چرا امیرالمؤمنین(علیه السلام) نام بعضی از فرزندانش را به نام خلفا قرار داده بود؟ آیا این نشان از ارتباط خوب آنان با هم نداشت؟

این نام‌ها در عرب رایج بود و مردم هم بر اساس فرهنگ رایج زمانه خود اسامی را برمی‌گزیدند، ازاین رو نمی توان گفت که علی(علیه السلام) به خاطر دوستی با خلفا نام برخی فرزندان خود را ابوبکر، عمر و عثمان گذاشته و به واقع نمی توان تنها با نام گذاری، همه ستم هایی که در تاریخ بر اهل بیت(علیهم السلام) روا شده است را انکار کرد. برای تبیین تفصیل این پاسخ، نکات ذیل ارائه می گردد: نام های سه خلیفه از نام های مخصوص این سه نبود، بلکه قبل و بعد از اسلام، چنین نام هایی در میان عرب شایع و رایج بود. با مراجعه به کتاب های رجالی می توان صدها نام ابوبکر، عمر یا عثمان را یافت که سنخیتی با چهره های شاخص نیز ندارند. زیرا این نام ها، از اسامی معروف میان عرب جاهلی و اسلام بوده و هرگز از شنیدن این نام، تنها آن سه خلیفه به ذهن تداعی نمی کرد. نام ابوبکر، عمر، عثمان، یزید و... نام عمومی و مربوط به عموم است و نام اختصاصی نیست و گاهی یک اسم برای افراد زیادی انتخاب می‌شد که با همان نام هم شناخته می‌شدند و هیچ محدودیتی در این زمینه در بین اقوام و ملل وجود نداشته است.ابن حجر در کتاب الاصابه، باب «ذکر من اسمه عمر»، بیست و یک نفر از صحابه را نام می‌برد که اسمشان عمر بوده است و تمامی آنان بی ارتباط با نام خلیفه دوم است.[ الإصابه فی تمییز الصحابه، ج4، ص587 - 597.] در میان یاران ائمه اطهار(علیهم السلام)، افرادی به نام یزید بن حاتم یا معاویة بن عمار وجود دارد؛ و ارتباطی نیز با چهر های منفوری چون یزید بن معاویه یا معاویة بن ابوسفیان ندارد.برخی خلفا در نام گذاری برخی افراد دخالت می کردند؛ یکی از عادات عمر تغییر نام افراد بود. بر اساس اظهار مورخان شخص عمر این نام را بر او گذارد و به این نام نیز معروف شد.بلاذری(متوفی 279ق) مدعی است عمر بن خطاب، فرزند علی را از نام خویش، «عمر» نام‌گذاری کرد[ أنساب الأشراف، ج 1، ص 297؛ و ر.ک: سیر أعلام النبلاء، ج 4، ص 134.]. همو نام ابراهیم فرزند حارث را تغییر داد و اسمش را عبدالرحمن گذارد[ الإصابة فی تمییز الصحابه، ج 5، ص 29.]!نام گذاری فرزندان روی علاقه والدین به افراد و شخصیت‌ها صورت نمی‌گرفت و اگر نام گذاری به خاطر ابراز محبت به شخصیت‌ها بود، چرا خلیفه دوم به سراسر ممالک اسلامی بخشنامه کرد که کسی حق ندارد فرزندش را به نام رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نام گذاری کند؟[ فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج 10، ص 572.] ازاین رو نمی توان نام گذاری عمر و عثمان را به خاطر علاقه نام‌گذار به دو خلیفه دانست.اگر وضعیت خفقان، وحشت و فشار بر شیعیانِ آن روزگار را در نظر آوریم، خواهیم دید ائمه معصوم(علیهم السلام) از اهل بیت برای نجات شیعیان ناگزیر دست به اقداماتی می زدند که در نظر شرع جایز بود؛ از جمله: نام خلفا را بر فرزندانشان می نهادند. با بزرگان صحابه، به وسیله ازدواج، پیوند خویشاوندی برقرار می کردند تا از این فشارها بکاهند و دستگاه ظلم بنی امیه و بنی عباس نتوانند به این بهانه که آنان با خلفای سه گانه معارض اند، از سادگی مردم سوء استفاده کرده، عرصه را بر آنان و شیعیانشان سخت بگیرند و دست به قتل و غارت بزنند[ پاسخ جوان شیعی به پرسش های وهابیان، ص 48.].البته گاه یک اسمی در یک زمانی میان مردم منفور بشود که در این صورت به طور متعارف مردم از آن دوری می کنند. اما در آن روزگار هنوز این نام ها منفور نشده بود و عموم مردم از آنها استفاده می‌کردند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه