۱- چرا نماز صبح و مغرب و عشا باید بلند خوانده شوند ولی ظهر و عصر نه؟ با توجه به آیه ۱۱۰ سوره اسرا پاسخ فرمایید.ضمنا غیر از دلایلی مثل آیات و روایات، دلایل علمی را بیان نمایید.۲- چرا پنیر و گوشت الاغ هر دو مکروه هستند ولی بین این دو خیلی فرق قائل هستیم.یا مثلا فوت کردن به چایی هم مکروه هست.

پاسخ: پرسشگر گرامی در پاسخ به سوالهای مطرح شده به نکات زیر توجه فرمایید:الف). فلسفه همه احکام و جزئیات آنها به طور تفصیلى روشن نیست و آگاهى از آن دانشى فراتر از تنگناهاى معارف عادى بشرى مى طلبد. لیکن به طور اجمال، روشن است که همه احکام الهى تابع مصالح و مفاسد واقعى در متعلق آنهاست. بنابراین در صورتى که فلسفه حکمى را بالخصوص ندانیم، بنا بر قاعده کلى فوق باید از آن پیروى کنیم؛ زیرا در آن یقین به وجود مصلحتى هست، هر چند بر ما ناشناخته باشد.ب) در یافتن فلسفه احکام، نباید همیشه به دنبال علوم تجربى رفت و دلیلى مادى و فیزیولوژیک برایش جست و جو نمود. این فرایند که همواره در پى یافتن مصلحت یا مفسده اى طبى یا فیزیکی وشیمیایی... باشیم، برخاسته از نگرشى مادى گرایانه است؛ در حالى که سازوکار حاکم بربسیارى از احکام، بر اساس مصالح معنوى و یا رابطه علی و معلولی فرامادی است که در حوزه هیچ یک از علوم بشرى قابل تحقیق نیست و آنها با متد تجربى خود، قادر به دادن حکمى - نفیا یا اثباتا - پیرامون آن نیستند و اگر نظرى هم بدهند، بسیار سطحى است؛ زیرا چه بسا مسأله حکمتى برتر و بالاتر داشته باشد.به عبارت دیگر در بسیاری از احکام یافتن حکمت و یا علت یک حکم صرفا مبتنی بر علل و عوامل مادی نیست و ثانیا تنها کسانی که به تمام ابعاد هستی علم دارند می توانند تمام حکمت های احکام الهی را تبیین نمایند. از این رو مطمئن ترین راه برای رسیدن به حکمت احکام رجوع به ایمه معصومین علیهم السلام است که بر همه علوم مادی و معنوی احاطه دارند و در درجه دوم می توان از یافته های علم تجربی نیز برای یافتن بعضی حکمت های مادی مدد جست.ج) جهر و اخفات در نمازهااین حکم از تعبدیات است.؛ بلکه قاعده کلى در باب عبادات تعبدى بودن آن است و کمتر دانش بشر توان درک آن را دارد، چون به طور مستقیم به رابطه انسان با خدا برمى گردد و آثار اجتماعى یا دنیوى آن تطفّلى و کم رنگ تر است به خلاف معاملات که به روابط اجتماعى و بیشتر دنیوى انسان ها با یکدیگر مى پردازد و اسرار و حکمت هاى آن بیشتر قابل درک است.به هر حال یکى از حکمت ها، جهت گیرى احکام اسلامى در تمرین و ایجاد ملکه و نیز به عنوان یک جهت گیرى و تمرین پرورش این خصلت و ایجاد ملکه است تا در غیر از این موارد به نحو مؤکدتر رعایت کنند. لذا یکى از فلسفه هاى عبادت اظهار خضوع و تسلیم در مقابل امر پروردگار و ایجاد روح عبودیت و بندگى در انسان است؛ چنان چه امام سجاد(ع) مى فرماید: «الهى کفى بى فخرا ان اکون لک عبدا؛ خدایا! همین افتخارم بس که بنده تو هستم ». و گاهى بعضى از دستورات براى آزمودن روح تسلیم و بندگى است. فرمان خدا به حضرت ابراهیم(ع) براى قربانى کردن اسماعیل نمونه اى از آن است. در دستورهاى عبادى و احکام الهى گاهى هدف تسلیم و پذیرش دستور و تمرین براى جلب رضایت خداوند و اطاعت محض از آفریدگار است و گاهى تمرین براى متابعت از سنت و روش پیامبر(ص) است و جهر و اخفات در نماز - چنان چه از بعضى از روایات استفاده مى شود - یکى از سنت هاى پیامبر اکرم(ص) است که خداوند خواسته با این سنت امت را نسبت به پاى بندى به سیره و سنت پیامبرش آزمایش کند. البته در این باره وقتى از امام سوال کردند: چرا نمازصبح، مغرب و عشا بلند خوانده مى شود؟ امام(ع) فرمود: چون در وقت مغرب و عشا هوا تاریک است؛ بنابراین قرائت را بلند مى خواندند که اگر کسى از آن نزدیکى عبور کرد بداند نماز جماعت برپاست و شرکت کند ولى در نماز ظهر و عصر چنین نیازى نیست.زیرا در گذشته برق نبوده ومساجد تاریک بودند لذا برای اینکه واردین بدانند نماز بر پاست بلند می خواندند.شخصى از امام(ع) پرسید: چرا نماز جمعه و مغرب و عشا را بلند بخوانیم و نماز ظهر و عصر باید آهسته خوانده شود؟ امام (ع) در جواب فرمودند: پیامبر اکرم(ص) وقتى به معراج رفتند اولین نمازى که بر او واجب شد ظهر جمعه بود و خداوند به پاس احترام پیامبر(ص) ملائکه را به میهمانى فرا خواند و همه نماز ظهر روز جمعه و مغرب و عشا را با پیامبر خواندند و خدا به پیامبرش دستور داد که نماز را بلند بخواند تا برترى او را بر ملائکه آشکار گرداند ولى نماز عصر را چون به تنهایى انجام داد مامور شد آهسته بخواند و علاوه بر اینکه بلند خواندن و آهسته خواندن یک نوع تعبد و تسلیم در مقابل دستورات پروردگار و اقتدا به سنت و روش پیامبر(ص) اکرم مى باشد. از این روایت مى توان فهمید که به مقتضى شرایط باید بعضى از عبادات یا کارهاى خیر را آشکار انجام دهیم تا دیگران را به آن کار دعوت کنیم.یادآوری این نکته لازم است که:فلسفه احکام را به معنای علت تامه احکام کسی جز خدای متعال یا اولیاء الهی به لطف حضرت حق نمی داند و حتی آنچه که در برخی روایات ذکر شده است بخشی از اسرار آن احکام و به اصطلاح حکمت احکام است از این رو در همه موارد و در جمیع شرایط صدق نمی کند، نه با انتفاء آن حکم شرعی مربوطه منتفی می شود و نه با وجود آن حکمت، حکمی ضرورت تشریع می یابد، بلکه با رعایت سایر شرایط و ملاحظات در جعل احکام دخیل است.یادآوری این نکته لازم است که درباره فلسفه جهر و اخفات نمازهای یومیه نیز، موضوع از همین قرار است. به عنوان یک حکمت در این باره در «علل الشرایع» [کتابی است که در آن به برخی از علل احکام ازجمله علت بلند خواندن نماز صبح اشاره شده است وبه حکمت های که ذکر شداشاره شده است. ناگفته پیدا است که موارد ذکر شده یکی از حکمت های جهر و اخفات است. ممکن است چندین حکمت دیگر وجود داشته باشد که ذکر نشده اند. علاوه این که ممکن است غیر از حکمت هایی که به ذهن ما می رسد علت اصلی دیگری هم در کار باشد که جعل حکم دائرمدار آن علت است مانند آزمایش روحیه تعبد و بندگی انسان ها در قبال خدا.د)علت مکروه بودن گوشت خر شاید تنفرطبع آدمی از آن وتاثیرات منفی آن است. در روایت آمده است که علی(ع) از آن نهی کرده و فرمود: شیر و گوشت خر نخورید که در عقل و هوش شما تاءثیر مى گذارد. شاید به همین جهت باشدکه از رسول الله(ص) نقل شده : «ان الله و رسوله ینهاکم عن الحمر الإنسیة فإنها رجس : خدا و رسولش از خوردن گوشت خر اهلی نهی کرده‌است، پس آنرا نخورید، چون پلید ویا کثیف است»ه) کراهت پنیردر اسلام گاهى پنیر بعنوان غذایى مکروه معرفى شده است ، گاهى مستحب :عن الرضا عن آبائه عن على بن الحسین ع قال :شیئان ما دخلا جوفا قط الا افسداه الجبن و القدید1امام رضا(ع ) مى فرماید:دو چیزند که هرگاه داخل معده شوند سبب فساد آن مى گردند: پنیر و گوشت مانده .امام صادق (ع ) در ضمن خواص چند چیز مى فرماید:واللذان یضران من کل شى و لا ینفعان اللحم الیابس و الجبن 2دو چیز از هر جهت زیان آورند و سود نمى رساند: گوشت مانده خشکیده و پنیر.تا اینجا همه سخن از کراهت و مذمت بود، و قبل از اینکه سخن از استحباب و تعریف به میان آید خوب است با یک تجزیه علمى ، فلسفه کراهت پنیر را بدانیم :پنیر بکندى جذب و دفع مى شود و اشتهاى به غذا را کم مى کند، براى گرم خویان و کسانیکه مزاجى ملتهب دارند زیانش کمتر و بر عکس صاحبان طبیعت سرد و بلغمى از زیان خوردن و مصرف نمودن آن در صورت مداومت در امان نیستند همین پنیر است که در بعضى مزاجها باعث تولید قولنج بسیار شدید بنام ایلائوس یا انسداد روده مى گردد3مردى از حضرت صادق (ع ) درباره خاصیت پنیر سؤ ال نمود حضرت به او فرمودند موجب ضرر است و منفعتى ندارد.همان مرد شامگاه بر آن حضرت وارد شد دید بر سفره اى که امام ششم براى صرف شام نشسته اند ظرفى از پنیر است دچار حیرت شد گفت شما امروز صبح از پنیر مذمت فرمودید اینک بر سفره نهاده اید. حضرت فرمودند: صبحگاهان خوردن پنیر پسندیده نیست اما شامگاهان خوب است و ضمنا بدان که قوه باه را نیز زیاد مى کند4البته چنانکه بعدا خواهیم گفت منظور از خوردن پنیر در شامگاهان خوردن آن با مغز گردو است لیکن چرا خوردن آن توام با گردو براى صبحانه مناسب نباشد؟1 - پنیر چون مقادیر زیادى کلسیم دارد؛ و کلسیم نیز خواب فراوان کلسیم بیشترى که در خون و مایع خارج سلول بدن است براى تغذیه مغز که هنگام استراحت و خواب به کلسیم بیشترى احتیاج دارد بسوى آن مى آید، و بواسطه ازدیاد آهک است که وقت خواب مغز برنگ سفید جلوه مى کند (به همین جهت سابغین خیال مى کردند هنگام خواب خون از مغز دور مى شود) پس در وقت خواب مغز به کلسیم بیشتر محتاج است ، پنیر که هم سرشار از کلسیم است پس بهترین غذا براى خواب راحت و عمیق ، و بهترین غذا در این وقت براى مغز، خوردن پنیر در شامگاهان است5گفته شده پنیر مکروه است اگر تنها خورده شود، ولى مستحب است اگر توام با مغز گردو باشد.عن النبى (ص ) الجبن داء و الجوز داء فاذا اجتمعامعا صارا دواء6پیامبر اسلام فرمود پنیر و گردو هر یک به تنهایى مضرند، اما اگر با هم جمع شوند مفید و نافع مى گردند.حالا باید بدانیم چرا گردوى بدون پنیر مضر است ؟ و باصطلاح روایات مکروه است پنیر سرشار از کلسیم است و گردو نیز داراى فسفر است با توجه به این دو مقدمه معلوم مى گردد که بایستى پنیر را با گردو خورد زیرا:کلسیم و فسفر دو ماده با ارزش و بسیار عالى است و این هر دو در صورتى که با هم وارد شوند هیچکدام بیهوده دفع نمى شوند، حالا اگر پنیر بدون گردو (بدون فسفر) بخوریم چون کلسیم بسیارى را صرف کرده ایم ، در مقابل فسفر بدن دفع مى شود، هضم و جذب آنها بسیار کاملتر و بهتر و آسان تر انجام مى گیرد7پی نوشت:1بحارالانوار ج 66 ص 104.2 وسائل ج 17 ص 39.3 اولین دانشگاه ص 256 ج 6.4 مخزن الادویه حرف ج . 5 بحار ج 66 ص 106.6 از ج 6 اولین دانشگاه ص 227.7 بحار الانوار ج 62 ص 294. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه