آیا قبل از خلقت ما انسان های دیگری در دنیا بوده اند؟ انسان های نخستین حکایت از چه کسانی و در چه زمانی دارد؟

در روایت است امام باقرعلیه السلام به جابر بن یزید فرمود: گویا گمان مى کنى که خداوند فقط این عالم را آفرید و بس. و گمان مى برى که خداوند بشرى غیر از شما نیافریده است؟ آرى به خدا قسم خداوند هزار هزار عالم و هزار هزار آدم آفرید و تو در آخر این عالم ها و آدم ها هستى.(1) برخى از اندیشمندان اسلامى بر اساس این روایات معتقدند که »آدم علیه السلام« نخستین انسانى نبوده که گام بر روى کره خاکى نهاده است، بلکه قبل از او انسان نماها یا انسان هاى دیگرى بوده اند که به دلایل نامعلومى نسلشان منقرض گشته است.(2) اما در خصوص خلقت آدم دیدگاه هاى گوناگونى مطرح شده است از جمله: 1. پیش از حضرت آدم، هیچ موجودى از آدم یا شبیه آدم وجود نداشته و حضرت آدم به طور مستقل خلق شده است. 2. پیش از حضرت آدم، بشرى وجود داشته ولى تکامل نایافته بود و به هر دلیل نسل او از میان رفته و منقرض شده است و حضرت آدم بدون ارتباط نسلى با پیشینیان آفریده شده است. 3. پیش از حضرت آدم، آدم هایى وجود داشته که تکامل نایافته بوده و از میان نرفتند بلکه در بستر تکامل خود به مرحله انسانیت رسیده و حضرت آدم نخستین انسان و نخستین پیامبر از نسل همه آنها بوده و به طور مستقل خلق نشده است.(3) از ظاهر آیات قرآنى این نکته به دست مى آید که سرسلسله افراد انسانى موجود شخصى به نام حضرت آدم علیه السلام و همسرش حوا بوده است و افراد نسل آن دو بر اثر نطفه هایى که در رحم مادرانشان انعقاد پیدا مى کند، ایجاد مى شوند اما این که خود آدم چگونه پیدا شده از جمع آیات به این نتیجه مى رسیم که حضرت آدم علیه السلام بدون پدر و مادرى از عناصر خاکى و با روحى الهى ایجاد شده است. بنابراین اگر هم شواهدى دال بر وجود موجوداتى شبیه انسان در زمان هاى بسیار دور پیدا شده است منافاتى با این که انسان هاى فعلى از نسل آدم و حوا باشند و آدم و حوا از نسل انسان ها (یا شبه انسان هاى) گذشته نباشد. در علم امروز هم هرگز اثبات نشده که انسان موجودى از نسل شبه انسان هاى نئاندرتال یا کرومانیون مى باشد. -------------------------------پی نوشت ها:1) خصال، ج 2، ص 450 و نیز بحارالانوار، ج 63، ص 82 - 83.2) منشور جاوید، جعفر سبحانى، ج 4، ص 94؛ قاموس قرآن، سیدعلى اکبر قریشى، ج 1، و 2، صص 49 - 50.3) نگا: الف. بازخوانى قصد خلقت انسان، حسن یوسفى اشکورى؛ ب. آفرینش و انسان، علامه محمد تقى جعفرى؛ پ. معارف قرآن، ج 1 - 3، علامه محمد تقى مصباح یزدى؛ ت. مبانى انسان شناسى در قرآن، عبدالله نصرى؛ ث. قرآن، طبیعت و تکامل، مهدى بازرگان؛ ج. خلقت انسان، یدالله سحابى؛ ح. داروینیسم یا تکامل انواع، جعفر سبحانى؛ خ. تکامل در قرآن، على مشکینى؛ د. موضع علم و دین در خلقت انسان، احد فرامرز قراملکى. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه