علت مخالفت فقها و متکلمان با نظریه‌ی وحدت وجود چیست؟

«وحدت وجود» از بنیانی‌ترین معانى در عرفان است و در مکتب عرفایى؛ مانند ابن عربى اصل الاصول به شمار می‌رود. طبق این مبنا، «وجود» حقیقتى است واحد و ازلی، و آن جز خدا نیست و غیر از او، وجود، حقیقتى ندارد، و هر چه به نظر می‌آید، در حقیقت، مظاهر گوناگون آن حقیقت واحده است، که به صورت اشیا تجلى یافته است، و اینها همه عین آن وجود حقیقى واحد هستند.براى وحدت وجود استدلال فلسفى هم شده است، هر چند که اصل در اثبات آن ظاهراً متکى بر کشف و شهود است. این استدلال مبتنى بر «اصالت وجود» و «اشتراک معنوى وجود» است. از جمله ادله این است که با توجه به اشتراک معنوى وجود، وجود باید حقیقت واحدى باشد؛ زیرا انتزاع معناى واحد از حقایق مختلفه، امکان ندارد. نیز براى تأیید نظر وحدت وجود به قاعده «بسیط الحقیقة کل الاشیاء» تمسک کرده‌اند.در میان فقها و متکلمان عده‌اى با نظریه وحدت وجود مخالفت کرده‌اند و بعضى آن‌را برابر با شرک می‌دانند. و وجود خدا را از وجود اشیا جدا می‌دانند و از نظر ایشان پاکى وجود خدا با آلودگى اشیای مادى قابل جمع نیست.به نظر می‌رسد که مخالفت شدید عده‌اى از علما با عرفا و با نظریه وحدت وجود خصوصاً، به دلیل سنگینى و عمق مطالب مطرح شده در عرفان و بویژه نظریه مذکور است، به گونه‌اى که عده‌اى مدعى عرفان نتوانسته‌اند به نحو احسن، مسئله را مطرح کنند، و عده‌اى نیز به دلیل ضعف بنیّه علمى قابلیت پذیرش آن مطلب دقیق را نداشتند.صدر المتألهین به عنوان یک فیلسوف عارف مسلک، تلاش در تنقیح معناى وحدت وجود و زدودن شبهات بر اثر سوء برداشت‌ها نموده است. از جمله در کتاب اسفار اربعه بین هستى ناب که به هیچ قیدى مقید نیست که از آن به «ذات احدیت» و امثال آن تعبیر می‌شود، و بین «هستى منبسط» که بر هیاکل ممکنات انبساط یافته است، تفاوت قایل شده و مراد عرفا از وحدت وجود و وجود مطلق را معناى اوّل می‌داند نه دوم. و منشأ اشتباهات و انکارها و تکفیرها را این خلط معانى می‌داند. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه