علل برتری زن به مرد چیست؟

بر اساس اندیشه بنیادین اسلام، زن و مرد از نظر انسانیت وحقیقت و نوع یکسان اند و فرقی میان آن دو وجود ندارد، و هر دو مصداق نفس وروح که حقیقت آدمی نیز چیزی جز آن نیست می باشد. طبیعی است که پدیده جنسیت و تفاوت میان زن و مرد از این زاویه امری عارضی و خارج از ذات و قهرا بیرون از حوزه داوری در بارة ماهیت انسانی آن دو می باشد.قرآن کریم به صراحت تمام در آیات متعدد از این حقیقت پرده بر می دارد: ‹‹یاایّها النّاس اتّقوا ربّکم الّذی خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بثّ منهما رجالا کثیرا و نساءا، ای مردم! از مخالفت، پروردگارتان بپرهیزید. همان کسی که همة شما را از یک انسان آفرید، و همسر او را نیز، از جنس او خلق کرد، و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت››. 1‹‹هو الذّی خلقکم من نفس واحدة، او خدایی است که (همة) شما را از یک فرد آفرید...››. 2.‹‹والله جعل لکم من انفسکم ازواجا...، خداوند از جنس خودتان همسرانی قرار داد...›› 3.در ارزشگذاری مقام انسانی زن و مرد، وحدت ‹‹نوع››، اقتضا می کند که میان آن دو از بعد جنسیت، هیچ تفاوت و تمایزی نباشد، از همین رو هر جا که سخن ار تکریم تکوینی است، موضوع آن ‹‹بنی آدم›› یعنی نوع انسان است: ‹‹ولقد کرّمنا بنی آدم، ما آدمی زادگان را گرامی داشتیم›› 4.هم چنان که در کرامت ارزشی و اکتسابی نیز همگان فارغ از عنوان جنسیت، رنگ پوست، زبان، قومیت و...، برابر هستند و تنها ملاک ارزش یابی و شایستگی، قرب الهی و تقوا است: ‹‹یاایّها النّاس انّا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبایل لتعارفوا انّ اکرمکم عندالله اتقاکم، ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید، (این ها ملاک امتیاز نیست)،‌گرامی ترین شما نزد خداوند با تقوا ترین شماست›› [5]روشن است که زن و مرد در خارج از ‹‹نوع انسانی›› و در فضای عوارض وجودی تفاوت های زیادی دارند. تفاوت هایی که ‹‹جنس زن›› و ‹‹جنس مرد›› را قوام می بخشد: ‹‹تفاوت های جنسیتی واقعیت های حکیمانه اند که دست تدبیر الهی، آن ها را به عنوان بخشی از ‹‹نظام احسن›› وجود قرار داده است... همین تفاوت هاست که منشأ کمال و موجب احساس نیاز متقابل و زمینة بقاء حیات انسانی و اجتماعی و تحکیم پیوندها می شود. برتری های که احساس می شود درراستای تامین همین نیاز ها ودرک متقابل است. ولذا مشاهده می شودکه دربخشی ازجنبه های زندگی وانجام تکالیف مردان نسیبت به زنان اولویت وبرتری دارندودردر جهاتى نیز زنان تواناترو بر مردان برترى دارند ؛ مثلاً در فعالیت هاى عقلانى و تدبیرى به طور غالب مردها از زنان پیشى مى گیرند و این در همه جوامع و در همه اعصار وجود داشته و دارد ؛ لیکن در کنش هاى عاطفى و احساسى، زن از مرد برترى دارد و از همین رو در نظام تکوین و تشریع، هر یک وظایفى مناسب با ساختار جسمى و روانى خود دارند و نوعى تقسیم کار منطقى و طبیعى بین دو جنس مخالف برقرار است، بدون این که مستلزم برترى یک جانبه و تمام عیار یک جنسى بر دیگرى شود. توضیح این که از دیدگاه اسلام زن و مرد هر دو در گوهر شریف انسانیت همتا و داراى مراتب کمالى واحدى هستند. در عین حال نظام زیباى آفرینش هر یک از این دو را با ابزارهاى ویژه اى مجهز ساخته و به تناسب آن رسالت و مسؤولیت خاصى نیز بر دوش هر کدام نهاده است. تجهیز هر یک از دو صنف فوق به گونه اى است که از ترکیبشان شرایط و بستر مطبوع و دلپذیرى براى ایجاد خانواده و کانونى فعال و پر مهر و صفا پدید مى آید. هر یک در کنار دیگرى مى تواند آرامش، سکون و شرایط استکمال را بیابد و همچنین زمینه مناسبى براى رشد و تربیت سالم فرزند به وجود مى آید. در این تقسیم طبیعى آنچه معمولاً در مرد ظهور و بروز بیشترى دارد قدرت و توانایى بیشتر براى انجام کارهاى سخت و طاقت فرسا نیز زیرکى و حسابگرى در امورى است که به تیزبینى و کیاست نیازمند است و آنچه در زن نمود و پیدایى بیشتر دارد؛ لطافت، زیبایى، مهر، عاطفه، شور و احساس قلبى است.از این رو: اولاً: به معناى بى خردى زن یا بى عاطفگى مرد نیست و ثانیا به معناى آن نیست که هر زنى کم اندیش تر از هر مردى و هر مردى کم عاطفه تر از هر زنى است، بلکه؛ یعنى، به طور متوسط وجه غالب کنش هاى مرد، رفتارهاى حسابگرانه، و وجه غالب کنشهاى زن کردارهاى مهر انگیز و عاطفى است. ثانیا : این دو گونه حرکت هر یک در جاى خود بسیار ضرورى است و این تقسیم تکوینى به هیچ روى نشانگر برترى مرد بر زن و فرومایگى زن نیست، بلکه هر یک جلوه اى خاص از اسماى حسناى الهى است. به قول سعدى: جهان چون چشم و خط و خال و ابروست      که هر چیزش بجاى خویش نیکوست ثالثا : عقل بر دو قسم است: 1- عقلى که معیار کمال و قرب الهى است: «قلت له: ما العقل؟ قال: ماعبد به الرحمن واکتسب به الجنان» این عقل همان «عقال» و زانوبند هواها و امیال نفسانى است. در چنین عقلى مرد بر زن فزونى ندارد. 2- عقل حسابگر، ابزارى و اینسترومنتال (Instrumental Ration) که کاربرد آن بیشتر در تنظیم معاش و سیاسات است، در این زمینه هر چند به طور معمول مرد از زن پیشى مى گیرد، ولى این معیار کمال نیست و چنان که گفته شد نوعى تقسیم کار طبیعى و تکوینى است و در مقابل آن زن نیز از مهر و عاطفه افزونترى برخوردار است. بنابراین به آسانى مى توان گفت به طور معمول توان مندى مردان در کارهاى اجرایى و «عقل عملى» بیشتر است اما برترى مردان در «عقل نظرى» و حضور در عرصه هاى پژوهشى و فرهنگى به اثبات نرسیده، بلکه در مواردى برترى زنان مشاهده شده است و علت این که تاکنون فعالیت هاى مردان در این گونه عرصه ها نمایان بوده، به جهت فراهم سازى شرایط براى آنان بوده است که اگر شرایط و امکانات مساوى در اختیار زنان نیز قرار بگیرد، توانمندى خود را به خوبى نشان مى دهند. چنان که رفته رفته در جامعه خود شاهد فزونى درصد قبول شدگان کنکور در میان دختران هستیم و در کارهاى پژوهشى و رایانه اى شاهد برترى هاى چشمگیر آنان مى باشیم. ناگفته نماند سزاوارترین کسان براى نمایان ساختن لیاقت زنان خود آنان مى باشند که با حفظ عفت و حجاب، شرایط حضور سالم و سازنده را در عرصه مختلف از خود نشان دهندبنا براین، در بینش اسلامی زن ومرد هر دو انسان اند، هویتی یگانه دارند و از گوهر واحدی بر آمده اند. اما برای ادامة حیات، درک متقابل، تمایل دو سویه، همکاری و هماهنگی و...، در بسیاری از جهات طبیعی و غریزی مشابه هم نیستند و تفاوت دارند. از تفاوت در ساختمان بدنی گرفته تا تفاوت در امور روحی. اما توجه داشته باشیم که تفاوت های طبیعی نه موجب امتیاز یکی است، و نه دلیل نقص دیگری، بلکه تداوم حیات بشر، نیاز زندگی اجتماعی و هدف آفرینش، این دو را ناهمگون و نامساوی خواسته تا مکمل یکدیگر گردند، و در تقسیم مسئولیت های فردی و جمعی و ادارة‌ زندگی به گونة بهتر همکار هم باشند. تفاوت های موجود حکایت از آن دارد که زن و مرد با یاری یکدیگر شور و نشاط را در رگ های زندگی جاری کرده، و همگام با هم پا در مسیر تکامل بگذارند، و از این رهگذر وجود انسانی را رشد و ترقی بخشند.پی نوشت 1. قرآن کریم، نساء، 1.2. اعراف، 189. 3. نحل، 73 و نیز ر.ک؛ روم، 21. فاطر، 11. شوری، 11. حجرات، 13. قیامت، 37.4. ــــــــــــــ، اسراء، 70.5. ــــــــــــــ، حجرات، 13. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه