قبل از پاسخ دهی به این سؤال لازم است مقدمه ای در تعریف حدیث قدسی بیان شود تا جواب این سؤال به طور کامل مشخص شود .حدیث قدسی : در میان احادیث به روایاتی برمی خوریم که از زبان خداوند متعال نقل شده است .تفاوت حدیث قدسی با احادیث دیگر در این است که احادیث قدسی بر گفتار خداوند اطلاق می شود و لیکن احادیث دیگر ناظر به گفتار ، کردار و تقریر معصوم است .اما تفاوت حدیث قدسی با قرآن را عموماًَ در این جهت دانسته اند که لفظ و معنای قرآن از ناحیه خداوند است در حالیکه در حدیث قدسی تنها معنا و مفاد به خداوند منسوب است و ساختار لفظی آن از سوی پیامبر ساخته و ارائه می شود .

قبل از پاسخ دهی به این سؤال لازم است مقدمه ای در تعریف حدیث قدسی بیان شود تا جواب این سؤال به طور کامل مشخص شود .حدیث قدسی : در میان احادیث به روایاتی برمی خوریم که از زبان خداوند متعال نقل شده است .تفاوت حدیث قدسی با احادیث دیگر در این است که احادیث قدسی بر گفتار خداوند اطلاق می شود و لیکن احادیث دیگر ناظر به گفتار ، کردار و تقریر معصوم است .اما تفاوت حدیث قدسی با قرآن را عموماًَ در این جهت دانسته اند که لفظ و معنای قرآن از ناحیه خداوند است در حالیکه در حدیث قدسی تنها معنا و مفاد به خداوند منسوب است و ساختار لفظی آن از سوی پیامبر ساخته و ارائه می شود . [1]آیا زیارت عاشورا حدیث قدسی است ؟ در کتاب مصباح شیخ طوسی که مفاتیح الجنان هم زیارت عاشورا را از آنجا نقل کرده است امام صادق (ع) در فضیلت و ثواب زیارت عاشورا مطالبی فرموده اند ، در ادامه آن امام به راوی که صفوان است می فرماید : ای صفوان من یافتم این زیارت را با این ضمانت ( ثواب ها و فضیلت ها ) از پدرم امام باقر (ع) و پدرم از امام سجاد (ع) تا می رسد به پیامبر خدا (ص) و پیامبر از جبرئیل و جبرئیل از خداوند .پس با این تفاصیل مشخص شد که زیارت عاشورا حدیثی است قدسی که از طرف خدای متعال بیان شده است .با بیاناتی که گذشت مشخص شد این حدیث قبل از حادثه کربلا از سوی پیامبر اسلام نقل شده است و در بسیاری از روایات آمده است که خود ایشان حادثه کربلا را برای اطرافیان خویش نقل می کردند و در هنگام نقل آن خود نیز بسیار می گریستند .حال سؤال این است که چرا قبل از اینکه حادثه کربلا اتفاق بیفتد حاضران در جبهه مخالف اهل بیت در حادثه عاشورا مورد لعن و نفرین قرار گرفته اند ؟ آیا این مطلب با اختیار انسان منافات ندارد؟سؤال از اختیار انسان یکی از اساسی ترین سؤالاتی است که با بحث تقدیر خداوند وابستگی خاص دارد تقدیر دارای دو معناست :1) تقدیر علمی : یعنی سنجش و اندازه گیری یا اندازه شناسی و مقصود این است که او می داند هر چیزی در هر زمان و هر مکان به چه صورتی تحقق می یابد . به بیان دیگر او به فراهم شدن مقدمات و اسباب و شرایط پیدایش پدیده ها و در پی آن رخ دادن آنها علم دارد .تقدیر علمی خدا با اختیار انسان منافاتی ندارد ، چرا که او می داند مثلاَ فلان شخص با اختیار و انتخاب خود چه افعال و اعمالی را انجام می دهد .در علم پیشین الهی ، فعل انسان با وصف اختیاری بودن متعلق علم خدا قرار می گیرد و چنین علمی نه تنها منافی اختیار نیست بلکه تأیید کننده آن نیز هست . 2) تقدیر عینی : یعنی ایجاد به اندازه ، چیزی را به اندازه ایجاد کردن و یا اندازه برای چیزی قرار دادن . تقدیر عینی خداوند عبارتست از : تدبیر مخلوقات به گونه ای که پدیده ها و آثار خاصی بر آنها مترتب گردد و این طبعاَ به حسب نزدیکی و دوری هر پدیده ای متفاوت خواهد بود .به عنوان مثال تقدیر نوع انسان این است که از مبدأ زمانی خاص تا سرآمد معینی در کره زمین زندگی کند و تقدیر هر فردی این است که در مقطع زمانی محدود و از پدر و مادری معین به وجود آید .همچنین تقدیر روزی و سایر شئون زندگیوافعال اختیاری او ، فراهم شدن شرایط خاص برای هر یک از آنهاست . در واقع خداوند هر مخلوقی را با حدود ، قیود ، اندازه ، شرایط ، خصوصیات و توان های مخصوصی به وجود می آورد .این تقدیر نیز با اختیار انسان منافات ندارد چرا که اعمال اختیاری ما و مقدمات آن از دایره خاص خود تحقق می یابد و این همان تقدیر عینی خداوند است . به عنوان مثال سخن گفتن انسان که یک عمل اختیاری است باید از مجرا یا مجاری خاص خود تحقق یابد . از این رو خداوند با اعطای ریه ، حنجره ، تارهای صوتی ، زبان ، دندان ها ، لب ها و ... این مجاری را برای تحقق سخن گفتن مقدر فرموده است . [2]با بیانی که گذشت مشخص شد که مطابق تقدیر علمی خداوند ، دشمنان امام حسین (ع) با اختیاری که داشتند در مقابل حضرت در حادثه کربلا صف آرایی کردند و طبق جبر نبوده و اگر لعنی بر آنها فرستاده شده به لحاظ عمل اختیاری خود آنان بوده که نزد خداوند از قبل معلوم بوده است.<[1] . علی نصیری ، آشنایی با علوم حدیث ، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم ، اول ، 1382 ، ص 28[2] . محمد رضا کاشفی ، خداشناسی ، معارف ، قم ، پنجم ، 1386 ، ص 124-125 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه