در حدیث آمده که: ابن اسباط از ابوالحسن ـ علیه السلام ـ سؤال می کند که: آیا قیام قائم ـ عج الله فرجه ـ در این سال است؟ امام فرمود: ماشاء الله تا آخر حدیث. آیا راوی عقیده اثنی عشری نداشت و نمی دانست که آن حضرت دوازدهمین امام است که چنین سؤالی را مطرح می کند؟.....

حدیث مذکور را مرحوم حمیری در کتاب «قرب الاسناد» و هم چنین علامه مجلسی در «بحارالانوار» از «قرب الاسناد» این گونه نقل نموده اند: احمد بن محمد بن عیسی عن ابن اسباطٍ قال قلت لابی الحسن ـ علیه السلام ـ : جعلت فداک إنّ ثعلبةَ بنَ میمونٍ حدّثَنی عن علیِّ بن المُغیرةِ عن زیدٍ العَمَّیَّ عن علیَّ بن الحُسین ـ علیه السلام ـ قال: یقومُ قائمنا لِمُوافاةِ النّاسِ سَنَةً، قال: یقومُ القائمُ بلا سُفیانیٍّ إنّ أمرَ القائمِ حتمٌ منَ اللهِ و أمرُ السُّفیانیِّ حتمٌ مِنَ اللهِ وَ لا یکونُ قائمٌ إلا بسُفیانیٍّ، قلتُ: جُعلتُ فِداکَ فَیکونُ فی هذهِ السَّنةِ؟ قالَ: ما شاءَ اللهُ، قُلتُ: یکونُ فِی الَّتی یلیهَا؟ قالَ: یَفعلُ اللهُ ما یشاءُ. ابتدا لازم است سند این حدیث را بررسی کنیم، افراد در سند عبارتند از: احمد بن محمد بن عیسی، علی بن اسباط، احمد بن محمد بن عیسی مشترک است بین پنج نفر، فقط یک نفر از آنها توثیق شده و آن یک نفر احمد بن محمد بن عیسی اشعری است، چهار نفر دیگر توثیق نشدند، هر چند احمد بن محمد بن عیسی بن عبدالله بن سعد اشعری ثقه است ولی با توجه به اینکه در همین کتاب قرب الاسناد، حمیری از احمد بن محمد بن عیسی بن عبید هم روایت کرده است، شاید بتوان گفت در این روایت هم مراد ابن عبید است. بر فرض که قبول شود این راوی همان اشعری است و مورد وثوق، باز نمی توان به این روایت استناد کرد چرا که امام نفرموده است که من قائم هستم بلکه به طور مبهم فرموده که هر چه خدا بخواهد همان می شود و مبهم گفتنش شاید به خاطر جو آن زمان بوده که امام به صراحت نفرموده من قائم نیستم و این ابهام گویی نیز این را نمی رساند پس او خودش را قائم می دانستند، بلکه امام می فرماید هر چه خدا بخواهد و خواست خدا این است که حضرت مهدی امام دوازدهم شیعیان قائم باشد و قیامش نیز بعد از خروج سفیانی خواهد شد و بنابراین اشکال رفع می شود و امام رضا ـ علیه السلام ـ هیچ وقت امیدوار نبوده که قائم دوازدهمین باشد و یا مفهوم روایت این است که امامت اثنی عشری مورد قبول نبود و امام رضا ـ علیه السلام ـ هم امیدوار نبود که مهدی منتظر باشد لذا فرمود: هر چه خدا بخواهد آن خواهد شد که این با روایات فراوان و غیر قابل انکاری که می رساند جانشینان رسول گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دوزاده نفر بودند و مهدی ـ ارواحنا له الفدا ـ دوازدهمین آن حضرات می باشد در تعارض است. و چون روایت قرب الاسناد بر فرض ثقه بودن راوی آن، فقط یک روایت است در هنگام تعارض با روایات فراوان، قدرت تعارض نداشته و رد خواهد شد. هر چند روایات مربوط به دوازده امام و حضرت مهدی ـ ارواحنا له الفدا ـ را نمی توان در این نوشتار آورد و لذا به نمونه ای اشاره می شود: عبدالله بن جعفر بن ابی طالب از پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل کرده است که جانشینان من و آنها که بر همه ولایت دارند دوازده نفرند که نه نفر از آنها اولاد امام حسین ـ علیه السلام ـ می باشد. روایات مربوط به دوازده امام ـ علیهم السلام ـ را می توان در این منابع مطالعه کرد: 1. کافی، ج1، ص 529، 6 حدیث. 2. بحارالانوار، ج36، ص 201، باب 40، روایاتي که بر دوازده جانشین پیامبر اسلام دلالت دارند و اول آنها امیر المؤمنین و آخرشان حضرت مهدی است بحار الانوار، ج36، ص 201، باب 41. بحار الانوار، ج36، ص 201، باب 42 و 45 و این روایات بیش از 40 روایت می باشد. 3. اعلام الوری، ص 382، حدود یازده روایت. 4. و اینها نمونه اي از صدها روایات بر مطلب فوق است که یک یا چند روایت مشکوک توان تعارض با آنها را ندارند. اما در رابطه با دلالت: با چشم پوشی از ضعف سند، ترجمه آن این گونه است که علی بن اسباط گوید: به ابوالحسن ـ علیه السلام ـ عرض کردم که: قربانت گردم به راستی که ثعلبه بن میمون به من خبر داد که علی بن مغیره از زید عمی نقل نموده که امام سجاد ـ علیه السلام ـ فرمودند: قائم ما برای ایفای حقوق مردم در یک سالی قیام می کند، ابوالحسن ـ علیه السلام ـ فرمود: آیا قائم ما بدون ظهور سفیانی قیام می کند؟ در حقیقت امر و ماجرای قائم ما از طرف خدا حتمی و قطعی هست، و امر و ماجرای سفیانی هم از طرف خدا حتمی و قطعی هست، و قائم ما نمی آید مگر بعد از سفیانی، علی بن اسباط گوید: به امام ـ علیه السلام ـ عرض کردم که: آیا قیام قائم امسال تحقق پیدا می کند؟ حضرت فرمودند: آن چه که خدا بخواهد همان می شود، عرض کردم: سال دیگر است؟ حضرت فرمود: خداوند هرچه بخواهد انجام می دهد. اما شبهه اول که آیا علی بن اسباط دوازده امامی نبود که این گونه سؤال کرد؟ باید گفت که علی ابن اسباط هر چند وی ثقه بود و در نقل روایات صادق، اما از نظر اعتقادی فطحی مذهب بوده و امام رضا ـ علیه السلام ـ را نیز امام نمی دانست و شاید به دنبال این بود که مهدی و قائمی که قیام خواهد کرد چه کسی است، البته گفته می شود وی در زمان امام جواد ـ علیه السلام ـ از اعتقاد فطحی برگشت. بنابراین اگر هم بپذیریم که وی در زمان امام جواد ـ علیه السلام ـ از مذهب فطحی برگشت باز می رساند وی در زمان امام رضا ـ علیه السلام ـ آن حضرت را نه به عنوان امام، بلکه یکی از اهل بیت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که معدن علم پیامبر اسلام است می شناختند. اما شبهه دوم که چرا امام ـ علیه السّلام ـ ایشان را متنبه نکردند؟ شاید در پاسخ بتوان گفت: امام بر اساس فهم و باور مخاطب این مطلب را نفرموده است. چرا که مخاطب دوازده امام بودن طبق باور شیعه را قبول نداشت هر چند زمان دقیق قیام حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ برای امامان معصوم ـ علیه السلام ـ نیز هم معلوم نبوده، لذا امام ـ علیه السلام ـ آن را مقید به مشیت و خواست خدا کردند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه