در آیه «ا مْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ» آیا منظور این است که همیشه مسلمانان پیروز اند؟

جهت گیری این آیه در راستای بر طرف کردن ناامیدی و بشارت نزدیک بودن َیاری و نصرت الهی است . به همین جهت استفاده از کلمه الا که برای توجه و آگاهی دادن به مطلب پس از خود یعنی نزدیک بودن یاری و نصرت الهی است کاملا مناسب و به جا است و مناسبتر از بیان موضوع صبر و استقامت است هر چند یاری و نصرت خداوند نسبت به اهل ایمان در گرو صبر و استقامت آنها است ولی رویکرد این آیه در مورد صبر نیست بلکه در مورد امیدواری بخشیدن و بر حذر داشتن از یاس و ناامیدی از یاری و نصرت الهی است .اینک برای بیشتر آشنا شدن با فضای این آین و شان نزول آن توجه شما را به توضیحات ذیل جلب می نماییم : ا مْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ (214) ترجمه: 214- آیا گمان کردید داخل بهشت مى شوید، بى آنکه حوادثى همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان که گرفتاریها و ناراحتیها به آنها رسید، و آن چنان ناراحت شدند که پیامبر و افرادى که ایمان آورده بودند گفتند: پس یارى خدا کى خواهد آمد؟! (در این هنگام، تقاضاى یارى از او کردند، و به آنها گفته شد:) آگاه باشید، یارى خدا نزدیک است! شان نزول: بعضى از مفسران گفته اند: هنگامى که در جنگ احزاب ترس و خوف و شدت بر مسلمانان غالب شد و در محاصره قرار گرفتند این آیه نازل شد و آنان را به صبر و استقامت دعوت نمود و وعده یارى نصرت به آنها داد و نیز گفته شده هنگامى که مسلمانان در جنگ احد شکست خوردند عبد اللَّه بن ابى به آنها گفت تا کى خود را به کشتن مى دهید اگر محمد پیغمبر بود خداوند یاران او را گرفتار اسارت و قتل نمى کرد در این موقع آیه فوق نازل شد . از آیه فوق چنین بر مى آید که جمعى از مؤمنان مى پنداشتند عامل اصلى ورود در بهشت تنها اظهار ایمان به خداست و به دنبال آن نباید ناراحتى و رنجى را متحمل شوند و بى آنکه تلاش و کوشش به خرج دهند خداوند همه کارها را روبراه خواهد کرد و دشمنان را نابود خواهد ساخت. قرآن در برابر این تفکر نادرست به سنت همیشگى خداوند اشاره کرده مى فرماید: آیا گمان کردید داخل بهشت مى شوید بى آنکه حوادثى همچون حوادث سخت گذشتگان به شما برسد (أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ). همانها که شدائد و زیانهاى فراوان به آنها رسید و آن چنان ناراحت و متزلزل شدند که پیامبر الهى و افرادى که ایمان آورده بودند گفتند پس یارى خدا کى خواهد آمد (مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى نَصْرُ اللَّهِ). و چون آنها نهایت استقامت خود را در برابر این حوادث به خرج دادند و دست به دامن الطاف الهى زدند به آنها گفته شد: آگاه باشید یارى خدا نزدیک است (أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ). باساء از ماده باس به گفته معجم مقاییس اللغة در اصل به معنى شدت و مانند آن است و به هر گونه رنج و عذاب و ناراحتى گفته مى شود، و به افراد شجاع که در میدان جنگ شدیدا مقاومت مى کنند، بئیس یا ذو الباس گفته مى شود. و ضراء به گفته راغب در مفردات نقطه مقابل سراء یعنى آنچه مایه مسرت و موجب منفعت است، مى باشد، بنا بر این هر گونه زیانى که دامنگیر انسان بشود در امور جانى و مالى و عرضى و امثال آن را شامل مى گردد. جمله مَتى نَصْرُ اللَّهِ (یارى خدا کى مى آید؟) که از سوى پیامبران و مؤمنان در مواقع نهایت شدت گفته مى شد، به معنى شک و تردید در این موضوع، یا اعتراض و ایراد نیست، بلکه به عنوان تقاضا و انتظار، مطرح مى شده است، و لذا به دنبال آن، از سوى خداوند به آنها بشارت داده مى شد که یارى خدا نزدیک است. تفسیر نمونه، ج 2، ص: 101 (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 5/100110084) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه