از نظر امام خمینی(ره)چه چیزی باعث شرافت،انس جویی و محبت ورزی در کانون خانواده میباشد؟

ابتدا مقدمه ای راجع به  خانواده به عرض می رسانیم ،سپس در مورد سؤال شما نیز مطالبی را تقدیم می کنیم : مقدمه :   خانواده ، کانون آرامش یا بحران ؟ خوشبینی مفرط و ساده اندیشی برخی زوجین ، این تصور را پیش می آورد که با گذشت چند سالی از زندگی و آشنایی اجمالی هر یک با روحیات همسر، در ارکان زندگی هیچ گونه خللی وارد نمی شود و روابط متقابل آنها و میزان تفاهم ، خود به خود درهمان سطح مطلوب اولیه باقی می ماند و در نتیجه یک نوع آرامش که توأم با نگرش سطحی  نسبت به مسائل خانواده می باشد، به وجود می آید . چنین موقعیتی خواه ناخواه ، یک نوع رکود و فقر ارتباطی و اخلاقی را فراهم می آورد و در نتیجه روح های آنها از هم بیگانه تر و دورتر می شود و رفته رفته اولین نشانه های بحران در زندگی خانوادگی به چشم می خورد. زن و مرد، در این موقعیت با اولین ضربه ها بیدار شده و مضطربانه به اندیشه فرو می روند که اینک چه باید کرد؟ آیا برای نجات زندگی ، کاری می توان کرد؟ آیا پایان روزهای خوش زندگی فرا رسیده است ؟ و بالاخره برای نجات از این بحران، از کجا باید شروع کرد؟ توصیه های تربیتی برای بحران زدایی 1- شخصیت همسرتان هرچه باشد، شما هم نیاز به دوباره سنجی معتقدات خود در مورد زندگی دارید.این باورکه شما هم بی عیب و نقص نیستید، یک نوع آمادگی و انعطاف روحی ایجاد می کند که برای دستیابی به تفاهم ضرورت زیادی دارد. 2- مشکلات زندگی همه یک جور نیستند و از لحاظ موضوع ، عمق و پیچیدگی باهم فرق دارند. از این رو زمانی متناسب با هر کدام برای بحران زدایی مورد نیاز است. هرگز عجولانه و شتاب زده با مشکلات ژرف برخورد نکنید، بلکه اعتقاد داشته باشید که مشکلات به تدریج و به مرور زمان ، شکل می گیرند و برهمین اساس، به صورت تدریجی نیز باید حل شوند. 3- بحران ها و مشکلات زندگی ، محک لیاقت و شایستگی شما به شمار می روند. سعی کنید با عبور از این بحران ، لیاقت ، جدیت و توان خود را به اثبات رسانید . 4- اجازه ندهید حوادث و افراد ، شما را نابود کنند . روحیه ی خود را  دستخوش ناملایمات نکنید و قدرت خود را از دست ندهید. 5- دوباره سنجی انتظارات و توقعات شما از همسرتان، در برخی موارد سبب کاهش بحران می شود؛ مثلاً می توانید از خود بپرسید این که من معتقدم همسرم باید چنین و چنان می کرد.، این بایدها از کجا نشأت گرفته اند ؟ و چگونه بایدها به قوانین و مقررات زندگی تبدیل شده اند ؟ این عمل در بررسی امکانات همسرتان و ارزیابی قدرت واکنش او به خواسته های شما ، سودمند است. 6- برای تغییر درروحیه ی همسرتان و در نتیجه مشکل زدایی از زندگی ، برخی شرایط حاکم برخانواده را تغییر دهید؛ مثلاً پیشنهاد یک مسافرت شرکت در مجالس بحث و گفتگوی مذهبی  ، تشکیل جلسات خانوادگی ، افزودن برخی برنامه های متنوع به زندگی، و در صورت امکان تغییر در شرایط و ساعات کار و بازگشت به منزل و تغییر الگوهای ارتباطی با همسر، از این قبیل موارد محسوب می شود. 7- قوای حیاتی خودتان را درست مثل پولتان صرفه جویی کنید و این حق را نیز برای همسرتان قائل باشید که اوهم انرژی روانی خود را  ذخیره کند و با برخوردهای شکننده ، دچارافسردگی و پیری زود رس نشود. 8- یک فلسفه ی زندگی را که مبتنی بر خوشبینی باشد ، اتخاذ کنید. چنین امری به مهارکردن عواطف و حفظ قوای حیاتی شما، کمک خواهد کرد. 9- سازمان عاطفی خود را به گونه ای مرتب و منظم کنید که مانع از انتقال کلیه ی نگرانی ها و افکار منفی مربوط به کارتان ، به محیط منزل و بالعکس گردد. 10- هر وقت  در اثنای گفت و گو با همسرتان احساس کردید  که به حالت عصبی نزدیک می شوید ، از ادامه ی بحث خود داری نموده ، در زمان مناسب به بیان بقیه ی مطالب خود بپردازید. پیامبر(ص) فرموده اند : وقتی خشمگین شدی ، خاموش باش ( سند احمد ، سند بنی هاشم ، ح 2425) 11- برای حوادثی که شاید هرگز روی ندهد، خودتان و همسرتان را آزار ندهید. 12-از کاه ، کوه نسازید و مسائل را بزرگ نکنید . بدانید که در زندگی افراد خوشبین ، کاه و کوه ، هر دو وجود دارد ولی در زندگی افراد بدبین ، فقط کوه وجود دارد. زیرا آنها از هر کاهی ، کوهی می سازند و در برابر آن اظهار عجز می کنند. 13-همسرتان، از شخصیتی برخوردار است که نه آن چنان پیچیده است که شناخت او غیر ممکن باشد و نه آن چنان ساده است که نیازمند تلاشی از جانب شما نباشد. شناخت همسرتان امری ممکن و ضروری است . با مطالعه ی مستمر در حالات و روحیاتش ، او را بیشتر و بهتر خواهید شناخت و درنتیجه ، زندگی شما هرگز به لبه ی پرتگاه نزدیک نخواهد شد. 14-در برخی از بحران های زناشویی ، هریک از زوجین با مطرح ساختن خاطرات دردناک گذشته و بیان تألمات روحی خود، مشکل را پیچیده تر می کنند. درحالی که ظاهراً قضایای گذشته ربطی به مشکل امروز آنها ندارد. این کیفیت که نوعی واپس گرایی در زندگی مشترک است ، احتمال موفقیت را در گفتگوهای زوجین، از بین می برد. بهترین فرمول در این گونه موارد این است که هر یک از دیگری صادقانه بپرسد: برای ازاین به بعد ، از من چه انتظاراتی دارید که من انجام دهم؟ این پرسش ، پیوند مشکل امروز را با گذشته های دور به کنار می نهد و با طرح یک پرسش مشخص ، در پی پاسخ مشخصی بر می آید و در نهایت مشکل به شیوه ی معقولی حل خواهد شد. 15- تعدادی از زوج های جوان به دلیل آسیبی که در الگوهای ارتباطیشان وجود دارد، نمی توانند به تفاهم برسند. ممکن است این آسیب ، در نحوه ی گفت وگو، همکاری ، برخورد با اطرافیان و یا نظایرآن به وجود آمده باشد، به هر حال در روابط آنها خللی ایجاد می کند. در این گونه موارد حضور فرد سومی به عنوان مشاور می تواند در رفع مشکلات ارتباطی آنها مؤثر باشد . امام خمینی و خانواده : احترام به همسر: به واقع احترام متقابل، اکسیری است که زندگی خانوادگی را به کانون سعادت و کامیابی مبدل می سازد.اگر ارتباط همسران و رفتار و گفتار آنان با احترام و تکریم باشد، بهترین آموزشگاه ادب در خانه، این دنیای کوچک، ایجاد خواهد شد و در این آموزشگاه، فرزندان و انسان های فردا آموزش خواهند دید. احترام امام به همسرشان چنان مشهود بود که همه اهل خانه به گونه ای صحنه هایی از آن را ترسیم کرده و در مورد رفتار کریمانه و احترام آمیز امام بسیار سخن گفته اند؛ از جمله دختر امام می گوید: همسر امام که سال ها در سایه این آفتاب جهانی می زیسته و صندوقچه ای از خاطرات و حوادث تلخ و شیرین زندگی امام را در سینه دارد؛ درباره رفتار امام می گوید: “حضرت امام به من خیلی احترام می گذاشتند و خیلی اهمیت می دادند. هیچ حرف بد یا زشتی به من نمی زدند امام حتی دراوج عصبانیت هزگز بی احترامی و اسائه ادب نمی کردند. همیشه در اتاق جای بهتر را به من تعارف می کردند.” به واقع احترام متقابل، اکسیری است که زندگی خانوادگی را به کانون سعادت و کامیابی مبدل می سازد.اگر ارتباط همسران و رفتار و گفتار آنان با احترام و تکریم باشد، بهترین آموزشگاه ادب در خانه، این دنیای کوچک، ایجاد خواهد شد و در این آموزشگاه، فرزندان و انسان های فردا آموزش خواهند دید. احترام امام به همسرشان چنان مشهود بود که همه اهل خانه به گونه ای صحنه هایی از آن را ترسیم کرده و در مورد رفتار کریمانه و احترام آمیز امام بسیار سخن گفته اند؛ از جمله دختر امام می گوید: ” برخورد حضرت امام با همسرشان در عین صمیمت و محبت بسیار محترمانه بود. در تمام مسائل شخصی و خانوادگی نظر خانم محترم بود و ایشان هیچ گونه دخالتی در امور داخلی منزل نداشتند.” احترام به سلیقه های یکدیگر یکی از بهترین شیوه های ایجاد تفاهم در خانواده هاست. امام در زندگی خود از این اخلاق نیکو بسیار استفاده می کردند. در احادیث و روایات نورانی ائمه (ع) نیز بحث اکرام و احترام به همسر به عنوان یک اصل اساسی برای استحکام روابط خانوادگی مطرح شده است. امام صادق(ع) در این زمینه می فرماید: “مَن اَتَّخَذَ اِمرأة فـَلیَکرمَها. هر کس زنی بگیرد، باید او را احترام کند. و نیز پیامبر گرامی اسلامی می فرماید:“ اخذتموهنّ علی امانات الله ، شماها زنان را به عنوان امانات الهی گرفتید.” پیامبر می فرماید:” آن قدر جبرئیل سفارش زنان را نمود، تا آن جا که گمان کردم برای شوهر جایز نیست به زنش اف بگوید”. ” زن از نظر اسلام میهمان محترمی است که از جنبه احترام، میهمان است و از جهت دخالت در امور زندگی، شریک صاحب خانه ( شوهر) و از نظر امور داخلی، مدیر و سرپرست است.” در مورد مصادیق روایات ذکر شده با تأملی کوتاه در زندگانی امام می بینیم چگونه این احادیث شریف مورد توجه قرار گرفته و تطبیق با عترت، زندگی ایشان را نورانی کرده است. همسر امام آن گاه که از احترام امام به خود سخن می گوید، بیان می کند: ” تا من نمی آمدم سرسفره، خوردن غذا را شروع نمی کردند. به بچه ها هم می گفتند، صبر کنید تا خانم بیاید.” در همین زمینه دختر بزرگ ایشان می گوید:” اگر بگویم که در طول شصت سال زندگی، زودتر از خانم دستشان توی سفره نرفت، دروغ نگفته ام. اگر بگویم کوچک ترین توقعی از ایشان نداشتند، دروغ نگفته ام. حتی می توانم بگویم در طول شصت سال زندگی هیچ وقت یک لیوان آب هم از خانم نخواستند.” احترام فراوانی که امام برای همسر خویش قائل بودند، جزء روش و منش زندگی ایشان شده بود، به گونه ای که حتی در تبعید، آن جا که همسرشان همراه ایشان نبود، همواره نسبت به وضع خانواده دغدغه خاطر داشتند. این مطلب را از نامه های آن بزرگوار به فرزندانش می توان دریافت. امام در نامه هایی به فرزند بزرگوارش، مصطفی، از ترکیه (بورسا) چنین می نویسد: ” لازم به تذکر نیست که باید با مادر و متعلقین با کمال مهربانی و عطوفت رفتار نمایید، مخصوصاً خدمت کنید به مادر که رضای خدای تعالی در آن است.” میزان علاقه امام به خانواده و به ویژه همسر بزرگوارشان، در نامه ها و سخنان و پندهایی که به فرزندان خویش داشته اند، کاملاً مشخص و مشهود است.علاقه امام به همسرشان تا آن جاست که همسر ایشان می گوید: ” احترام مرا نگه می داشتند و حتی حاضر نبودند که من در خانه کار کنم. همیشه می گفتند: جارو نکن. و اگرمی خواستم لب حوض روسری بچه را بشویم، می آمدند و می گفتند: بلند شو، تو نباید بشویی. من پشت سرایشان اتاق را جارو می کردم یک روز وقتی ناهار تمام شد من نشستم لب حوض تا ظرف ها را بشویم. ایشان همین که دیدند من دارم ظرف ها را می شویم، به فریده، یکی از دخترها که در منزل ما بود، گفتند: فریده! بدو، خانم دارد ظرف می شوید حتی وقتی وارد اتاق می شدم، به من نمی گفتند که در را پشت سرم ببندم.” با توجه به تعالیم و دستورهای دین مبین اسلام در روایات و آیات، انجام امور خانه و به عبارت دیگر خانه داری، جزء وظایف واجب زن به شمار نمی آید؛ حتی شیردادن به فرزند نیز بر زنان واجب نیست. انجام کارهای مربوط به خانه از سوی زن جنبه احسان و لطف دارد. اگر متون روایی را بررسی کنیم، می بینیم خدمت زن در خانه مستحب است.   چنان که در”وسایل الشیعه” بابی به عنوان ” باب استحباب خدمة المراة زوجها فی البّیت” وجود دارد. در این باب می خوانیم:” زن صالحه از هزار مرد غیر صالح بهتراست و هر زنی به مدت هفت روز در خانه به همسرش خدمت کند، خدا هفت در از درهای جهنم را بر او ببندد و هشت در از درهای بهشت را بر او بگشاید و او از هر دری که خواست، وارد شود”، پس گر چه امور خانه وظیفه زن نیست، ولی به قصد تقرب به خداوند متعال، وی در انجام آنها باید کوشا بوده، با اخلاص، به امر خانه داری بپردازد. در همین کتاب شریف آمده است: ” اگر بانویی با ظرف آبی همسرش را سیراب کند، به اندازه عبادت یک سال که روزها روزه باشد و شب ها در حال عبادت، به او خیر عطا می شود.” اکنون که دانستیم اسلام در مورد”زن” و وظایف او چه دیدگاهی دارد، به سیره عملی حضرت امام بر می گردیم و مصداق بارز برخورد دینی و اسلامی را بررسی می کنیم. حضرت امام هرگز از همسر خویش توقعی نداشتند و انجام امور منزل را جزء وظایف ایشان نمی دانستند و حتی از انجام برخی از امور خانه توسط همسر خود ممانعت کرده، به فرزندان خویش متذکر می شدند، کارها را انجام دهند. یکی از فرزندان امام می گوید: ” اگر روزی خانم غذا را تهیه می کردند، هر چقدر هم که بد می شد، کسی حق اعتراض نداشت و امام از آن غذا تعریف می کردند. خانم اگر کاری در خانه انجام می دادند، حتی اگر استکانی را جا به جا می کردند و ما نشسته بودیم، امام با ناراحتی به ما می گفتند: شما نشسته اید و خانم کار می کنند!”. یکی از نتایج مهم و ارزشمند احترام به دیگران، آموزش و تعلیم اخلاق نیکو به دیگران و به ویژه کودکان است. آن گاه که مرد در خانه به عنوان همسری وظیفه شناس همواره همسر خود را مورد احترام قرار داده، در مقابل فرزندان از زحمات وی سپاسگزاری کند و نیز زن، مقام همسر را در نظر داشته، با او محترمانه و مهربانانه برخورد کند، فرزندان آن ها نیز، این سجیه اخلاقی را در زندگی خویش خواهند داشت. در سخنان فرزندان امام اثر شگرف احترام و تکریم بسیار واضح و بارز است. فرزند امام می گوید:” اگر ما دو سه نفری با هم نزد امام می رفتیم و صحبت می کردیم امام می فرمودند:چرا این جا نشسته اید و مادرتان در آن حیاط تنهاست؟ بروید پهلوی مادرتان صحبت کنید”. ابراز علاقه و محبت به همسر که نماد بارز آن در احترام به او ظهور می کند، فرزندان را نسبت به عظمت مادر آگاه کرده، آنان نیز برخوردی کریمانه و محترمانه خواهند داشت. فرزند امام در جای دیگر می گوید:” ( امام ) همیشه خیلی به خانم احترام می گذاشتند و خیلی به ایشان اظهار محبت و علاقه می کردند و مقید بودند این اظهار محبت و علاقه را جلوی ما فرزندان علنی کنند.” یکی دیگر از فرزندان امام می گوید: ” یک روز من ایستاده بودم و دخترهایم نشسته بودند. ایشان ( امام) با ناراحتی گفتند:بلند شوید، بروید، مادر شما جلوی شما ایستاده، چرا شما نشسته اید، بلند شوید از جایتان!” احترام به مادر درمبانی دینی ما بسیار مهم شمرده شده و بر آن تأکید فراوان شده است؛ به همین دلیل پیشوایان دینی و رهبران مذهبی ما این نکات را در زندگی خود رعایت می کردند. بر ماست که به عنوان پیروان آنها دنباله روی شیوه و منش آنها باشیم و رفتار آنها را سرلوحه ی زندگی خود قرار دهیم.  .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه