خضوع و خشوع را از ديدگاه قرآن کريم توضيح دهيد؟

خشوع به معناي ترس، بي حرکت شدن اعضا از ترس، چشم فرو بستن و تواضع سر به زير انداختن است، خشوع آن است که به اين سو و آن سو ننگري، مقام طرف را بزرگ بداري و همه ی اهتمام خود را در بزرگداشت او جمع و جور کني، خشوع عبارت از تذلل است. ظاهراً اين حالت حالتي است دروني که با نوعي عنايت، به اعضاء و جوارح نيز نسبت داده مي شود، مانند کلام رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ درباره ی شخصي که در نمازش با ريش خود بازي مي کرد فرمود: «اگر دلش داراي خشوع مي بود، جوارحش نيز خاشع مي شد». علامه طباطبايي(ره) مي نويسند: «کلمه ی (خشوع) به معناي خواري و تذلل باطني و قلبي است، هم چنان که کلمه ی (خضوع) به معناي تذلل ظاهري، و با اعضاي بدن است». بنابراين، خضوع و خشوع هر دو به معناي تواضع و فروتني است؛ منتهي يکي در باطن و ديگري در ظاهر. صفات و ويژگي هاي خاشعان و خاضعان 1. استعانت و کمک گرفتن از نماز و صبر: قرآن کریم براي اين که انسان بتواند بر اميال و خواسته هاي دل پيروز گردد و حب جاه و مقام را از سر بيرون کند، مي گويد: از صبر و نماز ياري جوييد. و با استقامت و کنترل خويشتن بر هوس هاي دروني پيروز شويد سپس اضافه مي کند: «اين کار جز براي خاشعان سنگين و گران است». 2. ايمان به روز قيامت: در آيه بعد صفت ديگري براي خاشعان بيان کرده و مي فرمايد: «همان ها که مي دانند پروردگار خود را ملاقات خواهند کرد و به سوي او باز مي گردند». «يظنون» از ماده «ظن» گاه به معناي گمان و گاه به معناي يقين مي آيد و در اين جا مسلماً به معناي ايمان و يقين قطعي است، زيرا ايمان به لقاء الله و بازگشت به سوي او حالت خشوع و خداترسي و احساس مسئوليت را در دل انسان زنده مي کند و اين يکي از آثار تربيتي ايمان به معاد است که همه جا در برابر انسان، صحنه ی آن دادگاه بزرگ را مجسم مي سازد و به انجام مسئوليت ها و حق و عدالت دعوت مي کند. 3. نفروختن دين به دنيا: خداوند خاشعان را در اين آيه چنين توصيف مي کند: «و از اهل کتاب، کساني هستند که به خدا و آن چه بر شما نازل شده و آن چه بر خودشان نازل گرديده، ايمان دارند در برابر (فرمان) خدا خاضعند و آيات خدا را به بهاي ناچيزي نمي فروشند. پاداش آن ها، نزد پروردگارشان است. خداوند، سريع الحساب است. (تمام اعمال نيک آن ها را به سرعت حساب مي کند، و پاداش مي دهد)». 4. صاحبان علم: خداوند متعال صاحبان علم را افراد خاشع دانسته و مي فرمايد: «بگو: خواه به آن ايمان بياوريد، و خواه ايمان نياوريد، کساني که پيش از آن به آن ها دانش داده شده، هنگامي که (اين آيات) بر آنان خوانده مي شود، سجده کنان (از روي خشوع و خضوع) به خاک مي افتند... و مي گويند: (منزّه است پروردگار ما، که وعده هايش به يقين انجام شدني است!) آن ها (بي اختيار) به زمين مي افتند و گريه مي کنند و (تلاوت اين آيات، همواره) بر خشوع شان مي افزايد». 5. اطاعت خدا با ترس و رغبت و در حال بيم و اميد: خداوند متعال حضرت ذکريا ـ عليه السلام ـ و همسرش را به خاطر عبادت خدا از روي رغبت و ترس از عذاب جزو خاشعان معرفي نموده و به خاطر همين خشوع حضرت يحيي ـ عليه السلام ـ را بر آن ها بخشيد و دعاي شان را اجابت نمود. قرآن کريم ،در اين باره مي فرمايد: «و زکريا را (به ياد آور) در آن هنگام که پروردگارش را خواند (و عرض کرد): پروردگار من! مرا تنها مگذار (و فرزند برومندي به من عطا کن) و تو بهترين وارثاني. ما هم دعاي او را پذيرفتيم و يحيي را به او بخشيديم و همسرش را (که نازا بود) برايش آماده (بارداري) کرديم چرا که آنان (خانداني بودند که) همواره در کارهاي خير به سرعت اقدام مي کردند و در حال بيم و اميد ما را مي خواندند و پيوسته براي ما (خاضع و) خاشع بودند. 6. ايمان آورندگان: خداوند متعال افراد با ايمان را خاشع در نمازشان توصيف کرده و مي فرمايد: «مؤمنان رستگار شدند آن ها که در نمازشان خشوع دارند». 7. متفکران: خداوند متعال خشوع را يکي از نشانه هاي تفکر کردن و تدبر نمودن در دلائل و برهان هاي عقلي و منطقي مي داند که انسان با آن به خداشناسي مي رسد و لذا مي فرمايد: «اگر اين قرآن را بر کوهي نازل مي کرديم، مي ديدي که در برابر آن خاشع مي شود و از خوف خدا مي شکافد! اين ها مثال هايي است که براي مردم مي زنيم، شايد در آن بينديشيد». .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه