چرا به جای هجرت پیامبر به مدینه، واقعه عاشورا به عنوان مبدأ تاریخ اسلام در نظر گرفته شده است؟

برای رسیدن به پاسخ ‌تان، لطفا به نکات زیر توجه فرمایید:الف) در عصر جاهلی اعراب وقایع مهم را مبدأ تاریخ خود قرار می‌دادند.[1] و این مبدا مرتب در حال تغییر و درگوگونی بود. (زیرا واقعه‌ای که برای یک قوم و قبیله مهم بود برای قبیله دیگر هیچگونه اهمیتی نداشت و آن‌ها واقعه دیگری را مبدا تاریخ خود قرار می‌دادند اما وجه اشتراک آن‌ها موقت و دائمی نبودن تمام آن‌‌ها بود).از جمله وقایع مهم دوران جاهلیت که مبدا تاریخ قرار گرفته بود: روز جبله،‌ کلاب اول،‌ کلاب دوم، درگذشت «عبدالمطلب» و یا «حمله ابرهه به کعبه» که «عام الفیل» نامیده شد،[2] را می‌توان نام برد. ب) در عصر جاهلی ماه محرم نخستین ماه سال بود (و سال جدید نزد آنان با شروع ماه محرم آغاز می‌گردید).ج) با هجرت پیامبر (ص) (و یا به تعبیر سیره نویسان و مورخین اسلامی ترک دیار شرکت و آغاز نصرت اسلام،) که در ماه ربیع‌الاول اتفاق افتاد، این حادثه تاریخی و این ماه مبدأ تاریخ مسلمانان قرار گرفت.[3] بنابراین از همان سالِ نخستینِ هجرت این واقعه مبدأ تقویم مسلمانان گردید. در ابتدا این تقویم به صورت ماه شماری بود به این معنا که می‌گفتند: «فلان واقعه، چهل و نه ماه پس از هجرت بوقوع پیوست». شیوه تاریخ گذاری بر اساس «شمارش ماه‌ها» قبل از هجرت حضرت محمد(ص) سابقه نداشته و پس از هجرت نیز دیری نپاییده و در سال‌های پنجم و ششم هجری یا کمی دیرتر به تدریج منسوخ شد و تا حدودی جای خود را به شیوه تاریخ نگاری بر اساس: «سال شماری» داد اما بدلیل آنکه بسیار کم مورد استفاده قرار می‌گرفت این شیوه نیز داشت به دست فراموشی سپرده می‌شد.گسترش اسلام به مناطق امپراطوری ایران و روم، و بستن پیمان‌های متعدد نظیر صلح، خراج،‌ جزیه و ... نیاز به تاریخی دقیق را مورد توجه قرار داد. این مسائل «عمر بن خرطاب» را بر آن داشت برای رسمیت بخشیدن به تاریخی منظم و دقیق جلسه‌ای مشورتی برگزار نماید. به نوشته «طبری» تاریخ نویس مشهور جهان اسلام: «عمر بن خطاب اصحاب پیامبر را گردهم آورد و گفت: مبدأ تاریخ را چه روزی قرار دهیم؟ امیرمومنان علی بن‌ابی‌طالب(ع) فرمود: مبدأ تاریخ مسلمانان را باید از روزی قرار داد که پیامبر مهاجرت کرد و سرزمین شرک را ترک نمود».[4] پیشنهاد امام این بود که که ماه ربیع‌الاول به عنوان مبدا تقویم و روز اول ربیع‌الاول یعنی همان روزی که حضرت محمد (ص) از مکه خارج شدند به عنوان اولین روز تقویم رسمیت یابد. اصل پیشنهاد که: «تقویم مسلمانان هجری، یعنی بر اساس هجرت باشد» باشد مورد قبول همگان واقع می‌شود اما عمر بن خطاب بر اساس «رسوم عهد جاهلیت» مبدأ تاریخ را محرم همان سالی قرار می‌دهد که پیامبر در آن سال هجرت فرمودند که از لحاط زمانی دو ماه و دوازده روز زودتر از رسیدن پیامبر به مدینه بود.[5]نتیجه: مبدا تاریخ مسلمانان هجری یعنی هجرت پیامبر از مکه به مدینه است.تاریخ ایرانیان «هجری شمسی» و بر اساسِ یک‌دور گردش زمین به دور خورشید (شمسی) می‌باشد.تاریخ اعراب «هجری قمری» و بر اساس یک‌دور گردش ماه به دور زمین (قمری) می‌باشد.عمر بن خطاب مبدا تاریخ را از «ربیع‌الاول» (که ماه هجرت پیامبر از مکه به مدینه بود و در زمان خود آن حضرت هم به آن عمل می‌شد،) به «محرم» که رسمِ عصر جاهلیت بود، تغییر داد. تذکر یک نکته قابل توجه:منجمین بر اساس طول متوسط دَوَران ظاهری ماه به دور زمین، یک ماه قمری را 29 روز و 12 ساعت و 44 دقیقه و 8/2 ثانیه و طول متوسط 12 ماه قمری را 36705/354 روز محاسبه می‌نمایند در نتیجه هر 33 سال شمسی برابر با 34 سال قمری می‌شود.------------------------------------------[1] . محمد بن جریر طبرى (م 310)، تاریخ طبرى ، ترجمه: ابو القاسم پاینده، تهران، اساطیر، چ پنجم، 1375ش، ج1، ص135.[2] . پیشین،‌ج3، ص925.[3] . پیشین،‌ج3، ص923.[4] . پیشین،‌ج3، ص925.[5] . پیشین، ج3، ص926. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه