چگونه می توان روایاتی را که برای اثبات تحریف قرآن، نقل شده، نادیده گرفت و یا توجیه کرد؟

عده ای از محدثان شیعه و حشویه و جماعتی از محدثان اهل سنت درباره تحریف قرآن به اخباری که در کتاب های معتبر شیعه و در صحاح نقل شده، استدلال کرده اند؛ اما به موجب دلایل و براهین متقن، هیچ کدام از آن اخبار بر تحریف قرآن دلالت نمی کند؛ زیرا: 1. بعضی از روایات که آیه ای از قرآن همراه با عبارتی افزون بر اصل آن آیه آمده است، در صدد تفسیر و بیان تفصیلی آن آیه است و دلالتی بر الحاق آن عبارت به آیه قرآنی ندارد. برای مثال امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه «وَ إِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا»؛ نساء (4)، آیه 135. فرموده است: «وَ إِنْ تَلْوُوا (الامر) أَوْ تُعْرِضُوا (عما امرتهم به)» که جملات بین پرانتز آن، تفسیر آیه است، نه جزء آیه. و همین طور است عبارت «فی علی» در آخر آیه «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ (فی علی)»؛ در این روایت نمی خواهد بگوید: آن کلمه جزء قرآن است؛ بلکه می خواهد بگوید: آیه در حق آن حضرت نازل شده است. آنچه موجب اشتباه شده، این است که گاهی این پرانتزها مشخص نشده است. 2. در روایاتی که در مقام تفسیر آیه ای است، ذکر و یا دعایی به آن اضافه می شده تا مردم هنگام تلاوت، ادب آن آیه را رعایت بکنند؛ مانند روایتی که در آن عبارت «کذلک اللَّه ربی» در آخر سوره ی توحید از زبان مبارک امام رضاعلیه السلام نقل شده است. 3. اختلافاتی که در باب نوع الفاظ آیات در روایات مشاهده می شود، قرینه بر این است که مراد تفسیر آیه به معنا است؛ مثل روایات مربوط به آیه «وَ لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ» که در بعضی «انتم ضعفاء» آمده و در برخی «انتم قلیل» ذکر شده است. 4. گاهی در میان برخی از روایات، تعارض و تنافی مشاهده می شود که براساس قاعده کلی «تساقط»، باید آنها را به کنار نهاد؛ مانند روایات وارده از طرق خاصه و عامه در مورد اینکه آیه ای در قرآن برای حکم سنگسار بوده و افتاده است. در یکی آمده است: «اذا زنی الشیخ و الشیخه فارجموهما البتة فانهما قضیا الشهوة» و در دیگری: «الشیخ و الشیخه اذا زنیا فارجموهما البتة...» و در بعضی: «و بما قضیا من اللذة» و در برخی: «نَکالاً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلیِمٌ حَکِیمٌ» و در بعضی هم آخر آیه آمده است: «نَکالاً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ». افزون بر آنچه گذشت، این روایات با حدیث شریف «ثقلین» - که استحکام سندی و دلالتی آن بر مصون ماندن قرآن، بر کسی پوشیده نیست تنافی دارند و از طرفی با مفاد روایاتی که امر به عرضه آنها بر قرآن نموده و محوریت را قرآن معرفی می کنند، سازگاری ندارندبرای آگاهی بیشتر ر.ک: الف. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج 12 ص 150 192؛ ب. محمدهادی معرفت، مصونیت قرآن از تحریف، ترجمه محمد شهرابی ؛ ج. حسن زاده آملی، قرآن هرگز تحریف نشده است.. به طور یقین این روایات در دلالت بر تحریف عاجز و ناتوانند؛ زیرا - با قطع نظر از سند این گونه روایات اینها نوعاً در صدد بیان شأن نزول و تطبیق و تفسیر آیات اند؛ نه چیز دیگر. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه