف تفاوت داشته است یا اینکه منظور چینش سور است و اگر چینش سور مد نظر است، چگونه با پراکندگی آیات مدنی و مکی قابل جمع است؟

در پاسخ ،توجه به نکاتی لازم است.نکته اول آنست که ترتیب آیات در سوره ها به ترتیب نزول است مگر موارد خاصی که با اشاره جبرئیل ،ودستور پیامبر (ص)بر خلاف نظم طبیعی در سوره دیگری ثبت می شد.نکته دیگر آنست که بر طبق دیدگاه آقای معرفت سوره های مکی ،همه آیاتش مکی است ومدنی همه اش مدنی،مصحف علی علیه السلام،ترتیب سوره هایش،به ترتیب نزول می باشد.در نتیجه تناقضی ندارند.زیرا ترتیب آیات در هردو یکی است،و ترتیب سوره هابه نظر ایشان توقیفی نیست،واینکه ترتیب مصحف علی (ع) بر طبق نزول باشد مشکلی ایجاد نمی کند.[کامل از کد85922]ترتیب موجود سوره هاى قرآنى ـ که از سوره حمد شروع مى شود و به سوره الناس ختم مى گردد ـ قطعاً با ترتیب نزول آنها هماهنگى ندارد؛ زیرا بسیارى از سوره هایى که در مکه و در آغاز بعثت نازل شده است، اکنون از جهت ترتیب در پایان قرآن قرار گرفته و بر عکس بسیارى از سوره هاى مدنى در اول یا وسط قرآن قرار گرفته است. تقریباً مى توان گفت ترتیب موجود سوره هاى قرآن برعکس ترتیب نزول آنها مى باشد و ابتدا سوره هاى طولانى آمدهاست و در آخر به سوره هاى کوتاه که نوعاً مکى هستند ختم مى شود، ولى مسئله این است که آیا ترتیب کنونى سوره قرآن به دستور پیامبر(ص) انجام گرفته یا با اجتهاد و رأى صحابه بعد از پیامبر(ص) بوده است؟ نظر اکثر محققان بر آن است که ترتیب موجود، امر توقیفى است؛ یعنى، از جانب خدا و به دستور پیامبر(ص) انجام شده است و مؤید آن روایتى است از ابى بن کعب که گفت: روزى رسول خدا(ص) مرا احضار کرد و فرمود: جبرئیل مرا مأمور ساخته تابر تو درود و تهنیت بگویم و قرآن را بر تو بخوانم... و سپس رسول خدا(ص) به بیان فضیلت سوره هاى قرآنى به ترتیب موجود در قرآن از سوره حمد تا الناس پرداخت.همان گونه که در مورد ترتیب نزول سوره ها گفته شد، ترتیب آیات هر سوره نیز با ترتیب نزول آیات تفاوت دارد و بین ترتیب نزول آیات هر سوره، تقدیم و تأخّر وجود دارد؛ چه بسا آیاتى که دیرتر نازل شده، ولى در اول سوره قرار گرفته است و حتى در بعضى از سوره ها، بخشى از آیات آن مکّى و بخش دیگر آن مدنى است. ولى از مجموع اسناد و روایات چنین برمى آید که ترتیب آیات در بین سوره ها و هم چنین الحاق هر آیه اى به سوره مخصوص،امرى توقیفى بوده که از جانب خدا و به دستور پیامبر(ص) انجام گرفته و تقریباً اکثریت قریب به اتفاق علماى اسلامى بر این باور هستند. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 2/100109973) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه