از جمله سوال هائی که برای من پیش آمده دانستن این نکته است که این روایت ها و تواریخ اسلامی مثل تاریخ طبری و ابن اثیر، تاریخ بیهقی و این ابن های مختلف و تاریخ های دیگر که نوشته شده است تا چه اندازه ای در صحت آنها می شود یقین کرد؟ به نظر می رسد با توجه به نوشته شدن بعضی از آنها در قرون ۱۵به بعد باشند چون در آن زمان نوشتن در این سطح وسیع نبوده است؟ احتیاج به داشتن مرکب و پوست و اوراقی که بشود روی آن نوشت، کم بوده است. منظورم این است که صحت این تواریخ را که اصالت آنها را بشود یقین کرد تا چه حد است و نسخه اصل آنها در کجاها نگهداری می شود؟

راههای زیادی برای فهمیدن صحت نوشته شدن این تواریخ و اینکه این تواریخ در آن زمان نوشته شده وجود دارد: 1- وجود تعداد زیادی شرح و ترجمه و تحقیق و تکمله و تلخیص در این کتب در زمان‌های مختلف از گذشته تا کنون.2- نقل بسیاری از دانشمندان و بزرگان و مورخان و سند قرار دادن این کتب در کتابهایشان.3- اهتمام بعضی ازسران و پادشاهان و خلفاء و فرمانروایان به تاریخ در برخی دوران‌ها. همچنین اهتمام ویژه اسلام و مسلمانان به ترویج علم و نشر کتاب و ساخت کتابخانه‌های بزرگ و مدارس خود یکی از مهم‌ترین دلایل نوشته شدن بعضی از کتب بوده است، مثلا ابن اثیر در خانواده‌ای معتبر و ثروتمند به دنیا آمد، پدر او فرمانروای موصل و عهده‌دار امور دیوانی چند جزیره بود[1] و یکی از تجار مهم و بزرگ به حساب می‌آمد که به نشر علم بسیار اهتمام می‌ورزید[2]، و یا تاریخ بیهقی را بیهقی در زمان غزنویان و بخصوص برای سلطان مسعود غزنوی نوشته است. وی از دبیران دستگاه‌ هم بوده است[3]، و... .روشن است که تهیه کاغذ برای چنین اشخاصی کار سخت و دشواری نبوده است، همچنین طبق آنچه نقل شده در کتابخانه فاطمیان مصر افزون بر 1200 نسخه آن هم فقط از تاریخ طبری وجود داشته است[4]، و یا حتی برخی از امراء خود مورخ بوده‌اند مانند: الظاهر ابوهاشم یوسف که کتابی در اخبار برادرش مستنصر خلیفه عباسی نوشت.[5]4- بعضی از کتب در زمانی نوشته شده‌اند که کمبود کاغذ آن‌قدرهم احساس نمی‌شد مثلا ابن اثیر کتابش را در اواخرعمرش که حدود سال630ق است نوشته که طبعا تهیه کاغذ آن‌هم برای چنین شخص ثروتمند و با نفوذی کار سختی نبوده است.لذا شکی نیست که این تواریخ توسط این افراد در آن زمان نوشته شده‌اند، آنچه مهم است این است که تمام مطالب موجود در تواریخ صحیح نیست ، و ما باید با تحقیق و تفحص ببینیم که چه مطالبی در این تواریخ صحیح هستند و چه مطالبی باطل و خرافی می‌باشند، مثلا درتاریخ طبری مخصوصا بسیاری از اخبار پیش از اسلام آن اخباری است بی‌پایه و اساس و افسانه و از اسرائیلیات است[6]، لذا برای فهمیدن صحت این تواریخ و اخبار چند شرط اساسی وجود دارد: 1- عدم مخالفت با قرآن، 2- عدم مخالفت با روایات صحیحه‌ای که از پیامبر و امامان معصوم رسیده است، 3- عدم مخالفت با اعتقادات مسلم اسلام، 4- عدم مخالفت با واقعیات موجود در آن زمان، 5- ساختگی نبودن آن روایات تاریخی، 6- معتبر بودن نویسنده، 7-معتبر بودن منبع و مأخذ، 8- معتبر بودن راویان روایات تاریخی منقول.فهم و تطبیق مطالب فوق با گزاره‌های تاریخی و تشخیص در صد صحت این گزاره‌ها بر عهده محققان تاریخی است و از هر کسی ساخته نیست و برای همین است که عده‌ای ازدانشمندان، عمر خود را صرف تحقیقات تایخی می‌کنند.همچنین نسخه‌های خطی بسیاری از این کتب را می‌توان در کتابخانه‌های بزرگ و مشهور اروپا و آفریقا و آسیا یافت، مثلا نسخه‌های خطی کتاب تاریخ ابن اثیر را می‌توان در کتابخانه‌های پاریس و برلین و موزه بریتانیا و استانبول پیدا کرد.[7][1] . لازم به تذکر است که اعراب سرزمین‌های بین دو رودخانه دجله و فرات را (بدلیل عظمت و بزرگی این دو رود و شباهت‌شان به دریایی کوچک) جزیره می‌گفتند.[2] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ترجمه ابوالقاسم حالت، (مطبوعات علمی)، ج 1، ص 120 و 121.[3] سید صادق سجادی و هادی عالم زاده، تاریخنگاری در اسلام، تهران، سمت، 1383، چاپ ششم.[4] همان ص19؛ احسان عباس، مقدمه بر رسائل ابن حزم، (بیروت، 1987م)،ص 10، [5] همان ص 19. [6] همان ص 119. [7] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ترجمه ابوالقاسم حالت، ج 1، ص 115. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه