برخورد شاپور ذوالاکتاف با مسلمانان چگونگي بود؟

خاندان ساساني از سال 224 تا 652 ميلادي در ايالت فارس، يعني همان سرزمين باستاني جنوب غربي ايران که قريب به هزار سال پيش نخستين قبايل قوم پارس در آن مستقر شده بودند، حکومت مي کردند. تاج و تخت پادشاهي به دست سلسله اي از پادشاهان ملي افتاد، که خود را وارث هخامنشيان معرفي و با محروم ساختن اشکانيان از اين مزيت سلطنت را تنها حق خود مي دانستند. آنها پس از آن که طي منازعات طولاني تاج و تخت را به دست آوردند، حکومتي ملي و متکي به دين زرتشت تأسيس کردند. شاپور ذوالاکتاف دهمين پادشاه سلسله ساساني بود که پس از مرگ هرمز دوم تاج و تخت پادشاهي ايران به او رسيد. تا زمان بلوغ شاپور کليه امور مملکتي توسط وزيران و دبيران پدرش انجام مي شد. در اين ميان همسايگان ايران به جهت طفوليت شاه در ايران طمع کرده و به اين سرزمين تجاوز مي نمودند. در بين همسايگان، اعراب از همه ممالک به ايران نزديک تر بودند. آنها به صورت قبيله هاي چادرنشين و نيمه چاردنشين در مناطق مرزي زندگي مي کردند. اعراب بدوي که اغلب برگرفته از قبيله بزرگ «طي» بودند، به علت تنگ دستي و کاهش داد و ستد و همچنين نيازمندي شديد به غارت ايران پرداختند. آنها اکثراً از سرزمين عبدالقيس، بحرين، کاظمه، از راه دريا به ري شهر و سواحل اردشير خره و ديگر سواحل ايران رسيدند. تا زماني که شاپور بزرگ شد و حکومت را به دست گرفت به غارت و چپاول مشغول بودند. لازم به ذکر است تولد و حکومت شاپور در قبل از اسلام بوده و مطالبي که راجع به جنگ افروزي هاي او در برابر اعراب نقل شده است مربوط به اعراب بدوي قبل از اسلام مي باشد. اولين موقعيت نظامي شاپور عليه اعراب در 30 سال اول حکومت او بوده است. البته بر اين اساس نبايد قدرت منسجمي در برابر شاپور تصور کرد، زيرا که گروه هاي مختلف اعراب بدون سپاه و لشکري منسجم و غالباً به صورت چادرنشين و قبيله اي در مناطق مرزي ايران سکونت داشتند. جنگ با اعراب شاپور 16 سال داشت که با تعداد کمي سوار (1000 نفر) از جنگنده ترين و دليرترين افراد به جنگ اعراب رفت. او به ياران خود دستور داد که در اين مسير هر عربي را ديده کشته و در فکر جمع آوري غنيمت نباشند. وي با سپاهيانش به پارس آمده، گروهي از عرب را به بدترين وجه کشته و عده اي را هم تبعيد و مابقي فرار نمودند. سپس از دريا گذشته به سرزمين خطّ آمد، از شهرهاي بحرين نيز گذشت تا به مصر رسيد در آن مردماني از اعراب تميم، بکر بن وال، عبدالقيس و يمامه بودند. چنان کشتاري به راه انداخت که خون مانند آب باران روان شده و هر چشمه اي را ديدند پوشاندند و چاه ها را پر نمودند. لقب ذوالاکتاف شاپور تا دم مرگ در کشتار عرب ها مي کوشيد و چنان کينه آنها را در دل گرفته بود که به هر کدام از رؤساي آنها دست مي يافت استخوان هاي کتف او را جدا کرده و از اين روي او را ذوالاکتاف مي نامند. و به اين نحو آنها را از سرزمين ايران بيرون مي نمود. کينه اعراب در رابطه با اين مطلب که چرا شاپور اين همه کينه اعراب را به دل داشت، بعضي علت آن را به اوايل حکومت او که در سن کودکي بود و عرب ها به ايران حمله نمودند، نسبت مي دهند و عده اي هم آورده اند که در سال 350م در جنگ با روميان و تصرف شهر نصيبين بود که ناگهان به او خبر دادند اعراب چادرنشين به مناطق شمالي هجوم آورده اند. او فوراً به مرزهاي شمالي شتافت و تقريباً 10 سال مجبور به جنگ عليه مهاجماني شد که به قلمرو شاهنشاهي او تجاوز کردند. همين عوامل باعث شد کينه اعراب را در دل داشته و به بدترين شيوه با آنها مبارزه نمايد. در کتاب مروج الذهب مسعودي (صفحه 250) آمده است. شاپور ضمن تاخت و تازها در سرزمين اعراب به بحرين که محل سکونت قبيله بني تميم بود رسيد. حرم قبيله از ترس او فرار نمودند ولي شيخ قبيله عمروبن تميم بن مرکه حدود 300 سال داشت، گفت مرا بگذاريد از عمر من چيزي باقي نمانده است. پس او را رها نموده و به همان حالتي که به ستون خانه در سبدي آويخته بود، گذاشتند. وقتي سپاهيان شاپور آمده متوجه او شدند بين او و شاپور صحبت هايي انجام شد. عمرو پرسيد چه عاملي تو را به قتل اعراب واداشته است؟ شاپور گفت: به اين علت که شهرهاي مرا غصب نموده اند. عمرو گفت: اين عمل را زماني انجام دادند که تو کودک بودي و چون بالغ شدي از ترس تو به اين کار خاتمه دادند. دوباره شاپور گفت: به اين علت که در خبرهاي گذشتگان ما آمده که اعراب بر ما مسلط مي شوند. عمرو گفت: آيا به اين انديشه يقين داري؟ گفت: آري، پس در اين صورت که حکومت يقيناًَ به اعراب مي رسد با آن ها خوبي کن که اگر در زمان حکومت تو اين امر محقق شد با تو نيز به اين صورت عمل ننمايند. حکومت شاپور دوم از سال 309 تا 379م ادامه داشت و پس از 70 سال حکومت درگذشت. برخورد شاپور با اعراب قبل از اسلام بوده و هيچ ارتباطي با اسلام و مسلمانان نداشته چون مرزهاي ايران از سوي قبايل مجاور عرب که در واقع تحت قيموميت اعراب بودند، مورد تجاوز و تهديد بود. در دوران کودکي شاپور، تعديات آنها زياد شده و شاپور به خاطر همين تعرضات از اعراب در دل کينه داشت و بر اين اساس به آنها حمله کرد و تلافي تجاوزات آنها را مي کرد و قصد داشت ضمن گوشمالي آنها به خاطر گذشته و به اين جهت که در آينده جرأت تعدي به مرزهاي ايران را نداشته باشند، آنها را اسير مي گرفت و از کتف آنها به هم مي بست، به همين خاطر به ذوالاکتاف معروف شد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه