تفاوت قائم آل محمد (عج) در اسماعیلیه با امامیه چیست؟

علماء، امامت را به ریاست عامة ‌شخصی تعریف کرده اند که توسط پیامبر به نص آشکار تعیین شده باشد و آن شخص در نزد شیعه علی ابن ابی طالب ـ علیه السّلام ـ و یازده فرزند او هست که یکی پس از دیگری جانشین آن حضرت می باشند.[1] اسماعیلیه به این اصل تا امام صادق ـ علیه السّلام ـ پایبند هستند، ولی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ به بعد، دچار آشفتگی فکری و عملی گشته اند. اسماعیلیه به دو گروه تقسیم شده اند. عده ای فرزند امام صادق ـ علیه السّلام ـ را، یعنی اسماعیل بن جعفر را موعود خود می دانند و عده ای به مهدی بودن محمد بن اسماعیل بن جعفر اعتقاد دارند. اسماعیلیه، محمدبن اسماعیل را پس از مرگ پدرش (اسماعیل بن جعفر) امام دانستند که از این زمان دورة امامان مستور آغاز می شود. نوبختی می نویسد: مبارکیه،‌پس از جعفر بن محمد، محمدبن اسماعیل را به امامت برگزیدند، چرا که اسماعیل بن جعفر در روزگار پدرش امام بود و درگذشت. و پس از وی امامت به برادرش موسی کاظم ـ علیه السّلام ـ نرسید، زیرا پس از امام حسن و امام حسین ـ علیهما السّلام ـ امامت از برادری، به برادر دیگر نمی رسد و امامت، حق محمد بن اسماعیل است.[2] به عقیده اسماعیلیان با پنهان گشتن محمدبن اسماعیل، دورة ستر آغاز شد و پس از ظهورش مهدی یا قائم خواهد بود. و تنها در او مرتبه ناطق و اساس یکی می شود و شریعت اسلام را نسخ می کند ولی شریعت جدیدی نمی آورد و فقط حقایق باطنی نهفته ای در ورای همه شرایع قبلی، که تنها نخبگان از آن آگاهی دارند به طور کامل آشکار می سازد. به اعتقاد اسماعیلیه در دوره واپسین تاریخ مقدس و پیش از آنکه جهان به آخر رسد، تمام رازها و رمزها توسط او آشکار شده و حقایق برای تمام جهانیان معلوم می شود. به طوری که دیگر نیازی به ظاهر شرایع نیست و امام ناطق (محمدبن اسماعیل) به عدالت بر جهان فرمان خواهد راند و سپس عالم جسمانی را به پایان می رساند و به داوری روز رستاخیز، خواهد پرداخت، دور او پایان زمان و عصر تاریخ بشریت خواهد بود.[3] اما از نظر شیعه، اعتقاد به مهدویت و نوید ظهور موعود (عج) یکی از مسایل بسیار اساسی اسلام به شمار می رود و به اندازه ای اهمیت دارد که اعتقاد به ظهور امام مهدی(عج) در ردیف وقوع قیامت و تکذیب و تصدیقش در ردیف تکذیب و تصدیق رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می باشد. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید: هر کسی که قائم از فرزندان مرا انکار کند به راستی که مرا انکار کرده است»[4] مهدی موعود (عج) از نسل پاک پیامبر خداـ صلّی الله علیه و آله ـ علی و زهرا (س) و نهمین فرزند از فرزندان امام حسین ـ علیه السّلام ـ و فرزند بلافصل امام حسن عسگری ـ علیه السّلام ـ می باشد. از ابن عباس نقل شده است که گفت: شخصی یهودی به نام نعثل محضر رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ آمد و گفت: یا محمد! من از تو چیزهایی می پرسم که مدّتی است ذهن مرا به خود مشغول کرده است، اگر جواب قانع کننده ای داری، به دست تو مسلمان خواهم شد. حضرت فرمود: بپرس ای ابا عماره! نعثل پس از پرسش از صفات خدا و جواب آن حضرت، گفت: به من خبر ده وصی و جانشین تو کیست؟ و هیچ پیامبری نیست مگر آنکه وصی و جانسین دارد و پیامبر ما موسی بن عمران به یوشع بن نون وصیت کرد و او را جانشین خود قرار داد. حضرت فرمود:آری. وصّی و جانشین من علی ابن ابی طالب است، پس از او دو نوة من، حسن و حسین ـ علیهما السّلام ـ ، سپس نه امام پاک سرشت از نسل حسین جانشین من خواهند بود. ابا عماره گفت: یا محمد! نام آنها را بگو و حضرت نام همه امامان را بردند. نعثل گفت: جای آنها در بهشت کجاست؟ حضرت فرمود: در رتبه من هستند. نعثل شهادتین و اقرار به رسالت و اوصیا کرد.[5] البته روایات فراوانی از طریق فریقین در بارة مهدی آخرالزمان (عج) نقل شده که همگی دلالت بر این دارد که امام آخرالزمان از نسل پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ و از اولاد امام حسین ـ علیه السّلام ـ می باشد. بنابر این اسماعیلیه در مورد مهدی موعود نظر خاص خودشان را دارند که هیچ ریشه ی درستی ندارد. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: ا. فرق و مذاهب کلامی، ربانی گلپایگانی. 2. مذهب اسماعیلی و نهضت حسن صباح تألیف دکتر یوسف خضایی.پی نوشت ها:[1] . مشکور، محمد جواد، تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهارم، تهران، انتشارات اشراق، 1372، ص 165. [2] . کامل حسین، طائفه الاسماعیلیه، ص 17ـ14. [3] . تاریخ و عقاید اسماعیلیه ص 162 یا اسماعیلیه، مجموعه مقالات، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ص 20-119. [4] . بحارالانوار، ج51، ص73، حدیث 20. [5] . ینابیع المودة، ج3، ص 281، باب 76، حدیث 1. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه