سه راه برای خداشناسی گفته شده،(راه دل، راه تجربه، راه عقل)و از طرفی چون عقل نظری از مقوله شناخت و معرفت است، با رشد عقل نظری ما به خداشناسی میرسیم چراکه از علوم شناختی است. آیا وقتی میگوییم عقل نظری یعنی منظورمان همان راه عقل است (برهان آوردن و دلیل آوردن مثل برهان صدیقین و...)؟بدون اینها به خداشناسی نمیرسیم.؟

دو راه بیشتر برای خداشناسی وجود ندارد. شناخت تجربی خدا، محال است. چون علوم تجربی فقط از موجودات مادّی بحث می کنند. هیچ علم تجربی وجود ندارد که از موجود غیر مادّی بحث کند. عبارت « و از طرفی چون عقل نظری از مقوله شناخت و معرفت است» نادرست است. چون اوّلاً عقل نظری از سنخ موجودات مجرّد است. ثانیاً شناخت و معرفت، اعمّ از مفهوم عقلی است. شناخت و معرفت، یا حضوری است یا حصولی؛ خود شناخت و معرفت حصولی نیز بر سه گونه است: شناخت حسّی، شناخت خیالی، شناخت عقلی. لذا معرفت حاصل از عقل نظری، از سنخ علم حصولی کلّی است. وقتی می گوییم « عقل نظری» منظورمان همان عقل نظری است نه هیچ چیز دیگری. کار عقل نظری چهار چیز است؛ الف: ادراک تصوّرات (مفاهیم) کلّی، که خود این ادراک هم بر دو گونه است؛ ادراک اجمالی و ادراک تفصیلی که آن را تعریف عقلی گویند.  ب: ادراک قضایا و بخصوص قضایای بدیهی ج: استدلال مباشر که در این نوع استدلال، طبق قواعد منطقی، از یک قضیّه به قیضیه ی دیگری پی می برد. د: استدلال غیر مباشر (استدلال با واسطه) که همان استدلال برهانی است. دقّت شود که هر استدلالی را برهان نمی گویند. برخی استدلالها جدلی اند، برخی تمثیلند، برخی مغالطی اند و ... . دلیل نیز به برهان انّی می گویند که از نظر فلسفی، بی اعتبار است. لذا دلیل هم به معنی برهان نیست. از راه تجربی نمی توان خدا را شناخت و اگر کسی از راه تجربی خدا را شناخت، قطعاً چیز دیگری را با خدا اشتباه گرفته است. برهان نظم، خود نوعی برهان عقلی است . راه عقل نظری و راه قلب نیز هر کدام راه مستقلّی است، ولی با هم ارتباطهایی نیز دارند. برای آشنایی بیشتر کتب زیر مفید است : «منطق صوری» اثر دکتر محمّد خوانساری آموزش عقائد، اثر آیة الله مصباح یزدی آموزش کلام اسلامی، اثر محمّد سعیدی مهر .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه