باید خاطر نشان شد که لفظ پیامبر در زبان فارسی بصورت عام بکار می رود وشامل رسول ونبی هر دو می شود در حالیکه در لسان آیات و روایات، این دو از هم تفکیک شده اند.لذا بهتر است در اینجا فرق نبی و رسول و امام را که در روایات نیز چنین آمده، بازگو کنیم.در ابتدا روایتی را از کتاب شریف اصول کافی می آوریم که به بیان فرق این سه عنوان پرداخته است:«عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ قَالَ کَتَبَ الْحَسَنُ بْنُ الْعَبَّاسِ الْمَعْرُوفِیُّ إِلَى الرِّضَا ع جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی مَا الْفَرْقُ بَیْنَ الرَّسُولِ وَ النَّبِیِّ وَ الْإِمَامِ قَالَ فَکَتَبَ أَوْ قَال

باید خاطر نشان شد که لفظ پیامبر در زبان فارسی بصورت عام بکار می رود وشامل رسول ونبی هر دو می شود در حالیکه در لسان آیات و روایات، این دو از هم تفکیک شده اند.لذا بهتر است در اینجا فرق نبی و رسول و امام را که در روایات نیز چنین آمده، بازگو کنیم.در ابتدا روایتی را از کتاب شریف اصول کافی می آوریم که به بیان فرق این سه عنوان پرداخته است:«عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ قَالَ کَتَبَ الْحَسَنُ بْنُ الْعَبَّاسِ الْمَعْرُوفِیُّ إِلَى الرِّضَا ع جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی مَا الْفَرْقُ بَیْنَ الرَّسُولِ وَ النَّبِیِّ وَ الْإِمَامِ قَالَ فَکَتَبَ أَوْ قَالَ الْفَرْقُ بَیْنَ الرَّسُولِ وَ النَّبِیِّ وَ الْإِمَامِ أَنَّ الرَّسُولَ الَّذِی یُنْزَلُ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ فَیَرَاهُ وَ یَسْمَعُ کَلَامَهُ وَ یُنْزَلُ عَلَیْهِ الْوَحْیُ وَ رُبَّمَا رَأَى فِی مَنَامِهِ نَحْوَ رُؤْیَا إِبْرَاهِیمَ ع وَ النَّبِیُّ رُبَّمَا سَمِعَ الْکَلَامَ وَ رُبَّمَا رَأَى الشَّخْصَ وَ لَمْ یَسْمَعْ وَ الْإِمَامُ هُوَ الَّذِی یَسْمَعُ الْکَلَامَ وَ لَا یَرَى الشَّخْصَ الکافی» (ج 1، ص176،باب الفرق بین الرسول و النبی و المحدث).از حضرت امام رضا(ع) بوسیله نامه پرسیده شد که فرق بین رسول و نبی و امام چیست؟ امام (ع)فرمودند یا اینکه نوشتند: فرقشان این است که همانا رسول کسی است که جبرئیل(ع) بر او نازل می شود و او وی را می بیند و سخنش را هم می شنود و بر او وحی نازل می کند و چه بسا در خواب هم او را ببیند مانند رؤیای حضرت ابراهیم (ع) .اما نبی کسی است که بسا همان کلام را بشنود وچیزی نبیند و چه بسا ببیند ولی چیزی نشنود. وامام کسی است که کلام فرشه را می شنود ولی شخص او را نمی بیند.این فرقهایی بود که در این روایت بصورت شفاف تبیین شده بود ولی علماء نیز فرقهایی در رابطه با این سه عنوان از برگزیدگان الهی ، بیان کرده اند که بصورت اختصار به آن اشاره می شود. نبى و رسول کسی است که راه را بر مردم آشکار کند وارائه راه و طریق مى کند ولى امام با سیطره اى که بر ملکوت انسان ها دارد دست آنها را گرفته و با خود همراه مى کند و مردم را به پیمودن راه وامی دارد. براین اساس مقام امامت از نبوت بالاتر است و به همین دلیل، ابراهیم خلیل، مدت ها پس از آن که به پیامبرى رسید و پس از پیروزى در امتحان هاى متعدد، به مقام امامت نائل آمد.البته توجّه شود که برخی از انبیاء نیز امام بوده اند.قرآن کریم در داستان حضرت ابراهیم (ع) تصریح مى کند که: مقام امامت در اواخر عمر ابراهیم (ع) و پس از این که از مقام نبوت برخوردار بود و از آزمایش هاى مختلف الهى سربلند بیرون آمد، به آن حضرت اعطا شد: وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّى جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِى یاد آور هنگامى که خداوند، ابراهیم را به امورى چند، امتحان فرمود و او همه را به درستى به جا مى آورد، خداوند به او گفت: من تو را امام قرار خواهم داد. ابراهیم عرض کرد: آیا این مقام امامت را به فرزندان من نیز عطا مى فرمایى. (بقره/ 124). از این آیه فهمیده مى شود قضیه اعطاى امامت، در سنین پیرى آن حضرت و بعد از تولد اسماعیل و اسحاق و اسکان اسماعیل و هاجر در مکه و امتحان ذبح فرزند بوده است. چون حضرت ابراهیم (ع) سؤال مى کند: آیا مقام امامت به فرزندان من هم عطا مى شود درحالى که حضرت ابراهیم تا سنین پیرى، فرزندى نداشتند و در سالیان آخر عمرشان، خداوند اسماعیل و اسحاق را به ایشان اعطا کرد. و امام کسى است که از وجودى برتر، در عصر خود برخوردار بوده، در نقطه اوج و قله هرم هستى قراردارد. به همین جهت باطن امام، همانند باطن پیامبر، با نور ولایت حق روشن بوده، با عالم حقایق و معانى غیبى ارتباط دارد. امام، همانند پیامبر، واسطه فیض میان خلق و حق، عامل ارتباط خلق با حق و حافظ حریم وحى و شریعت است. امّا پیامبر نیست یعنى، مسؤولیت نبوّت و رسالت را به او نداده اند و به آن صورت که بر پیامبران وحى مى شده است به آنان آموزه هاى غیبی و شریعت وحی نشده است ؛‌امّا تمام آنچه بر انبیاء گذشته وحی شده در پیش اوست.پس نبی عنوان عامی است به این بیان که هر رسولی نبی است ولی هر نبیی رسول نیست. یعنی تمام پیامبران از مقام نبوت برخوردار بودند و خبر های غیبی به آنها داده می شد وبا فرشته وحی ارتباط داشند ولی همه رسول نبودند. و امامت هم منصبی الهی است که خداوند به بندگان خاص خود از انبیاء واولیاء عطا کرده و عده قلیلی از پیامبران بوداند که به مقامی رسیده بودند که به امامت هم برگزیده شوند، مانند حضرت ابراهیم (ع) و پیامبر اسلام حضرت محمد(ص).و از اولیای الهی، امامان معصوم شیعه نیز دارای چنان مقام عصمتی هستند که خداوند متعال آنها را بعنوان پیشوای مسلمین و وصی پیامبر بر گزید . در انتها چند کتاب نیز معرفی می شود که برای مطالعه بیشتر می توانید به آنها مراجعه نمایید:1- آموزش کلام اسلامى، سعید مهر، ج 2، ص 12. 2- امام شناسى، علامه تهرانى، ج 1. 3- راهنماشناسى، آیت ا...محمد تقى مصباح، ج 2، ص 613 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه