ویژگی های جامعه مطلوب اسلامی (۳) ایسکا (پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی): بحث جامعه آرمانی و آرمان شهر از مباحث چالش برانگیز و پرطرفدار در بین فلاسفه، نظریه پردازان علوم اجتماعی و سایر اندیشمندان بوده است، از این رو به جهت اهمیت این موضوع سلسله گفتگوهایی را با حجت الاسلام والمسلمین پوریانی رئیس مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی انجام داده ایم که اینک بخش سوم آن از منظر فرهیختگان محترم می گذرد. احکام فردی در اسلام، آهنگ اجتماعی دارند

ویژگی های جامعه مطلوب اسلامی (3) ایسکا (پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی): بحث جامعه آرمانی و آرمان شهر از مباحث چالش برانگیز و پرطرفدار در بین فلاسفه، نظریه پردازان علوم اجتماعی و سایر اندیشمندان بوده است، از این رو به جهت اهمیت این موضوع سلسله گفتگوهایی را با حجت الاسلام والمسلمین پوریانی رئیس مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی انجام داده ایم که اینک بخش سوم آن از منظر فرهیختگان محترم می گذرد. احکام فردی در اسلام، آهنگ اجتماعی دارند به گزارش ایسکا حجت الاسلام و المسلمین پوریانی در ابتدای گفتگو با اشاره به بعد اجتماعی اسلام، اظهار داشت: اسلام دینی اجتماعی است و حتی احکام فردی آن هم آهنگ اجتماعی دارد، یعنی اسلام بین عبادت فردی و اجتماعی پیوند برقرار کرده است. به این دلیل که هدف اسلام ساختن جامعه ای مطلوب است که لازمه آن تربیت و تعلیم افراد دیندار است. وی ادامه داد: برخلاف برخی اندیشمندان مکاتب مختلف که در عالم وهم به ترسیم جامعه مطلوب پرداخته اند، اندیشمندان مسلمان با الهام گیری از قرآن بیشتر به تفسیر و تحلیل و تبیین آن پرداخته اند. از طرفی علاوه بر جامعه آرمانی که خداوند نوید تحقق آن را در فرجام تاریخ داده است، از پیروان خود انتظار دارد با الهام از شاخص های آن جامعه آرمانی به اقتضاء امکانات و توانمندی های اجتماعی بکوشند تا در یک روند تکاملی حداقل های ویژگی های جامعه مطلوب اسلامی را محقق سازند، و آموزه های اسلامی مانند سنت های اجتماعی چشم اندازی از جامعه مطلوب را ترسیم و طراحی کنند. ویژگی های سنت های دینی در جامعه مطلوب رئیس مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ادامه با اشاره به سنت های دینی در جامعه مطلوب، بیان داشت: اما سنت های دینی که شاکله جامعه مطلوب را شکل می دهند دارای یکسری ویژگی ها و خصصیات هستند: 1. همگانی، همیشگی و جاودانه هستند 2. الهی و وحیانی هستند 3. فردی و عینی هستند و غیر قابل تاویل و تبدیل اند. 4. تابع اصل علیت هستند و مثبت اختیار و اراده انسانی 5. محدود به دنیا نیستند و افق دینی فرا مادی دارند. وی در ادامه تصریح کرد: مرحوم علامه طباطبایی توجه خاصی به اخلاق و جامعه اخلاقی مطلوب دارد، و معتقد است اخلاق از یک طرف هم مرز با اعتقاد و از طرفی هم مرز با فعل می باشد. ایشان معتقد است که جامعه بدون اخلاق سست و بی بنیاد است و می فرماید: جامعه ای که در آن ارزش های اخلاقی به عنوان اصل لاینفک مورد توجه قرار نگیرد و عواطف انسان به انحطاط برود، منجر به عدم اعتقاد به مبدا هستی و گسترش روزافزون فساد می گردد. دکتر پوریانی افزود: علامه طباطبایی، ارکان و پایه های اخلاق جامعه مطلوب انسانی را در 4 چیز می داند:1.تقوا 2.عدالت 3.وحدت 4.امنیت و معتقد است جامعه مطلوب مصداق امت وسط است که در سوره (بقره/143) و (آل عمران/110) به آن اشاره شده است. ویژگی های جامعه مطلوب از منظر قرآن این پژوهشگر حوزه مطالعات اجتماعی با اشاره به ویژگی های جامعه مطلوب از دیدگاه قرآن، اذعان داشت: جامعه مجموعه ای از افراد است که جهت مشترکی، آنها را به هم پیوند می دهد. در قرآن مجید از آن به امت تعبیر شده و این اشتراک می تواند در دین، آیین، زمان یا مکان معین باشد. جامعه مطلوب از منظر قرآن جامعه ای است که براساس احکام اسلام بنا نهاده شده و دارای خصوصیاتی است. 1)رهبری: زندگی اجتماعی در حیات انسان ها نمی تواند از مسئله رهبری جدا باشد. چرا که برای مشخص کردن خط اصلی جمعیت همیشه نیاز به رهبر و پیشوا است. هیچ چیز به اندازه رهبری اهمیت ندارد چرا که اجزای اصول دیگر در سایه آن میسر خواهد بود. «...إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاماً...» (بقره/124) 2) اصالت دادن به حق در جامعه و توجه به آرای اکثریت در جامعه اسلامی. البته نه به این معنا که برخی معتقدند که «أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْقِلُونَ، أَکْثَرُهُمْ کاذبون و ...» یعنی در جامعه اسلامی حق محوری است ولی با اندیشه حداکثری. 3) برنامه ریزی و ثبات در اجرای آن: یعنی بتوانیم برای جامعه مطلوب اسلامی برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت داشته باشیم. 4) الگوهای برتر برای جامعه مطلوب: یعنی بتوانیم یک الگوی جامع جهان شمول و فراگیر طراحی کنیم و براساس آن مدل هایی را ایجاد کنیم. در قرآن کریم روش کلی پیغمبر و همچنین سبک زندگی حضرت ابراهیم به عنوان الگوی شایسته و سرمشق جامعه اسلامی صریحا مورد تاکید قرار گرفته است. «قَدْ کانَتْ لَکمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْراهِیمَ... » (ممتحنه/4) 5) تکامل انسان در جامعه اسلامی: از آنجا که پاکی جامعه به پاکی انسان ها و آلودگی آن به آلودگی انسان می انجامد. لذا فرد برای رسیدن به سعادت به جامعه ای نیاز دارد که او را برای رسیدن به هدف یاری کند، یعنی زمینه تکامل برای افراد باید آماده باشد. 6) خصوصیات افراد در جامعه مطلوب: رفتار انسان نباید موجب ضرر و زیان به خود و دیگر افراد جامعه شود: لاضرر و لا ضرار فی الاسلام. 7) امنیت و آرامش در جامعه: از آنجایی که امنیت ریشه همه نعمت ها است، از این رو هرگاه امنیت از بین برود، سایر امور نیز به خطر می افتد. «فَلَمَّا دَخَلُوا عَلَىٰ یُوسُفَ آوَىٰ إِلَیْهِ أَبَوَیْهِ وَقَالَ ادْخُلُوا مِصْرَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِینَ؛ یعقوب با کسان خود رهسپار مصر شد و یوسف در بیرون شهر به استقبال آنان رفت . هنگامى که بر یوسف وارد شدند ، یوسف پدر و مادرش را در آغوش گرفت و گفت : همه وارد مصر شوید که به خواست خدا آن جا در امن و امان خواهید بود. (یوسف/99) 8) تعیین سرنوشت جامعه در دست مردم: «اِنَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّیَ یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم» (سوره رعد/آیه11) بنابراین ویژگی جامعه مطلوب بر مبنای این چند خصوصیت است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه