سؤالی داشتم از تفسیر آیات ۱۹ ، ۲۰ و ۲۱ سوره التکویر: إنه لقول رسول کریم، ذی قوة عند ذی العرش مکین، مطاع ثم أمین ؛ مبنی بر اینکه آیا منظورش جبرئیل امین است و یا پیامبر اکرم صلوات الله علیه.

درجواب شماپرسشگرمحترم باید عرض کرد. آیات 19 ، 20 و 21 سوره التکویرمنظور جبرئیل امین است درآیات شریفه بعدچندسوگند مى فرماید: «یقیناً این قرآن کلام فرستاده بزرگوارى است (جبرئیل امین) که از سوى خداوند براى پیامبرش آورده» «إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ».و این، پاسخى است به آنها که پیامبر صلى الله علیه و آله را متهم مى کردند که قرآن را خود ساخته و پرداخته، و به خدا نسبت داده است. در این آیه و آیات بعد، پنج وصف براى «جبرئیل» پیک وحى خدا بیان شده، که در حقیقت اوصافى است، که براى هر فرستاده جامع الشرائط لازم است. نخست، توصیف او به «کریم» که اشاره به ارزش وجودى او است، آرى، او نزد خداوند بزرگ، وجودى است با ارزش و با اهمیت. سپس، به اوصاف دیگر او پرداخته، مى افزاید: «او صاحب قدرت است، و نزد خداوندِ صاحب عرش، مقامى والا دارد» «ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ». «ذِی الْعَرْشِ» اشاره به ذات پاک خداوند است، گر چه او صاحب تمام عالم هستى است، ولى از آنجا که عرش، خواه به معنى عالم ماوراء طبیعت باشد، و یا مقام علم مکنون خداوند، اهمیت بیشترى دارد، او را به صاحب عرش بودن توصیف مى کند. تعبیر به «ذِی قُوَّةٍ» (صاحب قدرت) درباره جبرئیل، به خاطر آن است که:براى دریافت چنین پیام بزرگ و ابلاغ دقیق آن قدرت و نیروى عظیمى لازم است، و اصولًا، هر رسول و فرستاده اى باید در حدود رسالت خود، صاحب قدرت باشد، مخصوصاً باید از هر گونه فراموشکارى در زمینه پیامى که مسؤول ابلاغ آن است بر کنار باشد.   «مَکِینٍ» به معنى کسى است که صاحب منزلت و «مکانت» است، اساساً باید رسول، شخص بزرگ و فرد بر جسته اى باشد که بتواند نمایندگى و رسالت او را به عهده گیرد، و کاملًا مقرب و نزدیک به او باشد، و مسلماً تعبیر به: عِنْدَ (نزد) به معنى حضور مکانى نیست؛ چرا که خداوند مکان ندارد، بلکه حضور مقامى و قرب معنوى است. در چهارمین و پنجمین توصیف مى گوید: «او فرمانرواى فرشتگان و امین است» «مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ». تعبیر به «ثَمَّ» که براى اشاره به بعید به کار مى رود، ناظر به این حقیقت است که: پیک وحى خدا در عالم فرشتگان نافذ الکلمه و مورد اطاعت است، و از همه اینها گذشته، در ابلاغ رسالت خویش نهایت امانت را دارد. از روایات استفاده مى شود: گاه جبرئیل امین براى ابلاغ آیات قرآن از سوى گروه عظیمى از فرشتگان همراهى مى شد، و مسلماً در میان آنها مطاع بود و یک رسول باید در میان همراهانش مطاع باشد. در حدیثى آمده است: به هنگام نزول این آیات پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله به جبرئیل فرمود: ما أَحْسَنَ ما أَثْنى عَلَیْکَ رَبُّکَ!: ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ، مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ، فَما کانَتْ قُوَّتُکَ؟ وَ ما کانَتْ أَمانَتُکَ؟:   «چه خوب خداوند تو را ستوده است که فرموده: صاحب قدرت است، و در نزد خداوندِ صاحب عرش، قرب و مقام دارد و در آنجا فرمانروا و امین است، نمونه اى از قدرت و امانت خود را بیان کن»! جبرئیل در پاسخ عرض کرد: «اما نمونه قوت من این که: مأمور نابودى شهرهاى قوم لوط شدم، و آن چهار شهر بود، در هر شهر چهارصد هزار مرد جنگجو وجود داشت، به جز فرزندان آنها، من این شهرها را از زمین برداشتم و به آسمان بردم تا آنجا که فرشتگان آسمان صداى حیوانات آنها را شنیدند، سپس به زمین آوردم، و زیر و رو کردم. و اما نمونه امانت من این است: هیچ دستورى به من داده نشده که از آن دستور کمترین تخطى کرده باشم. بعد از آن، به نفى نسبت ناروائى که به پیامبر صلى الله علیه و آله مى دادند پرداخته مى افزاید:   «همنشین و مصاحب شما دیوانه نیست» «وَ ما صاحِبُکُمْ بِمَجْنُونٍ». ________________ تفسیر نمونه، ج 26، ص: 203   .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه