بزرگواران مسئلۀ انتساب آن حدیث به معصوم بحثی است؛ مسئلۀ اینکه مادر امام صادق از نسل ابوبکر هست هم بحث دیگری است؛ دومی هم در کافی آمده و هم بسیاری از اعلام آن را پذیرفته اند ولی در عنوان پست جوری القاء میشود که اصل این نسب کذب است.

نقد شما بر آن حدیث بجاست و به معنای نفی مادر بودن ام فروه برای امام صادق (ع) نیست گرچه مادر امام صادق(ع) از طرف پدر و مادر به ابوبکر می رسد . فراموش نکنیم محمدبن ابوبکر در طفولیت به خانه حضرت علی(ع) آمد و تحت تربیت ایشان قرار گرفت او از کارگزاران به نام و والی امام در مصر شد و در داستان سقیفه حق را به امام علی(ع) داد که در نهایت به دست عمال معاویه شهید شد. نوه او ام فروه مادر امام جعفر صادق‌علیه السلام بانویی بزرگوار به نام «فاطمه بنت قاسم بن محمدبن ابی بکر » بود. مادر امام صادق علیه السلام آنچنان مکرّمه و پرهیبت بود که گاهی امام را «ابن المکرّمه» می نامیدند. تاریخ اورا زنی فاضله، مؤمنه، عفیفه وباعصمت وشرافت معرفی می‌کند . «امّ فروه» زنی به شدت باحیا بود. از این بانو احادیث زیادی از زبان امام سجاد و امام باقر علیهماالسلام روایت شده است. پدر ام فروه ، قاسم بن محمد بن ابی بکر است . پدربزرگ ام‌فروه محمدبن ابوبکر ، با اینکه از فرزندان ابوبکر است ولی در کودکی در پی وفات پدرش و ازدواج مادرش اسماءبنت عمیس با حضرت علی (ع) به خانه امام علی منتقل شد و در کنار فرزندان امیرمومنان(ع) تربیت یافت و از شیعیان و فدائیان خاص آن حضرت شد ، بین او و امام محبت دوجانبه وجود داشت و امام او را فرزند خویش می‌خواند. جایگاه او در نزد امام علی(ع) را هم‌سنگ جایگاه ابوذر در نزد پیامبر(ص) دانسته‌اند.او از مخالفان خلیفه سوم به شمار می‌آمد. در جنگ‌های جمل و صفین فرماندهی بخشی از سپاه امام را به عهده داشت. منابع حدیثی و تاریخی شخصیت او را ستوده‌اند.سخن امام علی(ع) درباره محمدبن‌ابی‌بکرمُحَمَّدُ بْنُ أَبِی بَکرٍ... وَلَداً نَاصِحاً وَ عَامِلًا کادِحاً وَ سَیفاً قَاطِعاً وَ رُکناً دَافِعاًمحمد بن ابی بکر... فرزندی نیک‌خواه، کارگزاری کوشنده، شمشیری برنده و رکنی استوار (در برابر دشمن) بود.(نهج البلاغه، نامه ۳۵) همچنین امام علی درباره او فرمود:«خدا محمد را بیامرزد که هر چه توانست کوشید و تکلیف خویش را انجام داد.»(1) مقام و منزلت محمد بن ابی بکر نزد امام علی را با مقام و منزلت ابوذر غفاری نزد رسول خدا(ص) قابل مقایسه دانسته‌اند. او از حواریون امام علیه‌السلام به شمار می‌آمد.(2)محمد بن ابوبکر در خصوص خلفای سه گانه معتقد بود که آنان حق امام علی را در احراز خلافت زیر پا گذاشته‌اند و درباره عثمان معتقد بود او از احکام خدا و سنت پیامبر(ص) عدول کرده است.(3)از امام صادق علیه السلام نقل شده است هنگامی که محمدبن‌ابی بکر می‌خواست باحضرت‌علی‌علیه السلام بیعت کند به آن‌حضرت اظهار داشت:«گواهی می دهم که تو امامی هستی که اطاعت تو واجب است و پدر من در آتش می باشد»(4).امام جعفر صادق علیه السلام در وصف مادرشان فرمودند:«مادرم از جمله زنانی بود که ایمان آورد و تقوا اختیار کرد و احسان و نیکوکاری می‌کرد و خداوند نیکوکاران را دوست دارد».امام باقر(علیه السلام) باتعبیرات زیبائی ازاویاد می‌کرد وهم امام صادق(علیه السلام) برای او حرمت فوق‌العاده‌ای قائل بود. او دربین زنان مدینه حرمت اجتماعی بالائی داشت وبه آموزش وهدایت زنان وحل ورفع مشکلات دینی آنها می پرداخت.شیخ عباس قمی در منتهی الآمال ج 2 چاپ هجرت ص 234 می نویسد : والده ماجده آن حضرت فاطمه مسماه به ام فروه بنت قاسم بن محمد بن ابی بکر است . پی‌نوشت:1- طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج ۴، ص۸۳.2- حرز الدین، مراقد المعارف، ج ۲، ص۲۴۶3- نصر ابن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۱۱۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۲، ص۹۲.4- مامقانی، تنقیح المقال، ج 2، ص 57؛ طوسی، رجال الکشی، ص 64؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج 33؛ شوشتری، قاموس الرجال، ج 7، ص 496.برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه و ویکی‌شیعه .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه