در مورد سازندگي اخلاق شخصي و معاشرتي و خانوادگي و زناشويي و اجتماعي راهکارهايي ارائه نماييد.

طرح کلي درباره اينکه چگونه مي توان اخلاق خوبي داشت و اخلاق فردي، اجتماعي و خانوادگي خود را اصلاح نمود: قدم اول موفقيت در هر کاري خواستن است. اگر دوست داريد اخلاق خوبي داشته باشيد قبل از هر چيز بايد بخواهيد که انسان با اخلاقي باشيد. اين خواستن، تنها با گفتن زباني حاصل نمي شود؛ بلکه لازم است از عمق دل و جانتان واقعاً آن را بخواهيد. نشانه چنين خواستني اين است که شما را به حرکت و تلاش وادار مي کند و انگيزه شما را تقويت مي کند و شما را به هنگام بد اخلاقي، ملامت و سرزنش مي کند. خواستن توانستن است. بنابراين کاملاً به خود مطمئن باشيد که مي توانيد روحيه خود را تغيير دهيد. توجه داشته باشيد که هيچ گاه اين خواست را کم رنگ نکنيد؛ بلکه آن را هر روز تقويت و پررنگ تر نماييد. هر چه اين خواست قلبي شما شديدتر و جدي تر باشد، تلاش و انگيزه شما براي رسيدن به هدف بيشتر مي شود و زودتر به آن مي رسيد. قدم دوم برنامه ريزي به ياد داشته باشيد که شايد هستند کساني که نمي خواهند خوش اخلاق باشند و يا اگر هم بخواهند نمي توانند خوش اخلاق باشند. پس حالا که خدا به شما عنايت نموده و به اينجا رسيديد که هم مي خواهيد و هم مي توانيد خوش اخلاق باشيد با برنامه و نظم عمل کنيد. يک برنامه دقيق و مناسب با شرايط و توانايي هاي خود تنظيم کنيد. بایستی متعادل برنامه‌ریزی کنید. سنگ بزرگ نشان نزدن است. کارهايي که متناسب با اشخاصي چون عارفان و زاهدان است براي خود قرار ندهید بلکه شرايط و توانايي خود را خوب و درست به دور از افراط و تفريط بشناسيد و سپس برنامه ريزي کنيد. قدم سوم عمل بر طبق برنامه است. همانطوري که مي دانيد برنامه هر قدر هم که خوب و بي نقص باشد تا زماني که به مرحله عمل نيايد ارزش آن همان مقدار است که در صفحات کاغذ بماند. به عبارتي ديگر اگرچه براي رسيدن به اهداف بلند داشتن برنامه اي خوب، لازم و ضروري است ولي به تنهايي کافي نيست؛ بلکه بايد عمل هم به آن اضافه گردد تا به نتيجه برسيد. بنابراين لازم است که با اراده قوي و تصميم جدي به برنامه ها عمل نمود و منتظر نتيجه ماند. براي موفقيت در اين مرحله مي توانيد از تکنیک «مشارطه ـ مراقبه ـ محاسبه» استفاده نماييد. اين روش‌اي است که بزرگان دين به آن عمل نموده و هم چنين به ديگران توصيه نموده اند. ابه عنوان نمونه هر شب با خودتان شرط کنيد که فردا دروغ نگوييد ـ مثلاً نسبت به مادرتان خشمگين نشويد اگرچه حق با شما باشد ـ . . . فردا نیز مراقب خودتان باشيد که به شرطتان عمل کنيد. شب که به رختخواب رفتيد کاغذ و قلمي را آورده و از خودتان حساب بکشيد و ببينيد چه کرديد؛ اگر در انجام شرط هايتان موفق بوديد خدا را شکر نموده و از او بخواهيد که شما را در ادامه کار موفق بدارد؛ و اگر خداي ناکرده موفق به انجام شروط خود نشديد خودتان را تنبيه کنيد، مثلاً صدقه بدهيد و يا از يک وعده غذا خود را محروم سازيد و . . . . اين تنبيه به طور کلي نسبت به هرکس متفاوت است و هرکس خود را بهتر مي شناسد. اين نکته را به ياد داشته باشيد که اگر در روزهاي آينده نيز موفق به انجام آن نشديد روحيه تان را از دست ندهيد و هرگز از شکست نهراسيد؛ بلکه با تصميم قاطع تر ادامه دهيد تا به نتيجه برسيد و بدانيد «نابرده رنج گنج ميسر نمي شود، مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد». بنابراين هرگز نااميد نشويد و يقين بدانيد که اين شدني است و شما مي توانيد موفق به انجام آن بشويد. نکته مهم در اين مرحله، مثبت‌اندیشی است. خودگویی‌های مثبت تقويت اراده اثر قابل ملاحظه اي دارد. بنابراين هر روز جملات مثبتی را به خود تکرار کنيد، مانند: «من اراده لازم براي انجام کارهايم را دارم»، «هيچ چيزي نمي تواند اراده ام را متزلزل کند»، «آنچه را که به نظرم انجام دادني است انجام مي دهم، هيچ قدرتي نمي تواند مرا از آن باز دارد». «اراده من هر روز محکم تر مي شود»، «بر من لازم است که موفق شوم زيرا موفقيت از آن نيرومندان است». نيز مي توانيد اين جملات را در معرض ديدتان نصب کنيد تا ذهنتان از آن باور سازد. تذکر: تقويت اراده تدريجي است و با صبر و استقامت به دست می‌آید. براي به‌دست آوردن اراده اي قوي و محکم، تدريجي بودن آن و نياز به تمرين و ممارست امري لازم و ضروري است. گمان نکنيد مي توانيد به طور دفعي و بدون هيچ تلاشي، به آن دست يابيد. بنابراين کاملاً به خود مطمئن باشيد که مي توانيد روحيه خود را تغيير دهيد ولي براي نتيجه گيري عجول نباشيد. با خود فکر کنيد که بايد حداقل يکسال روي خود کار کنيد و اگر چنين کنيد حتماً پس از آن دگرگون خواهيد شد و مطمئن باشيد هر لحظه نسبت به لحظه قبل موفق تر خواهيد بود. راهکارهايبهبود اخلاق فردي 1. تفکر: شرط اول سازندگي اخلاق و حرکت به سوي خداوند تفکر است يعني انسان هر روز مقداري تفکر کند در اينکه آيا خداوند متعال که او را در اين دنيا آورده و تمام اسباب آسايش او را فراهم آورده، وظيفه ما در مقابل اين همه لطف چيست؟ آيا تمام اين الطاف براي شهوات و هواهاي نفساني ما است يا مقصود ديگري در کار است؟ اگر انسان عاقل، لحظه اي فکر کند مقصود خداوند را مي فهمد که همان تزکيه و تهذيب نفس انسان مي باشد. 2. عزم: يعني تصميم بر ترک گناهان و انجام واجبات بگيريد، تصميم و اراده اي قاطع و سخت؛ چرا که قدم در راهي نهاديد که داراي مشکلات و سختي هاي زيادي مي باشد، که بدون صبر و عزم نمي توان به مقابله با آنها برخواست. سالک و مجاهد بايست به حول و قوه خداوند چنان عزمي داشته باشد که در مقابل همه مشکلات بايستد و بر آنها فائق آيد. حضرت امام خميني (ره) دراهميت عزم از استاد خويش نقل کرده اند که ايشان عزم را جوهره انسانيت و ميزان امتياز انسان دانسته اند و فرموده اند بيشتر از هر چيز گوش دادن به موسيقي، عزم و اراده را ضعيف مي کند. 3. معالجه مفاسد اخلاقي: بهترين علاج ها که علما اخلاق و اهل سلوک براي معالجه مفاسد اخلاقي فرموده اند اين است که هر يک از اخلاق هاي زشت را که در خود مي بينيم در نظر بگيريم و بر خلاف آن تا مدتي مردانه اقدام کنيم و بر ضد آن رذيله رفتار کنيم. از خداي تعالي در هر حال توفيق طلب کنيم مسلماً بعد از مدتي آن خُلق زشت رفع خواهد شد. 5. همنشيني با خوبان: از دوستي با همنشینان و دوستان بد و شرور دوري کند و دوستان خوب براي خودت انتخاب کنید. صحبت با هرکس اثري عظيم در اتصاف به اوصاف او و تخلق به اخلاق او دارد؛ چرا که طبع انسان دزد است و آنچه مکرر از ديگران ببيند اخذ مي کند. 6. دعا و توسل: و اين اهم امور و تاثير گذارترين آنهاست و به جرات مي توان گفت کسي بدون آن نمي تواند به مقصد برسد. از خداي خود بخواهيد که شما را در اين راه دستگيري نمايد. با عجز و زاري و در خلوت‌ها از خداوند متعال بخواهید که شما را در اين مقصد همراهي نمايد و رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و آل بيت طاهرينش ـ عليهم السلام ـ را شفيع قرار دهید که خداوند به شما توفيق عنايت فرمايد و در لغزشگاههايي که هست شما را دستگيري نمايد. 7. مأنوس بودن با قرآن و کتاب هاي اخلاقي. تذکر 1) با خواندن و دانستن اين مطالب هيچگاه به مقصود نمي رسيد؛ مگر اينکه به آنها درست و مداوم عمل کنيد که ان شاء الله به نتيجه خواهيد رسيد. تذکر 2) به ياد داشته باشيد که اخلاق خوش و داشتن روابط منطقي با ديگران دو فائده اساسي دارد: 1. بهداشت رواني و جسماني براي شما به ارمغان مي آورد و باعث نشاط فرد مي شود. 2. گذشت و اخلاق خوب شما را نزد ديگران محبوب مي کند و حمايت ديگران را جلب مي کند. راه‌کارهایی برای ارتقای اخلاق زناشويي اکنون به برخی از شیوه‌هایی در زمینة اخلاق زناشویی اشاره می‌شود که با رعايت آن مي توانيد کانون خانواده را بيش از پيش باصفا کنيد: 1. احترام متقابل زن و شوهر احترام زن و شوهر به يکديگر در سلامت روحي، افزايش محبت و تحکيم خانواده تأثير بسزائي دارد. دايره اين احترام شامل ارج نهادن به شخصيت يکديگر، احترام به نظريات، افکار و سليقه همديگر شده، و تمام شئون زندگي آنها را تحت تأثير نيکوي خود قرار خواهد داد. 2. محبت زن و شوهر انسانها نيازهاي عاطفي فراواني دارند که نياز به محبت، يکي از اساسي ترين آنهاست. هر يک از زن و شوهر دوست دارند مورد محبت ديگري قرار گيرد و هم اينکه نسبت به ديگري ابراز علاقه کنند. زندگي بدون محبت جاذبه ندارد و اغلب انسان ها از آن گريزانند. رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «سخن مرد به همسرش که تو را دوست دارم، هرگز از قلبش بيرون نخواهد رفت». 3. گذشت و بخشش گذشت و اغماض هر يک از زن و شوهر از لغزشها و کارهاي ناپسند ديگري در محيط خانواده از اهميت فراواني برخوردار است و بي توجهي به آن، جوّ صميميت و آسايش حاکم بر خانواده را به محيط اضطراب، بدبيني، عصبانيت و عيب جوئي مستمر هر يک از اعضاء نسبت به ديگري تبديل خواهد کرد. ايجاد آرامش روحي، زدودن کينه، فزوني عزت، طول عمر و ... آثاري است که روايات، آنها را بر گذشت و بخشش مترتب دانسته اند. امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: «سه چيز از بزرگواري هاي دنيا و آخرت است: از کسي که به تو ظلم کرده در گذري، و يا به کسي که از تو بريده، بپيوندي، و نسبت به کسي که با تو جاهلانه رفتار کرده خويشتن دار باشي.» 4. مسئوليت پذيري از جمله عوامل مؤثر در تأمين سعادت خانواده، حس مسئوليت پذيري متقابل همسران است. هر يک از زن و مرد بايد بدانند که با قبول زندگي مشترک، مسؤليتهايي بر عهده آنان قرار مي گيرد که پيش از تشکيل خانواده از آن آسوده بودند. اين مسؤليتها با توجه به اختيارات، تواناييها و شرائط خاص هر يک از زن و شوهر بر عهده آنان قرار مي گيرد، مسؤليتهايي از قبيل تأمين هزينه زندگي، مديريت خانواده، همسرداري، تربيت اولاد و ... وجود اين حس باعث استحکام پيوند خانوادگي و آسايش روحي است. 5. اخلاق نيک اخلاق، صفتي مهم و برجسته در زندگي انسان است. نيکو خوئي با مردم بويژه با همسر و فرزندان، تأثير عميقي در شخصيت انسان مي گذارد و جامعه و محيط خانواده را آکنده از صفا و صميميت مي کند و عدم وجود آن زندگي را تيره و تار کرده و موجب عوارض منفي در قالب تندخوئي، گرفتگي چهره، بي حوصله گي، اخم و بهانه گيري و... نمايان مي شود. و آثاري از قبيل ترس و اضطراب و ضايع شدن شخصيت انساني و... را به ارمغان مي آورد. خوش زباني، احترام به اشخاص، فروتني، سعه صدر، سلام کردن، دلجويي و مهرباني از جمله مصاديق خوش اخلاقي به شمار مي رود. 6. حسن ظن اعتماد طرفيني سرمايه بزرگي براي زندگي مشترک است. در مقابل، بدگماني آثار منفي زيادي در زندگي بر جا مي گذارد. شخص بدگمان داراي روحيه منفي بافي و بيمارگونه است. او از سلامت روحي و تعادل رواني برخوردار نبوده، به رفتار و گفتار ديگران با ديده بدبيني مي نگرد. انساني که بر اثر روحيه بدبيني، به همسر خود اعتماد و اطمينان ندارد، از آرامش و صفاي زندگي خانوادگي محروم خواهد بود. چنين فردي در روابط اجتماعي نيز موفق نخواهد شد چرا که در نتيجه بدگماني به ديگران، دوستان خود را از دست داده، تنها خواهد ماند. علي ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: «بدگماني بر هر کس چيره شود، بين او و هيچ دوستي، صلح و آرامش باقي نخواهد گذاشت.» 7. رفق و مدارا يکي ديگر از وظائف متقابل همسران نسبت به يکديگر رفق و مدارا است. بدين معنا که در مقابل عيب ها و کاستيهاي همسر و رفتار ناخوشايند او برخورد تند و خشن نداشته باشيم و با صميميت و دوستي با يکديگر رفتار کنيم. زيرا طبيعي است که هر يک از زن و مرد در رفتار و گفتار خود کاستيهايي دارند که از نظر ديگري ناخوشايند تلقي مي شود. البته معناي مدارا با همسر اين نيست که نسبت به عيبها و رفتار ناپسند او بي اعتنا باشيم، بلکه بدين معناست که در مورد اصلاح همسر ملاحظه ظرفيت او را کرده، بيش از توانش از او انتظار نداشته باشيم. و به طور کلي در مورد ويژگيهاي نامطلوب او رفتاري بزرگوارانه پيشه کنيم. 8. عفت و پاکدامني اين صفت را هر چند به طور غالب در جامعه امروزي ما از زنان انتظار دارند، اما روايات نگاهي وسيع تر داشته و آن را وظيفه متقابل زن و شوهر، و برترين عبادت دانسته است. عفت به تعبير علي ـ عليه السّلام ـ پايداري در برابر شهوات است. و اين از زن و مرد مورد انتظار است. در روايات به هر يک از زن و مرد سفارش شده است که با آراستن خود براي ديگري، به همديگر در حفظ پاکدامني ياري رسانيد. پاکدامني آثاري مانند مصونيت همسر از ناپاکان، تحکيم پيوند خانوادگي، جلب اعتماد همسر و ... را به ارمغان مي آورد. 9. درک همديگر ريشه بسياري از اختلافات خانوادگي در عدم درک متقابل همسران از يکديگر نهفته شده است. درک موقعيت و مشکلات همسر موجب مي شود که انسان به نيکيهاي همسر توجه بيشتري کرده، قدر دان زحمات او باشد. برعکس کسي که همسر خود را درک نمي کند، تمام تلاشهاي او را ناديده مي گيرد و عيبها و کاستيهاي همسر در نظرش بسيار جلوه مي کند و نه تنها قدردان و مشوق همسرش نيست، بلکه با زخم زبانهاي خود، نشاط زندگي را از او سلب مي کند. رها شدن از خودبيني و شناخت روحيات و مشکلات همسر اولين قدمهاي درک همسر است. 10. پرهيز از استبداد رأي مرد اگر چه رئيس و سرپرست خانواده است اما نبايد به امر و نهي بپردازد؛ بلکه بايد به نظرات همسر و فرزندان خود توجه نمايد. خودخواهي و سختگيري بيجا، منجر به ايجاد روش استبدادي در خانواده مي شود و به روابط سالم خانوادگي و نيز تربيت صحيح کودکان لطمه مي زند. اين نکته به اندازه هاي اهميت دارد که يکي از علائم ايمان شمرده شده است. رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «مؤمن به ميل خانواده اش غذا مي خورد؛ ولي منافق، خانواده اش به ميل او غذا مي خورند». مهم ترين مسايلي که شما بايد در مسايل اجتماعي و خانوادگي خود مورد توجه قرار دهيد، عبارتند از: 1. اخلاق اسلامي و اصول و معيارهاي انساني را در روابط خود يا ديگران رعايت کنيد! يکي از مسايل مهم در گستره روابط خانوادگي و اجتماعي آموزش مهارت ارتباط با ديگران و آداب و رسوم اخلاقي است. شما بخش عمده اي از زندگي خود را در ارتباط با ديگران سپري مي کنيد، تحقيقات نيز نشان داده است که 75 درصد اوقات روزانه ما صرف ارتباط با اعضاي خانواده و افراد جامعه مي شود. بر اين اساس شايد بتوان گفت که 75 درصد موفقيت هاي ما در زندگي، به روابط مان با ديگران وابسته است. اگر شما بتوانيد رابطه سالم و سازنده با پدر، مادر، دوستان و اعضاي جامعه داشته باشيد، موفقيت چشمگيري در آينده بدست مي آوريد. بنابراين يک بخش از موفقيت شما در مسايل اجتماعي و خانوادگي، مربوط به روابط شما با ديگران است. بايد در اين زمينه مهارت هاي لازم را با تمرين و تجربه بدست آوريد. عمده ترين مسايل در اخلاق و روابط اجتماعي که مي تواند به موفقيت شما در زندگي و روابط اجتماعي کمک کند اين است که: الف) با ديگران روابط صميمانه داشته باشيد؛ افراد موفق کساني هستند که در روابط خود با ديگران صميميت و ابراز علاقه از خود نشان مي دهند. ارتباط صميمانه شما را سريع تر و راحت تر به هدف مي رساند، نيازهايتان را برآورده مي کند و شما را مؤثرتر و دوست داشتني تر مي کند. ب) به ديگران احترام بگذاريد؛ اگر به ديگران احترام بگذاريد، ديگران نيز به شما احترام خواهند گذاشت. ج) توانايي ها و نقاط مثبت ديگران به خصوص افراد خانواده و دوستان خود را تحسين نماييد. د) سعي کنيد از ديگران انتقاد نکنيد، انتقاد کردن به شيوه هاي معمول و سنتي يکي از عوامل اصلي مشکلات خانوادگي و سرد شدن روابط با دوستان است. 2. در مسايل خانوادگي و اجتماعي ارزشها را محور و مبناي کار خود قرار دهيد؛ انسان در زندگي خود با مسايل و مشکلات بسياري روبرو مي شود و گاه سر دو راهي، ارزش ها و ضد ارزش ها قرار مي گيرد. اگر توکل و تکيه و اعتماد انسان به خدا بوده و در زندگي خود رضاي الهي را در نظر داشته باشد، قطعاً به نتايج مثبت و ارزشمند و موفقيت دنيوي و اخروي نايل مي شود. خداوند در قرآن مي فرمايد: وَ مَنْ يتَوَکلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ کسي که بر خدا توکل داشته باشد، خدا او را کفايت مي کند. و يا اين تعبير که: وَ مَنْ يتَّقِ اللَّهَ يجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً کسي که تقوا را پيشه کار خود قرار دهد. خداوند براي او راه نجات و رهايي قرار مي دهد. بنابراين سعي کنيد هميشه بر خدا توکل داشته باشيد و تقوا را در زندگي فردي و اجتماعي خود کاملاً رعايت نماييد. 3. سعي کنيد در انتخاب «الگوهاي» زندگي دقت کنيد. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ بهترين الگوها براي يک زندگي معتدل هستند. تا مي توانيد تاريخ و سيره زندگي آنان را بخوانيد تا جنبه هاي فردي و اجتماعي اين بزرگواران برايتان مجسم شود و هميشه جلوي چشمتان قرار گيرد. 4. براي هر کاري که مي کنيد يا حرفي که مي زنيد بايد استدلال عقلي و منطقي معقول داشته باشيد. پس هر شب موقع خوابيدن کلاه خود را قاضي کنيد و از خود حساب کشي کنيد و اگر روزي بدون افراط و تفريط داشتيد خود را تشويق کنيد و اگر ضعفهايي بود تصميم قاطع براي رفع آن بگيريد. خلاق اسلامي و اصول و معيارهاي انساني را در روابط خود يا ديگران رعايت کنيد! 5. سعي کنيد تا جايي که امکان دارد همواره بدي هاي ديگران خصوصاً افراد خانواده و فاميل را با خوبي پاسخ گوييد و هرگز کينه آنان را به دل نگيريد و اصلا فکر انتقام گيري را هم نکنيد. بر خودتان مسلط باشيد و به جاي اينکه به فکر کينه توزي و انتقام باشيد به اين فکر کنيد که آنها الآن عصباني بوده و متوجه نيستند و به زودي خواهند فهميد و از کرده خود پشيمان شده و شما در آن روز سربلند هستيد چون هيچ نوع کار بدي از شما سر نزده است و با اين کار مورد احترام و تحسين آنها قرار خواهيد گرفت. 6. از حساسيت بيش از حد در هر زمينه بپرهيزيد و بدانيد دنيا را تنها بر اساس سليقه من و شما درست نکرده اند. متوجه باشيد که ديگران نيز داراي فکر و احساسات متنوع و بعضاً مختلف هستند و بر اساس همان ها نيز عمل مي کنند. بنابراين به آنچه که در گوشه و کنار محيط شما مي گذرد حساسيت غير معقول نشان ندهيد. 7. هميشه کم توقع باشيد و در هر مسأله اي ابتدا از ديگران انتظار بدترين برخورد را داشته باشيد و خود را براي تحمل آن آماده کنيد. اين مسأله باعث مي شود، که برخوردهاي بد شما را عصباني نکند و هم چنين برخوردهاي خوب و بهتر از مورد انتظار شما، در شما ايجاد خوشنودي نمايد. در حالي که اگر هميشه انتظار برخورد خوب داشته باشيد چه بسا نتيجه عکس خواهيد گرفت. به ياد داشته باشيم از کاه کوه نسازيم به اشتباه ديگران فقط به عنوان يک اشتباه نگاه کنيم نه يک کوه از خطا. 8. در برابر مشکلات و گرفتاريها بسيار صبور باشيد و در صورت مواجه شدن بايک مشکل، خودتان را نبازيد و بدون اينکه عکس العمل نامناسبي بروز دهيد به اين سخن زيبا توجه کنيد «در هر پيشامد بدي احتمال اين که خير دنيا يا آخرت شما در آن باشد وجود دارد». بنابراين بر خدا توکل کنيد و صبور بايد و به رحمت خدا کاملاً اميدوار باشيد و اين شعر را زمزمه کنيد: خدا گر ز حکمت ببندد دري ز رحمت گشايد در ديـگري 9. تحمل شنيدن نظرات ديگران را داشته باشيد و سعي کنيد بدون اينکه عصباني شويد انتقادات و نظرات ديگران را با احترام گوش نموده و بررسي کنيد اگر درست بود حتماً بپذيريد و الا با دليل و منطق آنرا رد کنيد، مگر خودتان از ديگران همين انتظار را نداريد؟ در تذکر دادن و انتقاد از ديگران دقيق باشيم، گاهي ناراحتي ها از روش نادرست خود ما شروع مي گردد؛ مثلا با انتقاد نابجا باعث تندي ديگري و سپس ناراحتي خود مي شويم. از انتقادهاي پي در پي پرهيز کنيم؛ صفات مثبت ديگران را بيان کنيم؛ به نزديکان خود اظهار علاقه و دوستي کنيم؛ در جلوي ديگران به کسي تذکر ندهيم، و ... 10. صله رحم: صله رحم در روايات زياد سفارش شده است. مخصوصاً پدر و مادر. ارتباط صميمانه با خويشان، گشاده‌گي روح و حُسن خلق را به ارمغان مي آورد. 11. معاشرت با دوستان خوش خلق و عاقل و عامل: امام علي ـ عليه السّلام ـ مي فرمايند: «صحبة الولي اللبيبِ حياةُ الروح» همراهي و هم نشيني با دوست عاقل، حيات روح است. اگر دوستي واقعاً عاقل باشد، عامل هم خواهد بود و دوست عامل، انسان را به عمل دعوت مي کند. عمل هم نشاط را به دنبال دارد. 12. احسان به ديگران: احسان و نيکي به خويشان و دوستان، تخم محبت و دوستي را در دل ها مي نشاند. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مي فرمايند: «سبب المحبّة، الاحسان»، احسان، آفريننده محبت است. 13. در تصميم گيري ها حتي الامکان با افراد عاقل و پخته مشورت نماييد، و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهيزيد. 14. از تفريحات سالم و تقويت کننده اراده مانند کوهنوردي و حرکات کششي که اعصاب بدن را تقويت مي کند، طناب زدن و نفس عميق در هواي آزاد و پاکيزه، موجب تندرستي، نشاط روحي و روحيه اميدوار مي شود و ... نيز استفاده کنيد. 15. با مطالعه سيره و روش پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه ـ عليهم السّلام ـ و بزرگان دين، از حالات و گفتارهاي آنان درس بگيريد و ببينيد که با اخلاق نيک آنان، چقدر مردم مسلمان شدند. 16. ترک تدريجي. تغيير در رفتار تدريجي حاصل مي گردد. همان گونه که عادت به کار زشت و ناپسند به تدريج شکل مي گيرد، عادت به کارهاي خوب نيز بايد آهسته آهسته شکل بگيرد. پس براي جايگزيني اخلاق خوب به جاي اخلاق بد بايد به مرور و با پشتکار جلو برويم. 17. خوشرويي: چه بسا انسان در باطن، به علتي محزون باشد ولي نبايد روي خوش و ظاهر گرم و گيراي خود را از کف بنهد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه