بدون تردید غریزه جنسی در انسان از قدرت فوق العاده ای برخورداراست و تأثیر فراوان آن در چرخه زندگی و نقش بنیادی و بسیاری قوی آن در رفتار و افکار و فعالیت های فردی و اجتماعی آدمی، امری غیر قابل انکار است .واقعیت این است که قطع نظر از افراط و تفریط هایی که در زمینه غرایز جنسی و غیر جنسی شده است؛ باید اذعان کرد که نیازهای جنسی نقش فوق العاده ای در فعالیت های فردی و اجتماعی بویژه در زندگی مشترک و دوام آن دارد.

بدون تردید غریزه جنسی در انسان از قدرت فوق العاده ای برخورداراست و تأثیر فراوان آن در چرخه زندگی و نقش بنیادی و بسیاری قوی آن در رفتار و افکار و فعالیت های فردی و اجتماعی آدمی، امری غیر قابل انکار است .واقعیت این است که قطع نظر از افراط و تفریط هایی که در زمینه غرایز جنسی و غیر جنسی شده است؛ باید اذعان کرد که نیازهای جنسی نقش فوق العاده ای در فعالیت های فردی و اجتماعی بویژه در زندگی مشترک و دوام آن دارد. اما این غریزه اگر رها شود، همچون موریانه که بی رحمانه بر درختان تناور هجوم می آورد و از درون آن ها را پوک و تهی می سازد، جسم و جان آدمی را به تحلیل برده و رفته رفته به ویرانی و سقوط می کشاند.بنابراین انسان برای رسیدن به کمالا ت انسانی باید این غریزه کنترل وبه آن جهت دهد .در ضمن تجربه نشان می دهد جوانانی از آیدده ای روشن وسرشار از امید وبالندگی برخوردارهستند که در دورانی که امکان ارضاءاین غریزه به صورت شرعی وجود ندارد ،آن را کنترل کرده ودر این دوران به جای آنکه انرژی خود را در راه مسایل پوچ وبی ارزش هدر دهند ،توان واستعدادخودرا در راه کسب علم مهارتهای زندگی صرف می کنند.به نظر می رسد مهم ترین عاملی که موجب رشد وبالندگی فرد در دوران جوانی می شود کنترل غریزه جنسی است پس اگر خواستار آینده ای روشن هستید بهترین راه کنترل این غریزه است چراکه عدم کنترل این غریزه همانا وهدر رفتن انرژی واستعداد فرد همان. در زیر به بررسی راهکارهای کنترل غریزه جنسی می پردازیم اما قبل از آن ذکر نکاتی لازم است: 1. آیا تا به حال به تفاوتهای زندگی انسان و حیوان فکرکرده اید؟ چه تفاوتهایی بین انسان و حیوان وجود دارد؟ لحظه ای تامل کنید درست حدس زدید یکی ازتفاوتهای انسان و حیوان قدرت اراده است. انسان با به کارگیری قدرت اراده می تواند بر تمام مشکلات زندگی خود غلبه کند. نمی توانم نمی شود این کار از توان من خارج است در قاموس انسان راه ندارد. پس اولین گام برای غلبه بر مشکل شما اتکا بر قدرت اراده می باشد. 2. به اطراف خود نگاه کنید آیا تمام جوانانی که در اطراف شما هستند در گرداب مسایل جنسی غرق هستند؟ به یقین هستند جوانانی که با همت بلند توانسته اند بر غریزه جنسی خود غلبه کنند وآن را کنترل کنند. 3.هر گناهی با لذتی همراه است. برای اینکه در ذائفه انسان گناه لذ ت نداشته باشد لازم است که فرد با لذت یاد خدا آشنا شود پس شما نیز برنامه زندگی خود را به گونه ای تنظیم کنید تا با لذت یاد خدا بیشتر اشنا شویدو شیرینی ان را در زندگی تجربه کنید. 4.از آنجا که ارتباط شما با یکی از دوستانتان موجب سوق پیدا کردن شما به طرف مسایل جنسی شده است ،ارتباط با او را محدوود کنید وبه بهانه های مختلف از رفت و آمد با او اجتناب کنید چراکه ارتباط با او موجب می شود گناه در نظر شما عادی شود ودر ضمن زمینه ساز انحراف بیشتر شما می شود. 5.همانطور که عاد ت انسان به کارهای بد وناپسند به صورت تدریجی رخ می دهد اصلاح ودرمان آن نیز نیاز به گذشت زمان دارد بنابراین توقع نداشته باشید یک روزه بتوانید بر مشکل خود غلبه کنید .از آنجا که غریزه جنسی بسیار قوی می باشد ممکن است در مواجه با آن در ابتدا با شکست روبرو شوید که باید از این امر ناامید نشوید وبرای غلبه بر غریزه جنسی دوباره تلاش کنید . راهکارهای کنترل غریزه جنسی: برای کنترل غریزة جنسی هم خود فرد و هم والدین و اطرافیان مسئولیت دارند. آن چه مربوط به خود فرد می‌شود و سؤال شما از این زاویه است عبارتند از: 1- برنامه‌ریزی برای کار مداوم جوانان و نوجوانان از نیروی سرشار و فوق‌العاده‌ای برخوردارند. این نیرو اگر در زمینه‌های دیگر مورد استفاده قرار نگیرد و به صورت مطلوب از آن استفاده نشود، با توجه به شرایط سنی آن‌ها در قالب امور جنسی و شهوانی ظاهر خواهد شد. اگر جوانان و نوجوانان به کار مداوم عادت کنند و نیرو و توان خود رادر این زمینه به مصرف برسانند تا حدودی از انحرافات اخلاقی و شهوت و غریزة جنسی در آنان پیشگیری می‌شود. کارهای بدنی موجب تعادل جسم و روان می‌شود. اگر نیک بنگریم افرادی که به کار مداوم مشغول هستند و نیرو و استعدادشان را در زمینه‌های مثبت و سالم به کار می‌اندازند، کم‌تر دچار انحرافات اخلاقی و بحران‌های روحی می‌شوند. کار موجب می‌شود نیرو و انرژی جوان قبل از آن که به چربی‌های اضافی تبدیل گردد و اختلالاتی در ساز و کار اندام‌های بدن ایجاد گردد، از طریق سوخت و ساز مفید و سالم به مصرف برسد.(سایت اندیشه قم) 2- دوری از محیط‌های آلوده و ناسالم یکی از علل و عوامل انحرافات جنسی و به طور کل انحرافات اخلاقی، محیط آلوده و محرک‌های شهوانی است. محیط از طریق وارد نمودن عناصر محرک در گرایش‌های انحرافی، منجر به طغیان غریزة جنسی در جوان می‌شود. مسایلی از قبیل بدحجابی، روابط ناسالم و آزاد دختر و پسر،دوستی با افرادنا باب، برخی از سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های خارجی و هم چنین استفادة نادرست از اینترنت در تحریک شهوت و غریزة جنسی جوان مؤثر است شاید برای برخی زا نوجوانان یادآوری و تذکر مسایل دینی و اخلاقی چیزی بیهوده و غیر ضروری تلقی شود، زیرا آن‌ها نه در فکر سلامت خویش هستند و نه مسایل اخلاقی و دینی را می‌پذیرند، اما برای شما که روحیة مذهبی قوی دارید و همین مسأله باعث شد تا نگران آینده‌تان باشید، گفتن این مسایل مهم و ضروری است. اگر واقعاً می‌‌خواهید از جوانی‌تان به خوبی استفاده کنید و در راه درست و سالم گام بردارید، سعی کنید از محیط‌های آلوده و دیدن عوامل تحریک کننده، جداً پرهیز نمایید.چراکه این محیط ها موجب می شود تا کناه در نظر فرد عادی جلوه گر شود.(همان) 3- استفاده درست و مطلوب از اوقات فراغت یکی از زمینه‌های پیدایش انحرافات در جوانان و نوجوانان، استفادة نادرست آن‌ها از اوقات فراغت است. اوقات فراغت طولانی و بی‌برنامه نوجوانان را عاصی و سرگردان می‌کند. آن‌ها به تدریج سرخورده و مأیوس می‌شوند و در نتیجه به دنیای درون خویش پناه می‌برند و در کنج خلومت و انزوا راهی برای مشغولیت خود می‌جویند.(همان) 4- پیشگیری از روابط ناسالم جوانان و نوجوانانی که روابط نامطلوب و ناسالم دارند و با افراد منحرف و بی‌بند و بار دوست و رفیق هستند، کم کم به انحرافات کشیده می‌شوند و تحت تأثیر امور شهوانی قرار می‌گیرند. نفوذپذیری جوانان از دوستان و همسالان بیش از سایر گروه‌ها است. در سنین بلوغ صحبت‌های آهسته و در گوشی بین نوجوانان بیش‌تر می‌شود و محور این گفتگوها، غالباً مسایل جنسی و امور شهوانی است که به صورت مخفیانه و به دور از انظار بزرگ‌ترها طرح می‌شود. برای پیشگیری از انحرافات اخلاقی سعی کنید از دوستی‌های آلوده و مشکوک جداً پرهیز نموده و با افراد سالم و مذهبی ارتباط برقرار نمایید.(همان) 5- پرورش تقوا و معنویت در وجود خویش همة آنچه بیان شد، به نحوی می‌توانند در پیشگیری از انحرافات اخلاقی و طغیان شهوت و غریزة جنسی نقش داشته باشند، اما آن چه بیش از همه ضروری است و به صورت زیربنایی در شخصیت و رفتار جوان مؤثر است. پرورش معنویت و تقویت ایمان و تقوای الهی است. ما در عصری زندگی می‌کنیم که جهان به شدت در مادیات فرو رفته و یک سره غرق در جاذبه‌های نفسانی و امور شهوانی گردیده است. در شرایط کنونی، خلأ عظیم و هولناکی از اخلاق و معنویت پدید آمده و تمامی مشکلات انسان‌ها نیز از همین جا ناشی شده است. اگر با تقویت ایمان و نیروی اراده، باورها و اعتقادات نوجوانان تقویت گردند، بدون شک بخشی از مشلکات آنان به ویژه در زمینة مسایل اخلاقی و شهوت و غریزة جنسی درمان می‌شود. اگر نوجوان از ته دل باور نمود که تمام اعمال و رفتار او را خدا می‌بیند و بر اساس عملکرد افراد به آن‌ها پاداش می‌دهد و اساساً سعادت و خوشبختی انسان به دست خودش می‌باشد، در این صورت احتمال اینکه مرتکب گناه نشود بسیار زیاد است.‌ یقین داشته باشید، تا زمانی که نیروی ایمان و تقوا در وجود انسان بارور و تقویت نگردد، هیچ ضمانتی از شهوت و انحرافات اخلاقی وجود ندارد. به خصوص در وضعیت کنونی که عوامل تحریک کنندة بسیار زیاد است. بنابراین قبل از هر چیزی سعی کنید نیروی ایمان و تقوا را در وجود خویش بارور کنید. اگر فکر و ذهن شما متوجه خدا باشد و همیشه نماز خود را اول وقت انجام دهید، خداوند شما را یاری می‌کند تا از هر گناهی مصون بمانید و تحت تأثیر شهوت و غریزة جنسی قرار نگیرید. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر» به درستی که نماز انسان را از هر گونه آلودگی و عمل زشت و گناه دور نگه می‌دارد. نماز واقعی نه تنها والاترین عامل کنترک شهوت و دفاع در برابر هجوم انحرافات اخلاقی تلقی می‌شود، بلکه عامل تهاجمی علیه انحرافات و شهوت‌ها نیز محسوب می‌گردد.(همان) امید است با رعایت این نکات و به خصوص توجه به تقوا و نماز بتوانید غریزة جنسی و حس شهوت را در خویش کنترل و مهار نمایید و زمانی که فرصت مناسب برای ازدواج فراهم گردید، به ازدواج اقدام کنید. همانطور که خود شما می دانید صرف آگاهی از موارد بالا چاره ساز نیست بلکه آنچه راه گشا است عمل کردن به صورت وموبه موو دقیق به موارد ذکر شده در این پاسخ. در بخشی از سوال خود اشاره ای به وی‍ژگی های اخلاقی خود داشته اید که در زیر به برخی از راهکارهای مفید آن اشاره می شود: باید توجه کرد که خشم ، غضب نابه جا واخلاق تند وناپسند آتشى شیطانى است که از درون انسان شعله کشیده و انسان را به سوى آتشى ابدى رهنمون مى شود. امام باقرعلیه السلام فرموده است:«ان هذا الغضب جمرة من الشیطان توقد فى قلب ابن آدم...»؛ «خشم پاره آتشى شیطانى است که در قلب انسان شعله ور مى شود...»الکلینى، محمد بن یعقوب، اصول کافى، تصحیح و تعلیق: على اکبر غفارى، (تهران: دارالکتب الاسلامیه)، ج 2، ص 304. و نیز: «ان الرجل لیغضب فما یرضى ابداً حتى یدخل النار...»؛ «[گاه]شخصى به خشم مى آید و در آن پیش مى رود و راضى نمى شود تا آن گاه که داخل آتش شود».همان، ص 302. در مقابل، حلم و بردبارى برآورنده بزرگ ترین آرزوى سالکان الى اللَّه و رسیدن به رضوان الهى است. امام صادق علیه السلام مى فرماید: «من کظم غیظاً، ولو شاء ان یمضیه امضاه، املأ اللَّه قلبه یوم القیامة رضاه»؛ «هر کس خشم و غضب خود را بشکند - در حالى که اگر بخواهد مى تواند آن را عملى کند - خداوند در روز قیامت قلب او را با رضوان خود پر مى سازد».همان، ص 110. آنچه مهم است اینکه شخص عزم راسخ و جدى بر پالایش نفس خویش از خشم و کژخلقى داشته و آن را به زیور حلم و بردبارى بیاراید. در این راستا مجاهدت جدى و استمرار و مداومت بر این جهاد، لازم است.جهت آگاهى بیشتر نگا: شجاعى، محمد، مقالات (تهران: سروش، چاپ اول 1368)، ج 2 صص 234-258. صفت حلم و بردباری صفت حلم و بردباری یکی از شاخصه های اصلی پیامبر اکرم(ص) بود که قرآن می فرماید همین نرم خویی، لطافت برخورد و گشاده رو بودن ایشان راعامل اساسی گرویدن مردم به او و دین مبین اسلام معرفی می کند و در ادامه می فرماید اگر عصبانی و تندخو بودید مردم به دور تو جمع نمی شدند بلکه از اطراف تو پراکنده می شدند و در یک جمله او را چنین توصیف می کند که: «انک لعلی خلق عظیم». شکی نیست حلم و بردباری صفت پسندیده ای است که باید برای رسیدن به آن زحمت زیاد کشید. براى تقویت حلم و بردبارى، باید طبق برنامه اى جدى به تقویت اراده خود بکوشید و همواره سعى کنید برخود مسلط باشید، در این رابطه راه هاى مختلفى وجود دارد؛ ولى مهم آن است که در راه درمان آن کاملا جدى باشید و مطالب پیشنهادى را بدون کمترین کاستى به اجرا گذارید: 1. کاملا به خود مطمئن باشید که مى توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید؛ بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یک سال بر روى رفتارهاى خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونى رفتارى خواهید شد. 2. از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید. 3. همواره در هر مساله اى، ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را براى تحمل آن آماده کنید. این مساله باعث مى شود برخوردهاى بهتر از مورد انتظار در شما ایجاد خشنودى نماید. در حالى که اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت. 4. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطى برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد خود را جریمه کنید؛ مثلا تصمیم بگیرید - یا در صورت امکان نذر کنید - که اگر بر سر کسى فریاد زدید، فلان مبلغ را صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید و یا یک روز روزه بگیرید. کارآیى این روش، بسیار بالا است و بسیارى از علماى بزرگ بدین سان تمرین عملى و خودسازى نموده اند. 5. از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده؛ مانند کوهنوردى، شنا، دو و پیاده روى و گردش در طبیعت و... نیز استفاده کنید. 6. در تصمیم گیرى ها، حتى الامکان با افراد عاقل و پخته مشورت نمایید و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید. 7. بیشتر با افراد خوش خلق و غیر عصبى معاشرت کنید. 8. از موقعیت هاى که زمینه تندخویى در آن فراوان است، اجتناب کنید و در موقعیت هایى حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمى شود و از موقعیت هاى که شما را به تندى نمودن دعوت مى کند، دور شوید. 9. قبل از هر عملى، در مورد پیامد آن تفکّر و اندیشه کنید و آن گاه اقدام نمایید و با تمرین این راه کار و به کارگیرى آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید. 10. به برخى رفتارها و حالاتى که از افراد سر مى زند. و شما را به عصبانیت دعوت مى کند، توجه نکنید؛ مثلاً اگر کسى با حرف ناروا شما را بر مى افروزد، از شنیدن و گوش سپردن به سخنان وى اجتناب کنید و حتى گوش ندهید یا محیط را ترک کنید. دیگر به گفته هاى او دقت و توجه نکرده و آنها را در ذهن خود مرور نکنید. نسبت به دیگر اعمال فیزیکى و رفتارهاى پرخاشگرانه و تحریک کننده نیز همین طور واکنش نشان دهید و راه بى توجهى و تغافل را پیش گیرید. 11. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتى، ناپسند بودن، غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید؛ مثلاً روایات، آیات و داستان هایى را که در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها فکر کنید. حتى در برخى موارد به آثار رفتار تندى که خود مرتکب آن شده اید، توجه نموده و آن عمل و زشتى آن را در ذهن خود مرور کنید؛ به گونه اى که به یک حالت خود هشدارى از درون دست یابید و آثار فردى و اجتماعى و پیامدهاى حیثیتى آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور نموده و قبح آن را براى خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید. 12. به هنگام بروز عصبانیت و تندخویى سریع، حالات خود را تغییر دهید؛ مثلاً اگر ایستاده اید، بنشینید و اگر نشسته اید، دراز بکشید و صورت خود را با آب سرد بشوید و یک لیوان آب خنک بیاشامید و خود را از موقعیت دور سازید. 13. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت هاى متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزید؛ چه قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونى دارد. همین طور عبادت هاى خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگى در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمى را از درون به سکوى آرامش مى سپارد. 14. ذکر «لا حول و لا قوة الا بالله» را زیاد بر زبان جارى سازید و سوره والعصر را زیاد بخوانید و تکرار اذکار: «استغفرالله ربى و اتوب الیه» و «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم». 15. اگر رفتار و یا صفتى که در شخصى هست موجب عصبانیت شما شده است آن رفتار را شوخى تلقى کرده و به شکلى خود را از تیررس آنها دور در نظر بگیرید یعنى به گونه اى از مخاطب در نظر گرفتن خویش در برابر رفتارهاى دیگران پرهیز کنید مثلاً از مشاهده کسى که فحش مى دهد با خود بگویید مخاطب او من نیستم و در این هنگام از صحنه دور شده و راه دریافت هاى حسى را سد سازید تا بیشتر مورد هجوم قرار نگیرید. 16. براى توجیه رفتارهاى خلاف انتظارى که از دیگران سر مى زند توجیه مناسب داشته باشید و آنها را مقصر تلقى نکنید تا موجب شود به خود اجازه عکس العمل بدهید مثلاً بگویید خودم از این فرد بدتر رفتار مى کنم او اشتباه گرفته مقصر نیست اشتباه من باعث رفتار نامناسب او شده است. 17. به نظرات و عقاید دیگران احترام قائل شوید و به دیده احترام به آنها بنگرید و حتى محترمانه با آنها رفتار کنید. 18. همیشه خودتان و رفتارتان را درست و صحیح تلقى نکنید و احتمال خطا در کارهاى خود را بدهید. 19. سعى کنید به عنوان تمرین گاهگاهى با افرادى که سلیقه آنها را نمى پسندید برخورد کوتاه مدت داشته باشید و با صاحبان دیگر انتظار مراوده کوتاه مدت داشته باشید. شرح موارد فوق را در جدولى بنویسید و موارد انجام شده و یا تخلف از آن را یادداشت کنید و همواره سعى کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیش از پیش خود را به انجام آنها مقید سازید و حتى قبل از بروز آن موقعیت ها و به صورت مستمر، راه کارهاى فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید. و از آن به بعد، باید میزان موارد پرخاشگرى شما کاهش یابد. آنها را نیز یادداشت کنید و کم کم از میزان آنها در طول روز، هفته و... بکاهید و خود تنبیهى را به کار بگیرید. مطالعه کتاب معراج السعاده، مقام سوم، بحث مربوط به غضب و حلم را توصیه مى کنم در ضمن برای مطالعه بیشتر در باره خوش اخلاق بودن، به آدرس اینترنتی زیر که مربوط به سایت اداره مشاوره است مراجعه نمایید. در این صفحه پنج مقاله در مورد خوش اخلاقی هست که مجموعا مطالب جالبی است. http://www.porseman.org/archview.aspx?grp=6 اما در مورد قسمت سوم سوال شما در مورد دوست یابی و انتخاب دوست خوب نکاتی را تقدیم می داریم که انشاءالله مفید و راه گشا است. چون انسان فطرتا موجودی اجتماعی است، داشتن روابط اجتماعی - به ویژه شکل دوستی آن - یک ضرورت بی تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانی وی را به داشتن چنین ارتباطی رهنمون می گردد و توصیه های دینی نیز ما را به این عمل ترغیب می کند. آنگونه که علی بن ابیطالب ( علیه السلام ) می فرمایند: «فقد الاحبه غربه ; انسان بی دوست غریب است» (نهج البلاغه فیض الاسلام , حکمت 26). درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد نهال دشمنی برکن که رنج بی شمار آرد دوست ورفیق در شکل گیری شخصیت افراد نقش بسیار مهمی دارد؛ زیرا حالات و اقوال و افعال انسان به سرعت تحت تاثیر همنشین قرار می گیرد. فراوانند کسانی که بخاطر داشتن دوستان نا اهل و کم خرد دچار خسارتهای جبران ناپذیر شده اند و بالعکس, چه انسانهایی که در اثر همنشینی با دوستان پاک و صادق و دانا از انحراف و فساد نجات یافته اند. دوست خوب می تواند هم در دنیا و هم در آخرت یار و مددکار انسان باشد؛ چنانکه اهل جهنم از نبود آن در قیامت رنج می برند و می گویند : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( سوره شعراء / 100 و 101 ) امام صادق ( علی السلام ) می فرمایند : منزلت دوست چندان والاست که حتی دوزخیان نیز پیش از خویشاوند دلسوز و مهربان, از او کمک می طلبند و او را صدا می زنند. خداوند از زبان دوزخیان می گوید : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( ما را شفیعانی نیست و نه دوستی مهربان ) پس به خاطر نقش مهمی که یک دوست در سرنوشت انسان دارد و موجبات سعادت یا شقاوت انسان را فراهم می کند باید در انتخاب آن کمال دقت نظر را به خرج داد. پیامبر اکرم ( صلی الله علیه واله ) در اهمیت گزینش دوست خوب می فرمایند : الرجل علی دین خلیله , فلینظر احدکم من یخالل انسان به دین دوستش است ؛ پس هر یک از شما بنگرد که با چه کسی دوستی می کند.(دوستی در قرآن و حدیث , محمد ری شهری , ص 163) پرسشگر محترم بعد از این مقدمه ی کوتاه در رابطه با اهمیت دوست و دوستی به ویژگی های دوست خوب می پردازیم. یک دوست خوب باید از ویژگیهای اخلاقی و رفتاری و فکری خاصی برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستی نمودن باشد. و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مکاتبه است و لذا ما فقط به برخی از ویژگیهای یک دوست خوب اشاره می کنیم. البته از این نکته نباید غافل شد که آنچه به عنوان ویژگیهای دوست خوب مطرح است, مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش دارای نواقصی نیز هستند کما اینکه خود ما وقتی به کارنامه زندگی خود نگاهی می افکنیم آن را بی نقص و عیب نمی بینیم. بنابر این به طور نسبی دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلی زندگی او نیز به سمت و سوی این ویژگیها و جنبه های مثبت باشد. مهمترین راههای شناخت دوست عبارت است از 1- در هنگام گرفتاری و نیاز بهترین زمان ارزیابی دوست خوب, هنگام مشکلات و گرفتاریهاست. در این چنین مواقعی دوستان حقیقی و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص می شوند. امام علی علیه اسلام در حکمت 208 می فرمایند : در کشاکش روزگار افراد با ارزش و دوستان خوب شناخته می شوند. 2- در هنگام خشم و ناراحتی امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : اگر کسی سه مرتبه بر تو خشم گرفت – یعنی تو موجبات عصبانیت و ناراحتی او را فراهم کردی و او خشمگین شد – اما سخن زشتی نگفت, او شایسته ی رفاقت است. ( امالی شیخ صدوق, ص 532, ح 7 ) 3- از دست رفتن قدرت برخی از افراد به نام دوستی و به طمع پست و مقام و مال شخص, گرد او را می گیرند. امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن, شناخته می شود. ( میزان الحکمة / ح 10323 ) 4- هنگام سفر یکی از بهترین راههای شناخت افراد, سفر کردن با آنها است. در سفر بسیاری از رفتارهای ناپیدای انسان, آشکار میشود. فراز و نشیبهای سفر, عکس العملهای درست یا نادرست انسان را در برابر مشکلات, نمایان می کند و از طرفی ارتباط شبانه روزی که در سفر ایجاد می شود, بهترین زمان برای شناخت اخلاق و روحیات دوست است. امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : هیچ کس را به دوستی مشناس, مگر آنکه در سه چیز او را بیازمایی : او را به خشم آوری و ببینی که آیا این خشم او را از حق به باطل می کشاند؛ در درهم و درینار و در سفر با او. ویژگیهای دوستان شایسته 1- داشتن ایمان و پرهیز کاری دوست خوب باید در همه ی امور, خدا و رضایت خدا را مد نظر داشته باشد. رسول خدا ( صلی الله علیه و اله ) می فرمایند : خیر اخوانک من اعانک علی طاعة الله و صدک عن معاصیه و امرک برضاه بهترین برادرانت کسی است که تو را به پیروی از خدا یاری کند, از نافرمانی او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد. 2-رعایت اخلاق نیک و پسندیده رفتار و کردار همنشین در انسان , تاثیری فوق العاده و اجتناب ناپذیر می گذارد ؛ چرا که یک قانون را در ارتباطات با دوستی نباید فراموش کرد : انسان همرنگ دوست خود می شود. 3- یار و مددکار بودن در هر زمان امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : لا یکون الصدیق صدیقا حتی یحفظ اخاه فی ثلاث : فی نکبته و غیبته و وفاته دوست, دوست نیست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جایگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتاری, آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ. ( نهج البلاغه, حکمت 134 ) 4- دانش دوستی و داشتن روحیه ی پژوهش استفاده ی بهینه از وقت و عمر, برای کسب علم و دانش – آنهم در سنین جوانی – سرنوشت انسان را رقم می زند؛ در نتیجه داشتن دوستی که دارای چنین ویژگی باشد نیز می تواند مشوق خوبی برای انسان باشد. 5- آینه یکدیگر بودن و عیب یکدیگر را دوستانه متذکر شدن امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : دوست راستین کسی است که نیک خواهانه عیب تو را به تو بگوید, در نبودنت حافظ آبروی تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد. 6- اهل عفو و گذشت بودن امام حسن عسگری ( علیه السلام ) می فرمایند : بهترین برادرانت کسی است که خطایت را فراموش کند و از نیکوکاریت در حق خودش یاد کند.با ذکر یک حدیث از امام صادق ( علیه السلام ) به مهمترین نشانه های دوست خوب اشاره می کنیم : دوستی مرزهایی دارد که هر کس همه یا برخی از آنها را داشته باشد, دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست این که ظاهر و باطنش با تو یکی باشد؛ دوم این که آبروی تو را آبروی خودش داند و عیب و بی آبرویی تو را عیب و بی آبرویی خودش؛ سوم این که مال و منصب, او را نسبت به تو عوض نکند؛ چهارم اینکه هر کمکی از دستش بر می آید از تو دریغ نکند و پنجم, که در بر دارنده ی همه ی این خصلتهاست, این که در هنگام گرفتاریها تو را تنها نگذارد. دوست عزیز شرائط دوست خوب بیشتر از این است که برشمردیم و همانگونه که گذشت بیان تفصیلی سخن فراتر از حوصله اینگونه مکاتبات است. در این بخش به ذکر برخی از ویژگیهای دوستان ناشایسته بصورت فهرست می پردازیم : - فاسق و فاجر و اهل گناه به صورت علنی - اهل غیبت - احمق و نادان - دروغگو - قطع کننده ی ارتباط با اقوام. عواملی که تعداد دوستان را زیاد می کند 1- بخشندگی و سخاوت 2- صبر و بردباری 3- عطوفت و مهربانی 4- گذشت و چشم پوشی از خطاها 5- عدم توقع [ خواه بجا باشد یا نا بجا ] 6- خوش خلقی و نرم خویی 7- تواضع و فروتنی در پایان ذکر چند نکته را ضروری می دانیم: الف- مهمتر از دوست یابی, از دست ندادن دوست است. این عوامل دوستی را بر هم می زند: - بی احترامی - شوخی زیاد - فخر فروشی - بحث و جدل - حسادت ب- سعی کنید اسرار خود را حتی به دوست صمیمی تان هم نگویید. ج- با کسی دوستی کنید که طالب دوستی شما باشد و از تحمیل کردن دوستی خود بر دیگران اجتناب کنید. د- برای رشد خود با دوستان بهتر از خود ارتباط داشته باشید و برای رشد دیگران از ارتباط با کسانی که ضعف در ایمان دارند پرهیز نکنید. در پایان چند کتاب مفید را در این زمینه معرفی می کنیم که انشاء الله با مطالعه آنها می توانید اطلاعات بهتری در این زمینه بدست آورید: 1- دوستی در قرآن و حدیث , نوشته آقای ری شهری 2- دوستی و دوستان , نوشته آقای سید هادی مدرس , ترجمه حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر, از انتشارات آستان قدس رضوی , 1376 3- آئین دوستی (دوست یابی) نوشته دیل کارنگی , انتشارات پیمان 1378 - آئین دوستی در اسلام , نوشته آقای بابازاده محمد صادق آقاجانی .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه