آیا مطرح شدن نام حضرت مریم در قرآن دلیلی بر برتری ایشان بر حضرت زهرا (س) نیست؟

صرف مطرح شدن نام حضرت مریم در قرآن دلیل برتری ایشان بر حضرت زهرا (س) نیست. افزون بر آن مفسران دو نکته را درباره حضرت مریم از نگاه قرآن توضیح داده اند: 1. مراد آیه شریفه، برترى حضرت مریم بر همه زنان جهان در عصر خودش است. این پاسخ هم مشابه قرآنى دارد و هم دلیل روایى: الف. در قرآن مجید آمده است که خداوند درباره بنى اسرائیل فرمود: «و انى فضّلتکم على العالمین». ===(بقره (2)، آیه 47.)++ در تفسیر نمونه آمده است: «بدیهى است منظور، برترى مؤمنان بنى اسرائیل بر مردم عصر خود بوده است».ب. در تفسیر برهان و بحارالانوار، ج 43، ص 21، انتشارات المکتبة الاسلامیه روایتى از مفضل بن عمر نقل شده است که مى گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: مرا خبر ده از قول پیامبر خدا(ص) درباره فاطمه که فرمودند: «او سرور زنان جهانیان است». آیا او سرور زنان عصر خویش است؟ امام(ع) فرمودند: «مریم سرور زنان جهان در عصر خود بود، اما فاطمه(س) سرور همه زنان از آغاز تا پایان است». 2. آیه شریفه قید زمانى ندارد و مربوط به همه زمان ها است؛ ولى قید موضوعى دارد و از همین رو منافاتى با سرورى حضرت زهرا(س) بر همه زنان عالم در کمالات عالیه و والاى انسانى ندارد. توضیح اینکه در قرآن مجید، یک سرى از ویژگى ها و امتیازات براى حضرت مریم بیان شده است. این ویژگى ها از اختصاصات حضرت مریم نیست و افراد دیگرى نیز در رتبه او و چه بسا بالاتر از او به چنین مقاماتى رسیده اند؛ اما آنچه ازاختصاصات حضرت مریم(س) است و بدان وصف بر همه زنان عالم امتیاز یافته است، چگونگى ولادت فرزند وى مى باشد.قرآن کریم در آیه 42 سوره آل عمران مى فرماید: یا مریم انّ الله اصطفیک و طهّرک و اصطفیک على نساء العالمین؛ و به یاد آور هنگامى را که فرشتگان گفتند: اى مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان برترى داده است». و منظور از برترى و فضیلت حضرت مریم(س) در آیه مذکور این نیست که ایشان در تمام فضائل و کمالات و جهات انسانى بر همه زنان عالم برترى دارد. بلکه منظور از این برترى جهت خاصى است که حضرت مریم(س) را از سائر زنان ممتاز کرده است. براى روشن شدن این مطلب از خود آیه شریفه کمک مى گیریم. در آیه 42 سوره آل عمران کلمه اصطفاء دو بار تکرار شده است. 1. ان الله اصطفیک و طهّرک که به یک نوع انتخاب اشاره مى کند بدون اینکه مسئله برترى آن حضرت را مطرح نماید. و این قسمت از آیه صرفا اصطفاء و انتخاب نفس خود مریم(س) را در فضائل و تقوا بیان مى کند، و برترىایشان نسبت به سائر زنان لحاظ نگردیده است. 2. و اصطفیک على نساء العالمین در این قسمت از آیه، برترى حضرت مریم نسبت به سائر زنان عالم آمده است؛ حال باید روشن شود منظور از این برترى چیست؟ آیا برترى ایشان بر زنان عالم بصورت مطلق است یا مقیّدمى باشد، با این معنا که در چه جهت برترى دارد در تمام جهات و فضائل انسانى یا در یک جهت خاص که مخصوص ایشان مى باشد. آنچه مى توان گفت این است که حضرت مریم در یک جهت خاص نسبت به تمام زنان عالم برترى دارد. و آن جهت برترى این است که ایشان بدونداشتن همسر بطور معجزه آسا و خرق عادت فرزند آورد. پس برترى ایشان در قسمت اخیر آیه نسبى است و بطور مطلق نمى باشد. و از نظر ادب عرب نیز اگر کلمه اصطفا با «على» متعددى شود معناى تقدم را مى دهد نه مطلق اصطفاء و برترى، (المیزان، علامه طباطبایى، جلد 3، ص 205). یعنى حضرت مریم به خاطر صلاحیت ها و ویژگى هائى که داشته است این برترى و تقدم را بر زنان عصر و زمانه اش پیدا کرده که او به عنوان مادر حضرت عیسى برگزیده شده است. بعد از روشن معناى برترى حضرت مریم نسبت به سائر زنان عالم، باید دانست زنى که در فضائل و کمالات معنوى و طهارت و تقوا، یگانه زنان است و نسبت به همه زنان عالم از اولین و آخرین برترى دارد عصمت کبرى فاطمه زهرا(ع) است. و پیامبر اسلام(ص) در این موردفرموده است: ابنتى فاطمة سیدة نساء العالمین. و مسئله برترى حضرت فاطمه(س) نسبت به زنان عالم به تواتر در احادیث رسول گرامى(ص) و ائمه(ع) آمده است. علامه طباطبایى(ره) در تفسیر المیزان مى فرماید: «[این کلمه ]از خصایص وجودى حضرت مریم(س)، انگشت روى هیچ خصیصه اى به جز ولادت عجیب فرزندش نمى گذارد. این است که «اصطفاء» از هر جهت نیست؛ بلکه آن گونه فرزند آوردن مراد است». اما غیر از کلمه «اصطفاء» کلمات دیگرى که در آیات مربوط به آن حضرت آمده، از قبیل: «تطهیر»، «تصدیق به کلمات خدا و کتب او»، «قنوت» و «محدثه بودن» همه از امورى است که اختصاص به آن حضرت ندارد. در تفسیر «اطیب البیان» نیز امتیاز خصوصى حضرت مریم(س) بر دیگر زنان، چگونگى زاییدن حضرت عیسى(ع) بیان شده و در سر بیان «واصطفیک على نساء العالمین» آمده است: «بیان این جمله براى این است که دیگر زنى نتواند چنین دعوایى بکند و بهانه به دست بیاورد». بنابراین اگر آیه داراى قید زمانى نباشد، حضرت مریم(س) را فقط در چگونگى فرزند آوردن از همه زنان جهان ممتاز دانسته است و این نافى برترى حضرت زهرا(س) در کمالات عالیه انسانى نیست. براى آگاهى بیشتر ر.ک: 1. بحارالانوار، ج 43 2. فاطمه زهرا (شادمانى دل پیامبر)، احمد رحمانى همدانى، مترجم، دکتر سید حسن افتخارزاده سبزوارى 3. زندگانى حضرت فاطمه، سید هاشم رسولى محلاتى. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه