در بعضي از كتب ديني حديثي از پيامبر اكرم روايت شده است كه: اگر سجده براي غير خدا درست بود مي گفتم زن به همسرش سجده كند. مي خواستم بدانم آيا اين حديث صحیح است یا جعلی؟ چرازن به عنوان يك بنده به پای مردش بیفتاد و سجده نماید؟

در پاسخ این سوال به نکات ذیل توجه نمایید: با بررسي روايات روشن می گردد که، اين حديث با عبارت هاي مختلف از طريق اصحاب رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ به نقل از نبي اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ذکر شده است که سندش صحيح و مورد وثوق مي باشد. به عنوان مثال امام صادق (علیه السلام) بیان فرموده است که: «أَنَّ قَوْماً أَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا رَأَيْنَا أُنَاساً يَسْجُدُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَوْ أَمَرْتُ أَحَداً أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا؛ گروهی به نزد پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) آمدند و گفتند : ای رسول خدا ! ما مردمی را دیدیم که برخی از آن ها در برابر برخی دیگر سجده می¬کردند. آن حضرت فرمود : اگر قرار بود که من به کسی دستور دهم برای دیگری سجده کند به زن دستور می دادم برای شوهرش سجده کند». مشابه این روایت را شیخ مفید در اختصاص، طبرسی در مکارم الأخلاق و قطب راوندی در الخرائج آورده¬اند. هم¬چنان¬که ملاحظه می¬شود روایت مزبور در مورد مطلق مردان و زنان نیست بلکه در مورد زنان و شوهران است. از آن طرف روایاتی که در توصیف عظمت زنان وارد گردیده نیز بسیار است. برای مثال رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «اخبرنی اخی جبرئیل و لم یزل یوصینی بالنساء حتی ظننت ان لا یجوز لزوجها ان یقول لها اف، برادرم جبرئيل به اندازه اي به ما نسبت به زنان سفارش کرد که گمان کردم که شوهر حق ندارد به او «اف» بگوید: ». هم¬چنین در روایتی دیگر فرمودند: «حَسِّنوا أَخلاقَكُم وَالطُفوا بِجيرانِكُم وَأكرِموا نِساءَ كُم تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ: اخلاق خود را نيكو كنيد و با همسايگان خود مهربان باشيد و زنان خود را گرامى بداريد تا بى حساب وارد بهشت شويد». از ملاحظه امثال این روایات استفاده می¬شود که آن حضرت به دنبال بیان اهمیت زندگی زناشویی و احترام متقابلی است که هریک از زن و شوهر باید نسبت به یکدیگر داشته باشند و حرمت یکدیگر راپاس دارند. و اگر در مورد مرد تعبیر سجده را به کار برده است در واقع می¬خواسته است این حقیقت را بیان دارد که زن باید در برابر شوهر خویش منقاد و مطیع باشد هم چنانکه تعبیر به این که سفارش جبرئیل در پاسداشت حرمت زن توسط شوهر بیان¬گر این واقعیت است که مرد حق ندارد زن را همچون برده¬ای بپندارد و در حق وی ظلم وستم روا دارد و این احترام متقابل است که زندگی را شیرین و کانون زندگی را گرم و آکنده از محبت می¬سازد و موجب می گردد که زن و مرد به کمال برسند. هدف از خلقت انسان اعم از زن و مرد عبادت خدا و رسيدن به کمال و فضائل و معارف انساني است؛ و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون، من جنّ و انس را نيافريدم جز براى اينكه عبادتم كنند که اين امر با عبادت خداوند، توسل به معصومين ـ عليهم السلام ـ و پيروي از دستورات آن ها مي توان به هدف نهايي رسيد. زن بودن يا مرد بودن کسي باعث برتري او نزد خداوند نمي شود. چون زن و مرد، از يک نفس واحد به وجود آمده اند و بين زن و مرد هيچ تفاوتي وجود ندارد. بلکه همه تفاوت هايي که بين زن و مرد وجود دارد همه از حيث جسم و بدن است نه از حيث روح. يا ايها الناس اتقوا ربکم الذي خلقکم من نفس واحدة... ؛ اي مردم از پروردگارتان که شما را از نفس واحدي آفريد، پروا داريد». چيزي که باعث شده زن بر مرد احترام خاصي قائل باشد دو مطلب است: 1. مسئوليت هاي زياد مرد نسبت به مسئوليت هاي زن؛ 2. روايات ناظر بر حق بيشتر مرد به زن. الف) مسئوليت بيشتر مرد به زن 1. پرداخت نفقه همسر و فرزندان: از نظر اسلام تأمين بودجه خانواده، بر عهده مرد است و زن از اين نظر مسئوليتي ندارد و مرد نمي تواند از نيروي بدني و مالي (پول) زن، بهرمند شود. چون مسئوليت طاقت فرساي توليد مثل از لحاظ طبيعت بر عهده زن قرار گرفته است. 2. مرد، سرپرست خانواده: خداوند مردان را به لحاظ قوه تعقل و تحمل شدائد و کارهاي سخت و سنگين، ممتاز کرد. و در قبال آن مسئوليتي سخت بر دوششان نهاد و آنها را قيم و سرپرست زنان قرار داد: الرجال قوامون علي النساء بما فضّل الله... ؛ «مردان سرپرست زنانند به دليل آنکه خدا برخي از ايشان را بر برخي برتري داده است» اين قيوميت به خاطر ترجيح قدرت تفکر و انديشه بر نيروي عاطفه و داشتن بنيه و نيروي جسمي بيشتر است و اسلام در قبال تعهد مردان، در برابر همسر و فرزندان نسبت به پرداخت هزينه هاي زندگي و پرداخت مهر و تامين زندگي آبرومندانه براي همسر و فرزندان، اين حق را به آنها مي دهد که وظيفه سرپرستي وظيفه آنها باشد. 3. نگهداري خانواده از معاصي: ... قوا انفسکم و اهليکم نارا... ؛ «خودتان و کسانتان را از آتشي که سوخت آن، مردم و سنگ هاست، حفظ کنيد ». يکي ديگر از وظايف سنگيني که بر عهده مرد خانواده قرار گرفته است نگهداري آن ها از معاصي و تربيت صحيح آن هاست که اين در صورت حق همسر و فرزندان، تنها با تامين هزينه زندگي، مسکن و تغذيه آن ها حاصل نمي شود بلکه مهم تر از آن ها، تغذيه روح و جان آن هاست که با به کار گرفتن اصول صحيح تعليم و تربيت، ميسر است و اگر آن ها به حال خود رها شوند، خواه ناخواه به سوي آتش جهنم پيش مي روند. ب) روايات مويد ناظر بر حق بيشتر مرد روايات زيادي از ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ نقل شده است که مي فرمايند: شوهر بيشترين حق را بر گردن زن دارد: 1. «قال رسول الله ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ : اعظم الناس حقا علي المراه زوجها و اعظم الناس حقا علي الرجل امه؛ پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: شوهر از همه کس بيشتر بر زن حق دارد و مادر بيشتر از همه کس بر مرد حق دارد». 2. «علي ابي جعفر ـ عليه السلام ـ : قال: جاءت امراة الي رسول الله ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فقالت يا رسول الله ما حق الزوج علي المراة؟ قال: تطيعه ولا تعصيه و لا تصدّق من بيتها شيئا الا باذنه و لا تصوم تطوعا الا باذنه و لا تمنعه نفسها و ان کانت علي ظهر قتب و لا تخرج من بيتها الا باذنه ... فقالت يا رسول الله: من اعظم الناس حقا علي الرجل؟ قال: والداه. قالت: فمن اعظم الناس علي المراة؟ قال زوجها فقالت: فما لي من الحق عليه مثل ما له عليّ؟ قال: لا و لا من کل مائة واحد فقالت: و الذي بعثک بالحق نبيا لا يملک رقبتي رجلا ابدا؛ امام باقر ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: زني به نزد رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ آمد و عرض کرد: يا رسول الله حق مرد بر زوجه اش چيست؟ فرمودند: آنکه از او فرمان ببرد و از نافرمانيش بپرهيزد و از مال شوهر بدون اجازه او به فقير ندهد و بدون اجازه او روزه مستحبي نگيرد و او را از کاميابي (بهره جنسي) منع نکند هر چند بر جهاز شتري سوار باشد و از خانه اش بدون اجازه وي خارج نشود... زن عرض کرد اي پيامبر خدا حق چه کسي بر مرد افزونتر است؟ فرمودند: پدر و مادرش. گفت: چه کسي حقش بر زن بيشتر است؟ فرمودند: شوهرش. زن عرض کرد همان مقدار که من بر شوهر حق دارم، شوهر نيز بر من حق دارد؟ فرمودند: نه تو از هر صد حقي که شوهر بر تو دارد، يکي نخواهي داشت، زن گفت: سوگند به همان کس که تو را به حق و راستي به پيغمبري برانگيخت هرگز گريبانم را به چنگ شوهر نخواهم سپرد». 3. انس بن مالک مي گويد: خانواده اي از انصار شتري داشتند که به وسيله آن، آب مي کشيدند و اين شتر به خاطر خستگي زياد اجازه نمي داد که وسايل را بر او سوار کنند. به ناچار پيش پيامبر رفته و قضيه را به آن حضرت اطلاع دادند پيامبر با اصحاب به باغ آن خانواده آمد. شتر به محض ديدن پيامبر جلو آمد و خود را به حالت سجده جلوي پيامبر انداخت اصحاب به پيامبر گفتند: اين شتر با اينکه عقل ندارد بر شما سجده کرد پس ما که عقل داريم سزاوارتر به سجده بر شما هستيم پيامبر فرمودند: «لا يصلح لبشر ان يسجد لبشر و لو صلح لبشر ان يسجد لبشر لامرت الامراة ان تسجد لزوجها من عظم حقه عليها؛ سجده شخصي بر شخص ديگر صحيح نيست و اگر صحيح بود مي گفتم که زن بر شوهر خود سجده کند چون حق زيادي بر عهده زن دارد». اين مهم ترين وظايف و احاديثي بود که درباره مرد ذکر شد. البته زن نيز در مقابل شوهر خود داراي وظايفي است که مهم ترين آنها: 1. اطاعت از شوهر 2. تسليم بودن در برابر نياز جنسي وي 3. بدون اجازه او روزه مستحبي نگرفتن و... وجود دارد که در مقايسه با وظايف مرد، قابل مقايسه نيست. نتیجه این که درباره حقوق زن و شوهر توصيه هاي فراواني در مکتب اسلام مشاهده مي شود تا در پرتو آن کانون خانواده همواره پر از صفا و صميميت باشد، فضاي کدورت يا جدال در نظام خانواده نفوذ ننمايد. اسلام از يک سو به مردان سفارش مي کند که نسبت به زنان مهر ورزيده و بر خورد کريمانه داشته باشند. در حديث نبوي آمده است که پيامبر(ص) فرمود: «تکريم نمي کند زنان را مگر کريمان و بزرگان و آنها را حقير نمي شمارند مگر فرومايگان.». و در جای ديگر به زنان توصيه مي کند که به جاي نوازش، مهر و تحسين که از شوهر مي گيرد به او تکريم و حرمت پس دهد. شايد بشود اين حقيقت رواني را که در روانشناسي به طور کامل از آن بحث شده تفسير اين سخن پيامبر اسلام دانست که فرمود: اگر سزا مي بود سجده براي غير خدا، به زن مي گفتم تا شوهر خويش را به اين صورت تکريم کند. بنابراین، اين حديث بيانگر اين نيست که زن بايد بر مرد (شوهرش) سجده کند و او را به عنوان معبود بپرستد چون اولا: سجده بر انسان (چه سجده زن بر شوهر و چه بر ديگران) منتفي است و اين مطلب در حديث نيز ذکر شده است که: اگر سجده بر انسان صحيح بود، در حالي که صحيح نيست. پس نبايد گفت که زن بايد بر مرد سجده کند. ثانياً: زن و مرد از يک گوهر وجودي به وجود آمده اند که از اين نظر با هم متفاوت نيستند و در اسلام تفاوت هاي ظاهري بين زن و مرد باعث بالاتر بودن يکي بر ديگري نيست؛ بلکه روايت اين را مي رساند که مرد بيشترين حق را نسبت به زن دارد و در مقابل، زن بايد به او احترام خاصي قائل باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه