موقعيت امام حسن عسكري ـ عليه السّلام ـ در سامراء چگونه بوده است؟

امام يازدهم شيعه اماميه، امام حسن عسكري عليه السلام ، فرزند امام هادي عليه السلام در سال 232 هـ ‏ق در شهر مدينه متولد شد، مادرش امّ ولد بود كه «حَديث» نيز گفته شده است.[1]امام عسكري عليه السلام در خانواده امامت رشد و نمو كرد و از علوم پدر بهره‎ها بُرد و بعد از شهادت پدرش به نص صريح پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم و ائمه اطهار عليهم السلام به منصب امامت رسيد و رهبري شيعيان را بر عهده گرفت. كُنيه‎اش ابو محمد و از القابش مي‎توان به، السراج، عسكري، خالص و ... اشاره كرد.[2]امام حسن عسكري عليه السلام به خاطر دشمني خلفاي عباسي با خاندان علوي و ترس از نفوذ اين بزرگواران در ميان مردم و همچنين براي تحت نظر گرفتن امام و آگاه شدن از تولد حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه همراه پدرش امام هادي عليه السلام ، مدت طولاني در شهر سامراء تحت مراقبت مأمورين نظامي در پادگان بودند و به همين خاطر عسكريين ناميده شده‎اند. سال هايي كه امام در شهر سامرا بود كاملاً‌تحت نظر بود و بارها زنداني شدند. در واقع اقامت طولاني حضرت در سامرا نوعي بازداشت از طرف عباسيان بود امام عليه السلام موظف بود براي اثبات حضور دائمي خود در سامراء مداوم هر دو شنبه و پنج شنبه در دار الخلافة حاضر شوند.[3]در چنين موقعيتي شيعيان براي ديدن امام عليه السلام مشكل داشتند؛ آن گونه كه يك بار تنها موقعي كه خليفه براي ديدن «صاحب البصره» مي‎رفت، امام را نيز همراه خويش مي‎برد، اصحاب امام در طول راه خود را براي ديدن امام آماده مي‎كردند.[4] از اين به بعد برقراري ارتباط مستقيم براي شيعه ممكن نبود.امام عسكري عليه السّلام بدليل موقعيت برتر علمي و اخلاقي ، شهرت فراواني پيدا كرده بود، و مورد توجه خاص و عام بودند. سعد بن عبد الله اشعري نقل مي‎كند: در شعبان سال 278 هـ‏ ق يعني 18 سال پس از شهادت امام حسن عسكري ـ عليه السّلام ـ در مجلسي نشسته بوديم كه سخن از علويون به ميان آمد، احمد بن عبيدالله در آن مجلس گفت: من كسي از علويان را چون حسن بن علي عسكري عليه السّلام در سامراء نديده و نشنيده بودم كه اين چنين به وقار و عفاف و زيركي و بزرگ منشي در ميان اهل بيت خود شناخته شده و پيش همه محترم باشد و حتي سلطان و وزير همه احترام آن حضرت را نگه مي‎داشتند ...[5]اين سخن طولاني اين نكته مهم را مي‎رساند كه با اينكه امام عليه السلام در محدوديت قرار داشتند و دشمنان سعي در تحقير آن حضرت مي‎كردند ، ولي جايگاه امام عليه السلام در بين مردم به حدي بود كه حتي دشمنان اهل بيت عليهم السلام نيز به فضائل آن حضرت معترف بودند. خادم امام عسكري عليه السّلام مي‎گويد : روزهايي كه امام عليه السلام به مقر خلافت مي‎رفت، شور و شوق عجيبي در مردم پيدا مي‎شد. خيابان هاي مسير آن حضرت از جمعيتي كه سوار بر مركب هاي خود بودند، پر مي‎شد.[6]امام حسن عسكري عليه السلام معاصر با سه خليفه عباسي بود: 1. المعتز؛ 2. المهتدي؛ 3. المعتمد.[7]امام عليه السلام به اقتضاي ويژگي و محدوديت اين دوره گسترش سازمان وكالت ارتباط خود را با شيعه برقرار مي‎كرد. وكلاي امام به صورت هاي غير معمولي مثلاً روغن فروشي و دست فروشي مسائل شيعه را به امام عليه السلام مي‎رساندند مثلاً عثمان بن سعيد يكي از رابطين مورد اطمينان امام عليه السلام بود.[8]داود بن اسود،‌ خدمتگزار امام،‌ مي‎گويد: روزي امام عليه السلام مرا خواست و چوب مدوّر و بلند و كلفتي مانند پاية در به من داد و فرمود‌: اين چوب را بگير و نزد عثمان بن سعيد ببر و به او بده . من چوب را گرفته روانه شدم و در بين راه در اثر برخورد چوب با بار يك رهگذر، چوب شكست و وقتي داخل چوب را نگاه كردم ديدم نامه‎هايي در داخل چوب جاسازي شده است! بسرعت چوب را برداشته برگشتم به منزل امام ... .[9]اين پنهان كاري حكايت از اوج اختناق سياسي و اجتماعي اين دوره دارد ؛ با اين وجود فعاليت علمي امام عليه السلام برقرار بود كه شيخ طوسي نام صد نفر را ذكر كرده است.[10] همچنين امام عليه السلام از شيعياني كه دچار مشكلات مادي و اقتصادي مي‎شدند حمايت مي‎كردند و شيعيان را براي دوران غيبت فرزند خود و امام دوازدهم آماده مي‎كرد. بنابراين امام عليه السّلام در سامرا بعد از شهادت پدر بزرگوراش امامت و رهبري شيعه را عهده‎دار شده و به وظايف امامت در اين شرايط سخت عمل مي‎نمود و از موقعيت اجتماعي، علمي، و معنوي بي‎نظيري در سامراء برخوردار بود به گونه‎اي كه در تمام مشكلات حل نشدني اميدها به آن حضرت بسته بود.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1. حيات فكري و سياسي امامان شيعه،‌ نويسنده:رسول جعفريان.2. با خورشيد سامراء نويسنده:محمد جواد طبسي، ترجمه عباس جلالي.3. سيره پيشوايان، مهدي پيشوائي.4. منتهي الآمال، شيخ عباس قمي ، ج 2 .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه