اشعث کی بود؟

اَشْعَث ِ بْن ِ قَیس ِ کِنْدی وی بزرگ قبیلة پر نفوذ کنده ، از آغاز مسلمانى تا هنگام مرگ در بسیاری حوادث نقش عمده داشت و مى توان گفت که حضور او در پاره ای مواقع خود حادثه ساز بود.نام اصلى او « معدیکرب » لقبش « اشعث » است و اشعث به معناى ژولیده مو مى باشد(الاستیعاب ،ج 1 ، ص 133) برخى از فرزندان او نیز در مسائل سیاسى زمان خود نقش آفریدند؛ جَعْدَه دختر او همسر خود، امام حسن(ع) را با زهر به شهادت رساند.( قاموس الرجال / ج 9 / ص 157) محمد بن اشعث پس از صلح امام حسن(ع) ، حُجربن عَدِىّ را دستگیر و به زیاد بن ابیه تحویل داد و پس از قیام امام حسین(ع) و پیش از حادثه کربلا، مسلم بن عقیل را نیز دستگیر و به عبیدالله بن زیاد تحویل داد (تاریخ طبری / ج 4 / ص 320) و در کربلا با برادرش قَیْس بن اشعث در میان فرماندهان عمر سعد بود(همان / ج 2 / ص 157). در سال دهم هجرت که همه قبایل و طوایف عرب ، دین اسلام را پذیرفتند، طایفه کِنده هم که طایفه اشعث بن قیس است، اسلام آورد. هیئتى از طایفه کِنده به ریاست اشعث بن قیس در مدینه نزد پیامبر آمد و مسلمان بودن طایفه کنده را اعلام کردند و اشعث در آن روز مسلمان شد (همان / ج 2 / ص 394)پس از وفات پیامبر، طایفه کِنده و خود اشعث بن قیس مرتدّ شدند و از اسلام برگشتند (رجال طوسی / شیخ طوسی / ص 4) اشعث از سوی عثمان ولایت آذربایجان را عهده دار بود و عثمان سالی صد هزار درهم از خراج آن دیار را به او می داد. پس از قتل وی و پیوستن مردم به علی ( ع ) وی نیز به آن حضرت پیوست و در جنگ صفین نیز شرکت کرد؛ ولی خود خواهی اش او را به مخالفت با آن حضرت کشاند. در یکی از شب های جنگ که اعراب بسیاری کشته شده بودند افراد قبیله خویش را جمع کرد و بدان ها گفت: امروز دیدید که چقدر از جمعیت عرب کشته شد؟! به خدا سوگند که در عمرم چنین کشتاری به چشم ندیده ام. اگر بنا باشد جنگ به این صورت ادامه یابد، عرب نابود گردد، و با این سخنان خود در آن ها ایجاد تزلزل کرد. این خبر به گوش معاویه رسید و همین امر انگیزه او شد که قرآن ها را بر نیزه کند و امیرالمؤمنین را به حکمین بخواند.على بن ابى طالب(ع) پس از جنگ جمل، یعنى حدود 6 ماه پس از آغاز خلافتش، او را از ولایت آذربایجان عزل کرد و از وى خواست تا اموال حکومتى را در کوفه به حضرت تحویل دهد. این تصمیم بر اشعث ناگوار آمد، به طورى که بر آن شد تا به معاویه بپیوندد؛ ولى قومش او را بازداشتند، زیرا ترک شهر و قوم و پیوستن به معاویه را سزاوار نمى دانستند. ( الامامة والسیاسة / ج1 / ص112)امام صادق می فرمایند : اشعث خود در خون امیرالمؤمنین(ع) دست داشت و دخترش جعده امام حسن را مسموم کرد و پسرش محمد در خون امام حسین شرکت داشت.( ریحانة الادب / ج 1 /ص 129) او در جنگ صفین در سپاه امام على(ع) بود و از سوى حضرت فرمانده جناح راست لشکرعراق شد. در این جنگ، به مالک اشتر که اصالتى یمنى داشت و از سرداران برجسته سپاه على(ع)بود، حسادت می ورزید و در کسب پیروزیهاى نخستین با او به رقابت مى پرداخت.اشعث در زمان امیرالمومنین علی (ع) همچون عبدالله بن ابّی در عهد رسول خدا(ص)، سر کرده منافقان بود و پیوسته به آزار و تمسخر امام می پرداخت. او در لیلة الهریر ضمن سخنرانى، مردم را از ادامه جنگ برحذر داشت و پس از نیرنگِ بر سر نیزه کردن قرآنها از سوى معاویه، به شدت از ادامه جنگ جلوگیرى کرد و على(ع) را واداشت تا مالک اشتر را از صف مقدّم جنگ به عقب بازگرداند. پس از آن در انتخاب ابن عبّاس و مالک اشتر به صورت نماینده سپاه عراق براى داورى، با امیرمؤمنان على(ع) مخالفت ورزید و سرانجام امام را واداشت تا به داورى ابوموسى اشعرى تن در دهد، بالاخره گروه خوارج در همان جا نشأت گرفت، و تا امیرالمومنین در حیات بود، به ایشان آزار می رساندند. ( اخبارالطوال / ص‌191‌ـ‌192)اشعث که در توطئه قتل على بن ابى طالب (ع)شرکت داشت، از مدتى قبل، حضرت را به ترور تهدید مى کرد(شرح‌نهج‌البلاغه / ج‌6 / ص‌254) و ابن ملجم را که براى قتل حضرت به کوفه آمده بود، یک ماه در خانه اش ساکن کرد (تاریخ یعقوبى / ج‌2 / ص‌)212 ابن ملجم شبى که فرداى آن قصد کشتن على(ع) را داشت تا نزدیکى طلوع فجر با اشعث در مسجد مشاوره داشت. سپس اشعث به او گفت: در انجام کارت شتاب کن که چون صبح شود رسوا مى شوى.( الاصابة / ج 1 / ص 87) اشعث از جمله افرادی است که مورد لعنت امام علی (ع) واقع گردیده است. او سرانجام در سال 42 قمری مُرد . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه