علل شکست ایران در فاو وجزیره مجنون چه بوده؟درسته که میگن علتش مشغول شدن فرماندهان رده بالای سپاه به مسائل سیاسی بوده؟وامام،ره،هم با اونا برخورد کرده وحتی شنیدم حکم اعدام هم برای عده ای صادر شده؟

از عوامل باز پس گیری فاو توسط عراق می توان به این موارد اشاره کرد.1. افزایش توان نظامی عراق و برتری بارز این کشور در بازپس گیری فاو ؛ پس از آنکه رزمندگان اسلام توانستند فاو و جزیره مجنون را در اختیار بگیرند ، صدام معدوم با احساس خطر فراوان ، با همکاری و حمایت آمریکا و برخی کشورهای اروپایی با ارتقای توان نظامی خود و تمرکز بر این بخش ، تلاش گسترده ای را برای باز پس گیری فاو انجام داد .« نیروهای مسلح عراق در نتیجه فروش عظیم تسلیحاتی توسط شوروی و سایرین، در مدتی کمتر از 2 سال سیستم‌های تسلیحاتی خود را به بیشتر از 40% افزایش دادند. ارتش عراق در شرف باز‌پس‌گیری فاو در آوریل 1988 (فتح نظامی که بعداً ثابت شد نقطه‌عطفی در جنگ می‌باشد) حدود 5000 تانک، 4500 نفربر زرهیAF7، 5500عراده توپ و آلات توپخانه، 420 هلی‌کوپتر و 720 هواپیمای جنگی آماده برای عملیات در اختیار داشت. این خیل عظیم سیستم‌های تسلیحاتی با حداقل 300 موشک زمین به زمین اسکاد و مقادیر زیادی مهمات شیمیایی تکمیل می‌شد. بغداد با کسب این مقادیر عظیم سلاح توانست نیروهای زمینی خود را از 26 لشکر در سال 1986 به 50 لشکر در سال 1988 یعنی دو برابر برساند. این امر نمایانگر رشد واقعی در ساختار نیرو و توانایی‌های عملیاتی بود و گام مهمی در تغییر موازنه استراتژیک کلی در خلیج‌فارس به شمار می‌رفت. افزایش نیروی انسانی آموزش دیده در ارتش عراق نیز به وضوح نشان‌دهندة کمک‌های شوروی در این زمینه بود که عراق را قادر ساخت ضمن کسب مقادیر زیادی سلاح از شوروی، امر سازماندهی ارتش خود را مجدداً تکمیل نماید.» کردزمن معتقد است مرحله جدید جنگ را سه عامل شکل داد: نخست، تغییرات مهم در نیروهای مسلح عراق و شیوه رزم آن. دوم، تغییر توانایی ایران برای ادامه جنگ و سومین عامل که کمتر محسوس بود، حضور نیروهای غربی در خلیج‌فارس و انزوای فزاینده دیپلماسی ایران بود.ژنرال موگلن کارشناس نظامی فرانسه معتقد است عراقی‌ها به چند دلیل توانستند فاو را مجدداً آزاد سازند: اولاً برنامه‌ریزی بسیار خوب و دقیق. ثانیاً اطلاعات بسیار دقیق از مواضع استقرار نیروهای ایران در فاو. ثالثاً اجرای مانور موفق و ایجاد این ذهنیت برای ایرانی‌ها که عراق قصد انجام عملیات در شمال را دارد. 2. به کارگیری سلاح شیمیایی به‌وسیله عراق به نحوی گسترده، نقش مؤثری در سقوط فاو داشت. 3.عراقی‌ها با استفاده از زمانِ تمرکز نیروهای ایران در منطقه شمال غرب کشور، تهاجم خود را به منطقه فاو آغاز کردند. البته برتری بارز عراق در تجهیزات، سازمان گسترده و آمادگی قوا نیز به گونه‌ای بود که با فرض هوشیاری و غافلگیر نشدن ایران، با توجه به موقعیت فصلی و حضور حداقل نیروهای مردمی در جبهه‌های جنگ و به تحلیل رفتن قوای ایران به دلیل اجرای عملیات والفجر10، احتمالاً سقوط فاو زمان بیشتری به طول می‌انجامید. به عبارت دیگر، تفوق استراتژیک عراق وضعیت را به گونه‌ای اساسی به نفع عراق و به زیان ایران تغییر داده‌بود و مهار تهاجمات عراق در مرحله جدید امری بسیار دشوار بود.(کتاب آغاز تا پایان (سالنامه‌ی تحلیلی): بررسی وقایع سیاسی ـ نظامی جنگ از زمینه‌سازی تهاجم عراق تا آتش‌بس / نویسنده محمد درودیان، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ)پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری همزمان با سالگرد ایام سقوط فاو در سال 67، به بازخوانی نقش و نظر حضرت آیت الله خامنه ای درباره رخدادهای ماه های پایانی جنگ و برقراری نظام تشویق و تنبیه در جنگ پرداخته است.در بخشی از این مقاله در مورد فتح و باز پس گیری فاو چنین آمده است . روند ناکامی های غیرمنتظره فتح فاو در عملیات والفجر هشت در سال 64 پیروزی بزرگی برای ایران در جبهه ها محسوب می شد. عراق تا یک سال بعد با تک های مکرر سعی کرد فاو را پس بگیرد اما موفق نبود. یک سال بعد فتح شلمچه در عملیات غافلگیرانه ی «کربلای پنج» هرچه بیشتر موازنه را به نفع ایران تثبیت کرد. برتری نظامی ایران در جبهه ها منجر به این شد که دو ابرقدرت شرق و غرب تصمیم بگیرند هرطور شده مانع تداوم پیروزی های ایران شوند و با شکست ایران و تغییر موازنه به نفع عراق، جنگ را به پایان ببرند. فضای پدیدآمده از این تحول، این امکان را برای عراق فراهم کرد تا به نفت کش ها و پایانه های نفتی و مراکز صنعتی و اقتصادی ایران حمله کند؛ اقدامی که با حمایت های آمریکا همراه می شود، چرا که آمریکا کاهش توان نظامی ایران را لازمه ی دستیابی به یک راه حل از طریق مذاکره می دانست. عراق از سوی دیگر به کمک مستشاران شوروی، استراتژی نظامی خود را بازبینی کرد و به این نتیجه رسید که سرنوشت جنگ روی زمین تعیین خواهد شد و به همین دلیل سیل تسلیحات که طی دوران جنگ به سوی بغداد روانه بود، از جانب شوروی شدت بیشتری گرفت. سال 66 در حالی به پایان رسید که جنگ شهرها و رسیدن موشک های عراقی به تهران از سویی و دست و پنجه نرم کردن با آمریکا در خلیج فارس از سوی دیگر معادلات جنگ را پیچیده تر کرده بود. همچنین فرسایشی شدن جنگ در جنوب، برخی فرماندهان جنگ را به فکر بازکردن جبهه ای جدید در شمال غرب انداخته و بخش قابل توجهی از نیروها از جنوب به شمال غرب منتقل شده بودند. بهار 67 فصل تلخکامی رزمندگان و فرماندهان بود. آخرین ساعات روز هفتم فروردین 67 بود که منافقین با پشتیبانی ارتش عراق، عملیات «آفتاب» را آغاز کرده و به فکه حمله می کنند. هدف آنها نه تصرف منطقه بلکه ضربه زدن به نیروهای ایرانی است. این عملیات 12 ساعته که از نیمه شب آغاز و تا نیمه ی روز بعد ادامه می یابد، به دلیل غافلگیری رزمندگان ایرانی موفقیت آمیز است و آنها در نهایت با آتش زدن سنگرها و استحکامات مستقر در منطقه، همراه با غنایم قابل توجه و 450 اسیر به داخل خاک عراق بازمی گردند. * فاو در 25 فروردین 67 عراق به ارتفاعات شاخ شمیران حمله ی محدودی می کند تا فرماندهان ایرانی یقین کنند گارد ریاست جمهوری عراق، همگام با ایران جبهه ی خود را از جنوب به شمال غرب منتقل کرده است؛ غافل از اینکه عراق خواب دیگری دیده است. سه روز بعد در 28 فروردین، عراق به فاو حمله کرد. همزمان تهران نیز موشک باران می شود و سه سکوی نفتی ایران در خلیج فارس توسط آمریکایی ها مورد حمله قرار می گیرد و متعاقب آن ناوچه ی سهند و سبلان نیز با آمریکایی ها درگیر می شوند. از سوی دیگر فرماندهان سپاه که در کنفرانس «آخرین نفر، آخرین منزل و آخرین قطره خون» با سخنرانی آیت الله موحدی کرمانی در کرمانشاه حضور داشتند، پس از اطلاع از این مسئله تعدادی از آنها از جمله آقایان رحیم صفوی، غلام پور، احمد کاظمی، مرتضی قربانی با دو هلی کوپتر راهی آبادان شدند تا اوضاع فاو را از نزدیک بررسی کنند. احمد غلام پور ساعت 12 ظهر طی تماسی تلفنی با محسن رشید وضع را بد و رخنه ی دشمن را اساسی توصیف می کند. ارتش عراق از سویی مناطق پشت جبهه ی فاو را بمباران شیمیایی می کند تا امکان کمک رسانی به فاو را از بین برده باشد و از سویی آتش سنگینی روی فاو می ریزد. بمب 9 تنی عراق نیز یکی از مهمترین ابزارهای تهاجمی عراق در این حمله بود. در نهایت فاو پس از سی و چند ساعت مقاومت سقوط می کند.دومینوی شکست ها ادامه می یابد. مدتی بعد عراق اعلام می کند روز چهارم خرداد با هدف پس گرفتن مناطق تصرف شده ی عملیات کربلای پنج به شلمچه حمله خواهد کرد. روز چهارم خرداد شلمچه پس از هشت ساعت مقاومت توسط عراقی ها تصرف می شود. در 12 خردادماه 67 حجت الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی که از چند سال پیش فرماندهی جنگ را از جانب حضرت امام رحمه الله بر عهده داشت، به پیشنهاد رئیس جمهور وقت آیت الله خامنه ای توسط امام خمینی رحمه الله به جانشینی فرماندهی کل قوا منصوب و ستاد کل فرماندهی کل قوا زیر نظر او تشکیل می شود. اولین طرحی که در این ستاد تصویب می شود عملیات «بیت المقدس 7» برای بازپس گیری شلمچه است؛ عملیاتی که در 23 خرداد آغاز می شود و علی رغم پیشروی خوب رزمندگان در مرحله ی اولیه، پاتک سنگین عراق عملیات را به شکست می کشاند. در 24 خرداد عراق طی یک عملیات هشت روزه با حمله به ماووت در جبهه ی شمال غرب که چندماه پیش توسط رزمندگان ایرانی تصرف شده بود بخشی از مناطق تصرف شده را بازپس گرفت. در 29 خردادماه منافقین همراه با ارتش عراق عملیات «چلچراغ» را برای تصرف شهر مهران آغاز می کنند. صبح 29 خرداد یگان های نظامی منافقین همراه با حدود 40 خبرنگار برای پوشش تبلیغاتی وارد مهران می شوند. در این عملیات بیش از 1000 رزمنده نیز به اسارت منافقین در می آیند. چند روز بعد نیروهای تازه نفس همراه با بسیج مردمی و عشایر، مهران را از تصرف منافقین درآورده و آنها را فراری می دهند. اهمیت استراتژیک جزایر مجنون آن قدر بالا بود که عراق در چهارم تیرماه به جزایر مجنون، کوشک و جفیر حمله می کند. ارتش عراق ابتدا منطقه را بمباران شیمیایی کرده و سپس نیروهای خود را در منطقه پیاده می کند. قرارگاه نصرت به فرماندهی شهید علی هاشمی نیز به تصرف نیروهای عراقی درآمده و علی هاشمی در جریان این حمله مفقود می شود. ارتش عراق سرمست از پیروزی های اخیر، 24 تیرماه دهلران و موسیان را نیز به تصرف در می آورد. تحلیل برخی از دست اندرکاران جنگ این است که هدف عراق از این حملات اسیرگرفتن هرچه بیشتر است. به همین دلیل ارتش به یگان های خود دستور داده است که در صورت عدم توانایی برای حفظ منطقه مقاومت نکرده و برای جلوگیری از اسیردادن عقب نشینی کنند. مدتی بعد حلبچه نیز توسط ایران تخلیه می شود. * قصورِ بدونِ مقصر پس از همین ناکامی ها در سه ماه ابتدایی سال 67 بود که زمزمه هایی مبنی بر لزوم محاکمه و برخورد با «مقصرین ناکامی های اخیر» توسط برخی سیاسیون مطرح می شود. سال 62 و پس از عملیات «خیبر» نیز زمزمه های اینچنینی برای برخورد با عوامل برخی ناکامی ها مطرح شده بود. آیت الله خامنه ای در خطبه های نمازجمعه ی 10 تیرماه 1367 با اشاره به همین موضوع چنین می گویند: «اگر نبود ضعف هایی که خود ما، خودمان را به آن ضعف ها دچار کردیم. بعضی دنبال مقصر می گردند، کی مقصر بوده؟ این اشتباه است، اینی که در یک حرکت نظامی، در یک عقب نشینی، دو نفر، سه نفر، پنج نفر را به عنوان مقصر پیدا کنند، بعد هم بروند مجازاتشان کنند، این یک کار شناخته شده ای است. این را همه جای دنیا می کنند، ما هم بلدیم این کار را بکنیم. این یک کار مشکلی نیست که خب بالاخره یک چند نفر را به عنوان مقصر بگویند آقا، این چند نفر مقصر بودند، یا این دستگاه، یا این سازمان، یا این جمع مقصر بودند، کار سختی نیست پیدا کردن مقصر، یا «تراشیدن مقصر»؛ اما روش اسلامی ما این نیست. من به شما عرض بکنم، بعضی از کمبودها و کوتاهی ها هست که کوتاهی است، اما مقصری ندارد. قصوری هست، اما هیچ کس در این قصور مقصر و گناهکار نیست. مجموعه ی یک عواملی است دست به دست هم می دهند، یک ضعفی را، یک فتوری را، یک قصوری را یک جا به وجود می آورند و یک چنین چیزی در ما هم وجود داشته و باید برطرف بشود، باید اصلاح کنیم، باید مشکلات را برطرف بکنیم.»(1367/4/10)(ر.ک:قصور بدون مقصر؛farsi.khamenei.ir/audio-content?id=29505)هر چند برخی رسانه های معلوم الحال بیگانه و سایت ها ووبلاگ های همسو با آنان با استناد به برخی سخنان و تحلیل ها و سوء استفاده از آن ، تلاش نموده اند تا بازپس گیری فاو توسط عراق را ناشی از کم توجهی و کوتاهی برخی فرماندهان در انجام وظایف و مسئولیت های خود وا نمود کرده تا جایی که به ترویج شایعه دستور حضرت امام(ره) مبنی بر اعدام برخی فرماندهان جنگ دخیل در این مسأله پرداختند در حالی که چنین برداشت هایی با واقعیات همخوانی نداشته و حضرت امام هیچگاه چنین فرمانی را صادر نکردند .سردار مرتضی قربانی از فرماندهان موثر جنگ تحمیلی که نقش بسزایی نیز در عملیات فاو داشت، در این باره معتقد است که نه تنها فرماندهان هیچ تقصیری در شکست فاو نداشتند بلکه با تمام وجود پا به پای دیگر رزمندگان، تمام تلاش خود را در جلوگیری از این شکست به کار بستند ولی چه می شد کرد که ارتش بعث با کمک های بی دریغ دو ابرقدرت شرق و غرب و بکارگیری انواع تجهیزات پیشرفته زمینی و هوایی و استفاده از تسلیحات شیمیایی، تمام توان خود را برای شکست ایران در فاو بکار گرفته بود و «فاو» علی رغم مجاهدتهای رزمندگان اسلام و بدون هیچ تقصیری از سوی فرماندهان، به دست بعثی‌ها افتاد.(www.farsnews.com/newstext.php?nn=13940214001228)حجت‌الاسلام علی رازینی نخستین رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح و مسئول مستقیم رسیدگی به پرونده تخلفات نیروهای مسلح در سال‌های پایانی جنگ (64 تا 67) و رئیس دادگاه ویژه تخلفات جنگ در کلیه مناطق جنگی، در پاسخ‌ به برخی از این شبهه‌افکنی‌ها چنین اظهار داشت : هیچ وقت چنین چیزی نبوده است و برای هیچ کدام از فرماندهان عالیرتبه حکم اعدام صادر نشده است. من رئیس دستگاه قضایی نیروهای مسلح بودم و پرونده‌های ما محفوظ است، برخی محرمانه است ولی هیچ پرونده خیانت یا مسائل دیگر برای فرماندهان رده بالای جنگ - چه ارتشی و چه سپاهی- وجود ندارد.(shohadayeiran.com/fa/news/75912) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه