دراین رابطه تفاسیر متعددى وجود دارد: (۱) مثلا در مورد جهول بودن یکى از تفاسیر آن «جهل ذاتى» است یعنى انسان خود بخود و بدون عنایات الهى درجهل و بى خبرى است و اگر از هر طریقى علم و دانشى کسب مى کند همه از عنایات و فیوضات ربانى و به اصطلاح علم افاضى است. این ویژگى به هیچ روى قابل تغییر نیست وقتى در مورد پیامبران و امامان (ع) نیز چنین است و تنها خداوند است که علم مطلق است و علم او ذاتى است نه افاضه شده از ناحیه دیگرى.

دراین رابطه تفاسیر متعددى وجود دارد: (1) مثلا در مورد جهول بودن یکى از تفاسیر آن «جهل ذاتى» است یعنى انسان خود بخود و بدون عنایات الهى درجهل و بى خبرى است و اگر از هر طریقى علم و دانشى کسب مى کند همه از عنایات و فیوضات ربانى و به اصطلاح علم افاضى است. این ویژگى به هیچ روى قابل تغییر نیست وقتى در مورد پیامبران و امامان (ع) نیز چنین است و تنها خداوند است که علم مطلق است و علم او ذاتى است نه افاضه شده از ناحیه دیگرى. (2) تفسیر دیگر آن «جهل نسبى» است یعنى انسان هراندازه دانش بیاموزد معرفت کسب کند دانسته هاى او دربرابر نادانسته هایش آنچنان اندک است که گویى قطره اى در برابر دریاست. این ویژگى نیز در همه انسانهاى عادى وجود دارد غیر از آنان که به تعبیر قرآن «راسخون فى العلم» اند. (3) جهل دیگرى که با سیاق این آیه سازگارتر است ناآگاهى نسبت به رسالت الهى انسان و تکلیف و لوازم آن مى باشد. واز همین جا است که «ظلوم» بودن نیز رخ مى نماید. زیرا عدم توجه جدى به وظایفى که انسان در برابر خالق خویش دارد موجب سرپیچى از فرامین وى و ستم درابعاد و اشکال مختلف آن مى گردد. این وضعیتى است که اکثر مردم جهان گرفتار آنند البته به طور مطلق بلکه نسبى و نه یکسان بلکه بامراتب مختلف و مسلما این مساله درمان پذیر است و یکى از فلسفه هاى بعثت انبیا درمان این بیمارى است لیکن همچنانکه خود فرموده است همگان در مسیر صلاح خویش برنمى آیند ({/Bوَ قَلِیلٌ مِنْ عِبادِیَ اَلشَّکُورُ) نکته دیگر آن که (ظلوم و جهول) به اصطلاح اهل معقول عدم و ملکه است یعنى اینکه در برابر آن نقطه مقابلى وجود دارد که عبارت است از عدل و علم موجودى که مى تواند «ظلوم» و «جهول» باشد الزاما باید بتواند «عادل» و «عالم» نیز باشد بنابراین نه تنها این دو صفت در آیه شریفه مذمتى براى انسان نیست بلکه به گونه اى ظریف مدح انسان است بنابراین مى توان آیه را اینگونه تفسیر نمود: « ما امانت را به آسمان و زمین عرضه نمودیم از تحمل آن ابا کردند ولى انسان آن را پذیرفت زیرا او مى تواند عادل و یا ظالم عالم و یا جاهل باشد.» .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه