چرا هیچ یک از ائمه(ع) رساله عملیه ننوشته اند؟

اولا: رساله های عملیه ای که الان موجود است حاصل استنباط و اجتهاد فقهاء می باشد و در بردارنده فتوی و احتیاطات مستحبی و وجوبی است. زیرا گاهی فقیه از مجموعه ادله فقهی نمی تواند به قطع و یقین برسد و احتیاط وجوبی می کند، گاهی به قطع و یقین می رسد و فتوی می دهد. طبیعی است که این گونه سخن گفتن را نباید از ائمه معصومین(ع) انتظار داشت، زیرا آن ها آگاهی کاملی و یقینی به احکام الهی داشته اند و آن ها را برای مردم بازگو می کردند، پس روشن است که چرا آن ها رساله عملیه به شکل امروزی ننوشته اند. ثانیا: همان موانع سیاسی که در تدوین کتب تفسیری بر سر راه ائمه(ع) قرار داشت، در زمینه بیان مباحث فقهی و حقوقی هم وجود داشت. ثالثا: اسلام دین جاودانه است و باید برای همه اعصار برنامه داشته باشد، ائمه اطهار(ع) نمی توانستند فقط احکام فرعی و جزئی مخصوص به عصر خود را بیان کنند همان گونه که در رساله های عملیه آمده است، بر آن ها بود که علاوه بر بیان جزئیات، کلیات احکام را هم بیان کنند. آن بزرگواران به تناسب شرایط در زمینه هایی که برای آنها فراهم بود دست به چنین کاری زدند. مثلا: اولین کتاب فقهی توسط امام علی (ع) نوشته شد [i] و نسخه ای از آن در نزد ابن عباس موجود بود که در مسائل مختلف به آن مراجعه می کرده است و همین طور نسخه ای از آن در نزد امام باقر (ع) بوده و از آن طریق به ائمه(ع) بعدی رسیده است. عهد نامه امام علی (ع) به مالک اشتر، رساله حقوق امام سجاد (ع) و مسند زید بن علی که با استناد به احادیث آباء و برادرش امام باقر (ع) تالیف یافته است از متون فقهی اولیه شیعه است. علی بن ابی رافع کتاب هایی در فقه و سنن و احکام داشته است که آن ها را از حضرت علی (ع) تلقی کرده است. عبید الله بن ابی رافع [ii] کتابی در قضاوت های امیر المومنین(ع) دارد که شیخ طوسی آن را نقل کرده است و آنگاه که شرایط سیاسی و زمینه های بیان احکام و معارف در زمان های امام باقر (ع) و امام صادق (ع) فراهم شد حلقه های درس توسط آن دو امام(ع) تشکیل گردید و در پرتو این نور افشانی کتاب های زیادی با استفاده از دروس آن عزیزان تالیف گردید که عدد آن ها تا زمان امام عسکری(ع) به 400 کتاب رسید و در واقع به مثابه دائره المعارف شیعه محسوب می گشت. شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعه ج 6 ص 301-374 می گوید: بیش از 200 تن از شاگردان امام صادق(ع) کتاب نوشته اند و با احتساب کتاب هایی که شاگردان سایر ائمه نوشته اند مجموع این کتاب ها به 739 کتاب می رسید. [iii]   .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه