آیا درست است که پاداش و درجات افراد به اندازه معرفت و عقل آنها در آخرت می باشد یا ظهور می کند؟ و اگر اینطور است پس میزان عقل و معرفتی که خدا به هر کس داده آیا در این موضوع تأثیرگذار است و یا کتاب را معرفی فرمائید.

امام باقر(ع) فرمودند: انما یداق الله العباد فی الحساب یوم القیامه علی قدرما آتاهم من العقول فیالدنیا(1)خداوند در روز قیامت نسبت به بندگان خود به اندازه عقلی که به آنها داده خرده گیری می کند.حضرت رسول(ص) می فرمایند: لکل خراب عمارة و عمارة الاخره العقل(2) هر ویرانی را آبادانی است و آبادانی آخرت خرد است. از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل شده که: وقتی خدای سبحان عقل را آفرید.... به او فرمود:و عزتی و جلالی ما خلقت خلقا احسن منک، ایاک آمر وایاک انهی وایاک اثیب و ایاک اعاقب(3) به عزت و جلالم سوگند که موجودی بهتر از تو نیافریدم. تو را امر و نهی خواهم کرد و ثواب و عقابم متوجه توست.یا حدیث: العقل ما عبد به الرحمن ما کتب به الجنان(4)عقل آن چیزی است که خداوند رحمان بوسیله آن عبادت می شود وبوسیله آن بهشت،اکتساب می شود .درحدیثی امام باقر(ع) می فرمایند: العقل شرع من داخل والشرع عقل من خارج عقل، شریعت است ازدرون وشریعت، عقل است ازبرون .لذا عقل، شریعت می آورد وشریعت، بایدونباید وبایدونبایدها، بهشت وجهنم .ولی با توجه به قسمت دوم سؤال شما می بایست به این نکته توجه کرد خداوند به افراد بشر بر اساس حکمت ومصلحت و با توجه به استعدادهای مختلف،بهره ی عقلی عطا فرموده است؛ عقلی که قابلیت شکوفا شدن را دارد . در حقیقت این اعطاء خداوند تعالی، به مساله تفاوت در خلقت بر می گردد. تفاوت در خلقت، عین حکمت و عدل الهی است که با تبعیض، کاملا متفاوت است.تفاوت، زمانی است که گیرندگان نعمت، ظرفیتهای مختلف دارند. همانند ظروف مختلفی که هر کدام به یک اندازه میتوانند آب را در خود جای دهند. آبی که دریک پارچ ریخته می شود را نمی توان در یک استکان جای داد، لذا حضرت حق تعالی، عقل را نیز به اندازه استعداد افراد به آنها عطا فرموده است؛ چون حکمتش ایجاب می کرد که استعدادها مختلف باشد . مثل انگشتان دست؛ اگر قراراست با دست انسان، کاری انجام شود، یا دکمه لباسی بازوبسته شود، می بایست درخلقت انگشتان، تفاوت باشد؛ یکی چاق ویکی لاغر، یکی بلندویکی کوتاه . منتهی مطلبی که باید درآن دقت کرد اینست که خداوند تعالی به میزان عطا وبخشش، تکلیف کرده وبنده رامورد بازخواست قرارمی دهد لا یکلف الله الا بما آتاها انسان تکلیف نمی شود مگر به آنچه که به او داده شده است .لذا یک فرد عامی ومعمولی، با بوعلی سینا به یک میزان، بازخواست نمی شوند .نکته دیگر اینکه عقل هر کس، به میزان استعدادی که خداوند به اوداده، قابلیت شکوفا شدن را دارد وما باید با تلاش وکوشش وتزکیه نفس، به فهم ودرک خود بیافزاییم .درحقیقت، عقل، باید درپرتو وحی وشریعت، شکوفا شود .لذا هر کسی قادر است بر عقل خود بیافزاید و آن را شکوفا نماید. هرچه عقل شکوفاترشود، معرفت انسان بیشتر می شود وهرچه معرفت انسان بیشتر شود، عبودیتش افزون و با ارزش می گردد و در آخرت نیز جایگاه والاتری خواهد داشت. وان اعبدونی هذا صراط مستقیم .مطالعه اصول کافی، جلد اول، باب عقل وجهل ؛ کتاب میزان الحکمه، جلد 8 باب العقل به شما کمک خواهد کرد .(1)اصول کافی/ج 1/ص18 (2)حجة الاسلام ری شهری/میزان الحکمه/ج 8/ص3874(3)شرح غررالحکم/ج1/ص65 (4)اصول کافی/ج1 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه