در مورد زندگی و اندیشه سیاسی آیت الله نائینی توضیح دهید؟

« زندگینامه علامه نائینی »علامه میرزا محمدحسین نائینی غروی (1355 ـ 1265ه ) یکی از برجسته ترین چهره های ضد بیدادگری در قرن اخیر است. وی تحصیلات نخستین را در نائین انجام داد و سپس در سال 1293ه به اصفهان رفت و هفت سال در آن جا زیست و تحصیل کرد. آن گاه در سال 1303 به عراق رفت و تا سال 1313 در سامرا نزد میرزای شیرازی مجتهد بزرگ شیعه و دیگر مجتهدان به تحصیل ادامه داد. نائینی در اواخر زندگی میرزا در سامرا منشی میرزا بود. در همین دوران است که نائینی با اندیشه های سیاسی میرزای شیرازی و سید جمال الدین اسدآبادی آشنا شد. پس از مرگ میرزای شیرازی (1312ه) نائینی درس و تحقیقات خود را زیر نظر مرحوم آیه الله سیداسماعیل صدر دنبال کرد. و در سال 1314 همراه او به کربلا رفت و پس از دو سال به نجف بازگشت و به حوزه درسی مخصوص آخوند خراسانی پیوست. به نقل شیخ آغابزرگ تهرانی: نائینی نزدیک ترین مشاور خراسانی در زمینه انقلاب مشروطیت بود. در این دوران بوده است که نائینی کتاب مهم خود را درباره مشروطیت به نام تنبیه الامه و تنزیه المله را درباره اثبات قانونی و مشروع بودن حکومت مشروطه و نامشروع بودن استبداد نوشت. این کتاب مورد تایید مراجع وقت، خراسانی و مازندرانی قرارگرفت، اما بعد از شکست مشروطه خواهان از جناح غرب زدگان مدتی مورد بی التفاتی بود. و به نقلی خود نائینی آن ها را جمع کرد و به فرات ریخت. ولی در سال 1334 با مقدمه مرحوم آیه الله طالقانی دوباره در محافل سیاسی و مذهبی مورد عنایت قرارگرفت و مباحث آن مورد بحث و بررسی بود. (www.tebyan.net )«اندیشه سیاسی علامه نائینی »علامه نائینی دیدگاهها و اندیشه سیاسی خود را در کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله مطرح نموده است . ایشان در این کتاب با توجه به اینکه در زمان خودشان , شرایط و زمینه را برای تحقق حکومت اسلامی و حاکمیت ولی فقیه فراهم نمی بینند از باب قدر مقدور و تلاش به اندازه میسور و ممکن در حرکت به سمت شرایط مطلوب و ایده آل حکومت در عصر غیبت که حاکمیت ولی فقیه است , نظریه سلطنت مشروطه با نظارت فقها را به جای سلطنت مطلقه می پذیرند. ایشان در این باره می فرمایند :« در این عصر غیبت که دست امت از دامان عصمت کوتاه است و مقام ولایت و نیابتی نواب عام در اقامه وظایف مذکوره مغصوب و انتزاعش غیر مقدور , آیا ارجاعش از نحوه اولی ( سلطنت جائر مطلق) که ظلم زاید و غصب اندر غصب است به نحو ثانیه سلطنت مشروطه و تحدید استیلای جوری ( حکومت استبدادی) به قدر ممکن واجب نیست ؟»( نائینی , محمد حسین , تنبیه الامه و تنزیه المله , ص 41-42) ایشان معتقدند که حتی با فرض عدم ثبوت نیابت فقیه در امور عمومی از باب امور حسبی و قدر متیقن , دخالت فقیه در حوزه امور عمومی ثابت است و در این مورد می فرمایند :«از جمله قطعیات مذهب ما امامیه این است که در این عصر غیبت - علی مغیبه السلام - آنچه از ولایات نوعیه را که عدم رضایت شارع مقدس به اهمال آن معلوم باشد , وظایف حسبیه نامیده و نیابت فقهای عصر غیبت را در آن قدر متیقن و ثابت دانستیم , حتی با عدم ثبوت نیابت عامه در جمیع مناصب و چون عدم رضای شارع مقدس به اختلال نظام و ذهاب بیضه اسلام , بلکه اهمیت وظایف راجعه به حفظ و نظم ممالک اسلامیه که از تمام امورحسبیه و از اوضح قطعیات است دانسته شد , لذا ثبوت نیابت فقها و نواب عام عصر غیبت در اقامه وظایف مذکور از قطعیات مذهب خواهد بود .»( همان) این بیان گویای آن است که ایشان اداره عمومی امت و جامعه اسلامی را آن هم به گونه ای گسترده , وظیفه فقیه جامع الشرایط می داند , اگر چه ایشان تحقق اعمال حاکمیت مستقیم فقیه در عصر خود را غیر مقدور می خواند .محورهای کلی نظریات علامه نائینی در کتاب تنبیه المه و تنزیه المله را می توان در این مواردخلاصه نمود .1. در عصر غیبت , ولایت و حکومت از ان فقهای جامع شرایط است .2. این ولایت مبتنی بر نیابت عامه فقهاست , نیابتی که از قطعیات مذهب امامیه است .3. از آنجا که در زمان مرحوم نائینی مسئولیت فقها در اداره مستقیم امور عمومی مورد غصب قرا رگفته و از سویی گرفتن و بدست آوردن آنها نیز غیر مقدور است , از این رو باید به حکومت مشروطه با نظارت فقها بسنده کرد .4. زمام امور اداره مملکت را باید منتخب ملت بر عهده گیرد در حالی که اعمال حاکمیت او باید با اجازه مجتهد جامع الشرایط باشد و از سویی دستورهای حاکم نیز باید با نظارت هیأت منتخب مجتهدان صادر گردد که مرکب از مجتهدان آگاه به امور سیاسی و بین المللی است که حق نظارت استصوابی دارند تا کار حاکم لباس مشروعیت به خود بپوشد . 5. حکومت مورد نظر آیت الله نائینی حکومتی است که دارای این سه مؤلفه باشد ؛ یک .قانون اساسی اسلامی دو. وجود هیأت عالی نظارت که مشتمل بر وجود مجتهدان عادل و نمایندگان آنان باشد .سه . مجلس شورای ملی که در ان نمایندگان مردم اند . ( تنبیه الامه و تنزیه المله , ص 14- 15- 52-53-56-86)برای آشنایی بیشتر به منابع زیر مراجعه شود :تنبیه الامه و تنزیه المله , محمد حسین نائینی , بی جا اندیشه سیاسی نائینی , احمد بهشتی , قم, دفتر تبلیغات حوزه علمیه .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه