بدان که هیچ دعایی خالی از نوعی اجابت نیست؛ زیرا دعا نوعی عبادت و پرستش است و در هر عبادتی که با قصد قربت انجام می‌شود، یعنی عبادت کننده تصمیم دارد به خدای خود نزدیک شود و به کمالات ذات اقدس اله آراسته

بدان که هیچ دعایی خالی از نوعی اجابت نیست؛ زیرا دعا نوعی عبادت و پرستش است و در هر عبادتی که با قصد قربت انجام می‌شود، یعنی عبادت کننده تصمیم دارد به خدای خود نزدیک شود و به کمالات ذات اقدس اله آراسته گردد، خالی از اثر قربی نیست. بنابراین، همین که دعا و عبادت با خلوص نیت و شرایط لازم انجام می‌شود، در همان لحظه به اجابت می رسد و اثر معنوی خود را بر روح و جان انسان می گذارد و با استمرار این حالت است که آدمی به تدریج مظهر نورانیت و اسماء و صفات کمالیه حق تعالی شده، به کمال و سعادت شایسته خود می‌رسد. امام صادق (علیه السلام) فرمود: «شما را به دعا سفارش مى‌کنم؛ زیرا با هیچ عمل دیگرى همچون دعا، به خدا نزدیک نمى‌شوید». «دلیل اصلی عدم اجابت»: گاهی شما از پدر خود چیزی می‌خواهید و او به دلیل اینکه مقدور نیست و یا مصلحت نیست، برایتان فراهم نمی‌کند؛ ولی در عین حال پاسخ مهربانانه او را دارید و می‌دانید که به شما توجه دارد و این خودش خیلی مغتنم است. وقتی ما از خدای متعال هم چیزی می‌خواهیم باید بدانیم که سوال ما را می‌شنود و پاسخ مهربانانه او کمتر از پدرمان نیست و اگر احیانا دعا و درخواستی را اجابت نمی‌کند، حکمت و مصلحتی در کار است؛ یعنی زمان و امکانات دیگری که باید برای رسیدن به آن مقصد فراهم شود، فراهم نشده است. و یا ممکن است موانع دیگری بر سر راه اجابت دعا باشد که به ذکر برخی از آنها می‌پردازیم. «موانع اجابت دعا»: 1. گناه یکى از عوامل مهمى که رابطه انسان با خدای متعال را ضعیف نموده و مانع اجابت دعا می‌شود، نافرمانى از دستورهاى خداست. حضرت على (علیه السّلام) در دعاى کمیل چنین مى‌فرماید: پروردگارا! گناهانى را بر من ببخش که موجب حبس و بالا نرفتن دعا مى‌شوند و در جاى دیگر از همان دعا چنین مى‌فرماید: اى آقا و مولاى من! به عزتت قسم! از تو مى‌خواهم که بدى کردار و رفتارم موجب پوشیده شدن دعاى من از تو نشود. امام باقر(علیه السلام) در این باره فرمود: بنده حاجتى ازخدا طلب مى‌کند و مقرر مى‌شود آن حاجت در زمانى برآورده شود; پس در این فاصله، او گناهى مرتکب مى‌شود و در نتیجه، خداوند مى‌فرماید: حاجت این بنده برآورده نشود و از آن محروم شود; چون او خشم و غضب مرا برانگیخت و همین باعث محروم شدن اوست. 2. لقمه حرام استفاده از درآمد حلال و پاکیزه از دیگر شرایط اجابت دعا است که امروزه بیش از هرزمان دیگر لازم است به آن توجه شود. لقمه‌ى حرام تا 40 روز مانع استجابت دعا مى‌شود. 3. قساوت قلب همچنین گناهان زیاد که منجر به قساوت و سنگدلى مى شدند از عوامل دیگر عدم استجابت دعا مى باشد. امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: خداوند دعایى که از قلب قسى برخاسته باشد اجابت نمى کند. 4. شتاب و عجله امام صادق (علیه السلام) فرمود: همیشه مؤمن در خیر و آسایش است تا هنگامى که عجله نکند. در غیر این صورت ناامید مى شود و دعا را ترک مى کند. به درستى که بنده هنگامى که دعا مى کند خداوند متعال در صدد برآورده ساختن حاجت اوست تا زمانى که او عجله نکند. «آداب دعا کردن»: 1.بسم الله گفتن پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله) فرمودند:« دعایی که با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز گردد رد نمی‌شود.» (میزان الحکمة, ح 5620) 2.تمجید خداوند «امام صادق (علیه السلام): در کتاب امیر المومنین (علیه السلام) آمده است که پیش از درخواست چیزی از خدا, باید او را ستود. پس هرگاه خدای عز و جل را خواندی (ابتدا) او را تمجید کن. (راوی می گوید:) عرض کردم: چگونه تمجیدش کنم؟ حضرت فرمود: می‌گویی: یا من هو اقرب من حبل الورید, یا من یحول بین المرء و قلبه, یا من هو بالمنظر الاعلی, یا من لیس کمثله شیء؛ای کسی که از رگ گردن به من نزدیکتر است, ای کسی که میان انسان و دلش حائل می شود, ای کسی که در بالاترین چشم انداز است, ای کسی که مانند ندارد». (همان, ح5622) 3. صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش (صلوات الله علیهم اجمعین) امام علی (علیه السلام): «هر گاه از خدای سبحان درخواستی داری ابتدا بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) درود فرست, سپس حاجت خود را بخواه؛ زیرا خدا بزرگوارتر از آنست که از دو حاجت درخواست شده, یکی را برآورد و دیگری را باز دارد». (نهج البلاغه, حکمت 361) 4. نام بردن حاجت در دعا امام صادق (علیه السلام): «راستی خدای تبارک و تعالی می داند که بنده هر گاه به درگاهش دعا کند چه می‌خواهد ولی او دوست دارد که حوائج به درگاه او شرح داده شود؛ پس چون به درگاه او دعا کردی حاجتت را نام ببر». (اصول کافی, ج6, ص 43) 5.اصرار در دعا امام صادق (علیه السلام): «خداوند بد دارد که بنده‌ها بر یکدیگر در انجام حاجت اصرار ورزند و اصرار را نسبت به خودش دوست دارد؛ خداوند عزوجل دوست می‌دارد که از او درخواست و آنچه نزد اوست خواهش شود». (همان, ص 41) پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) مى فرماید: خدا رحمت کند بنده اى را که از خداوند متعال حاجتى را درخواست کند و بر آن اصرار بورزد؛ چه حاجتش برآورده شود و چه برآورده نگردد. (میزان‌الحکمه،ج2،ص880) به اجابت نرسیدن دعا هرگز نباید باعث ناامیدى از رحمت پروردگار شود; زیرا گاهى ممکن است دعاى شخص تا 20 سال به تإخیر بیافتد. (کافی،ج2،ص355) در برخى از موارد خداوند دعاى بنده را مستجاب نمى کند, چون دوست دارد صداى بنده خود را بشنود و همواره او را بردرخانه اش ببیند. (کافی،ج2، ص479) لازم به ذکر است که بهتر است در عین اصرار بر دعا, صلاح کار خود را به خداوند واگذار کرد؛ یعنی از طرفی در دعا اصرار کنیم چون خود خدا دستور داده است و از طرف دیگر برآورده شدن یا نشدن آن را به خداوند واگذار کنیم چون او صلاح بندگان را از هر کسی بهتر می‌داند و ما به صلاح کار خود آگاه نیستیم. 6.اعتراف به گناه امام صادق (علیه السلام): «(در دعا) ابتدا باید خدا را ستود, سپس به گناه اعتراف نمود و آن گاه حاجت را خواست». (میزان الحکمة, ح 5630) 7. یقین و اعتماد به استجابت دعا امام صادق (علیه السلام): «دعا پایگاه اجابت است چنانچه ابر پایگاه باران است». (اصول کافی,ج6, ص29) 8. خواندن خداوند با دلی پاک امام صادق (علیه السلام): «راستی خدای عز و جل اجابت نکند دعا را از روی دل سخت و قساوت». 9.اخلاص در دعا امام علی (علیه السلام): «اخلص فی المسالة لربک, فان بیده العطاء و الحرمان و اکثر الاستخارة؛ در دعا با اخلاص پروردگارت را بخوان که بخشیدن و محروم کردن بدست اوست و فراوان از خدا درخواست خیر و نیکی داشته باش». (نامه‌ی31 نهج البلاغه, بند 17 و 18) 10. دعا کردن در زمان‌هایی که امید اجابت است. از مجموع روایات بر می‌آید که اوقات ذیل, زمان اجابت دعا است: - هنگام نزول باران - هنگام ظهر - بعد از ادای فریضه - قنوت نماز وتر - وقت سحر - پس از مغرب - زمان قرائت قرآن - هنگام اذان - زمان شکستن دل - دعای بیمار در حق عیادت کننده 11. دعا در هنگام آسایش و راحتی امام صادق (علیه السلام): «دعا در حال آسایش و عافیت, نیازمندیهای حال بلا را برمی‌آورد (یعنی مانع نزول بلا می‌شود). حضرت در حدیثی دیگر فرمود: هر که را خوش آید که در حال سختی دعایش به اجابت رسد, در حال راحتی بسیار دعا کند». (اصول کافی,ج6, ص 33) 12.دعا همراه با تضرع خداوند در قرآن کریمش فرمود: «ادعوا ربکم تضرعاً و خفیة؛ بخوانید پروردگارتان را در حال تضرع و ترس». (سوره‌ی اعراف, 155) امام حسین (علیه السلام): «رسول خدا (صلی الله علیه و اله) در هنگام ابتهال و دعا مانند بینوایی که غذا می‌طلبد, دستانش را بالا می‌برد». (میزان الحکمة, ح 5633) 13.رعایت ادب در دعا بعنوان مثال: دعا با صدای بلند و طلبکارانه نباشد؛ در هنگام دعا رو به قبله و با وضو و بهتر است از زبان معصومین باشد؛ چرا که آنها ادب در گفتار, نحوه‌ی در خواست و نیازها را به بهترین شکل بیان نموده‌اند. برخی دیگر از عوامل اجابت دعا عبارتند از: 1. معرفت به خدا؛ گروهى خدمت پیشواى ششم امام صادق (علیه السلام) شرفیاب شدند و پرسیدند: ما دعا و نیایش مى‌کنیم ولى به اجابت نمى‌رسد؟ آن حضرت فرمود: بدین جهت است که آن کسى را که مى‌خوانید, نمى‌شناسید. (بحارالانوار،ج93،ص368) رسول گرامى اسلام (صلی الله علیه و اله) در مورد نقش شناخت پروردگار در اجابت دعا مى‌فرماید: اگر خداوند را به شایستگى معرفتش مى‌شناختید, با دعایتان مى‌توانستید کوه را از جاى بکنید. (المیزان،ج2،ص43) 2. حضور قلب؛ دعا یعنى درخواست از خداى متعال براى برآورده ساختن حاجتى و طبیعى است که این ارتباط در صورتى مؤثر واقع مى شود که باطن انسان متوجه خدای متعال باشد و تضرع به پیشگاه او شکل بگیرد و انسان فقط خدا را مؤثر در امور بداند. رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) مى فرماید، بدانید که خداوند دعائى که از قلب غافل برخاسته باشد قبول نمى کند. (میزان الحکمه، حدیث5606) 3. پیوستگی یاد خدا؛ شکى نیست که انسان ها همواره نیازمند لطف هاى پروردگار هستند و زمانى نیست که از ذات اقدس خداوندى بى نیاز باشند. به همین جهت مى‌بایست انسان درتمامى حالات، خوشى و ناخوشى, سلامت وکسالت, همواره به یادخدا باشد. امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرکسى که در همه حال به دعا مشغول باشد, دعاى او در هنگام گرفتارى به استجابت نزدیک‌تر است; چون فرشتگان در هنگام بلا مى‌گویند: این صداى آشنایى است و دعاى او در آسمان در پرده و حجاب نخواهد بود; در حالى که اگر انسان تنها در گرفتاری‌ها پروردگار را بخواند, دعا و نیایش از اجابت دورتر است; چون فرشتگان مى‌گویند: این صداى ناآشنایى است. 4. توسل به اولیای الهی: وسیله قرار دادن کسانی که می‌توانند میان ما و خداوند واسطه شوند، باب وسیعی دارد. هر کسی به هر مقداری که نزد خدای تعالی عزیز و آبرومند است، می‌تواند وسیله انسان به درگاه الهی برای رسیدن به حاجت ها و نیازها باشد و در امر استجابت دعا وساطت نماید. برترین کسانی که از وجاهت و آبرومندی کامل نزد خداوند برخوردارند، معصومین (علیهم السلام) هستند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) فرموده است: «خداوند عزوجل مى فرماید: اى بندگان من! گرامى ترین خلق و پرفضیلت ترین آنان نزد من، محمد و برادرش على و امامان بعد از وى هستند. اینان «وسیله»ها به سوى من مى باشند. هر کس حاجتى دارد و نفعى را طالب است و یا دچار حادثه اى سخت و زیان بار گشته و برطرف شدن آن را مى خواهد، مرا به محمد و آل طاهرینش بخواند تا به نیکوترین وجه حاجت او را برآورم» (بحارالانوار، ج 94، ص 22) «شرایط خواسته و حاجت»: 1. با حکمت الهى مغایرت نداشته باشد: خداى متعال بر اساس حکمت خود این عالم را طبق قوانین خاص اداره مى کند و هیچگاه، این قوانین را نقض نمى کند بنابراین استجابت دعا باید از کانال قوانین و سنن الهى جریان یابد و اگر دعایى نقض کننده این مطلب باشد مستجاب نمى شود. زیرا خداى متعال فقط کریم نیست بلکه حکیم نیز هست و هیچ صفتى از صفات او صفت دیگرش را نقض نمى کند. امام على (علیه السلام) مى فرماید خداوند سبحان حکمت خویش را نقض نمى کند بنابراین هر دعایى را مستجاب نمى سازد. (میزان الحکمه،ج2،ص876). 2. مطابق مصلحت باشد: در ضمن شمارش علل گوناگونى که باعث مى شود حاجات انسان سریعاً اجابت نشود، یکى از مهمترین آن علّتها این است که گاهى اوقات انسان از خداوند چیزهایى را درخواست مى نماید و فکر مى کند اجابت آن به نفع او مى باشد حال آن که در واقع اجابت آن درخواست به ضرر اوست. درسوره بقره آمده است: «چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید حال آنکه خیر شما در آن است و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آنکه شرّ شما در آن است». (بقره, آیه 216). دوست عزیز! انسان همواره خیال مى کند که اگر دقیقا همان چیزی را که طلب مى کند، در همان زمان و با همان شرایطى که مى خواهد عمل شود، دعایش به اجابت رسیده است؛ در حالى که ممکن است اجابت دعا به صلاح بنده نباشد. نکته‌ی مهم این است که ما باید به هنگام دعا یقین داشته باشیم که حق تعالى قادر است- اگر این دعا و خواسته به مصلحت ما باشد و منافات با حکمت الهى و نظام آفرینش و ربوبیت نداشته باشد- حاجت ما را برآورده نماید و اگر مصلحت نباشد به بهترین شکلى آنچه که خیر و صلاح ما را در آن مى بیند عنایت فرماید و تشخیص اینکه دعای ما به چه علتی در حال حاضر اجابت نشده است، به عهده‌ی ما نیست. بلکه آن چیزى که بر عهده ما و کار و وظیفه ما است دعا نمودن و میل و نیت و قصد و یقین به اجابت آن است؛ مصلحت سنجى و محاسبه خیر و شر آن بر عهده رب العالمین است. سخن پایانی: بهترین دعاها در مفاتیح الجنان و صحیفه‌ی امام سجاد (علیه السلام) آمده است که به شما توصیه می‌کنیم به آن‌ها مراجعه فرمایید. به دو دعای سریع الاجابه توجه کنید : 1- دعای سریع الاجابه از حضرت کاظم –ع- از کتاب مصباح کفعمی ( در مفاتیح الجنان ذکر شده است : اَللّـهُمَّ اِنّی اَطَعْتُکَ فِی اَحَبِّ الاَشْیاءِ إلیْکَ وَهُوَ التَّوْحیدُ وَلَمْ اَعْصِکَ فِی اَبْغَضِ الاَشْیاءِ اِلَیْکَ وَهُوَ الْکُفْرُ فَاغْفِرْ لی ما بَیْنَهُما یا مَنْ اِلَیْهِ مَفَرّی آمِنّی مِمّا فَزِعْتُ مِنْه اِلَیْکَ، اَللّـهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الْکَثیرَ مِنْ مَعاصیکَ واقْبَلْ مِنِّی الْیَسیرَ مِنْ طاعَتِکَ یا عُدَّتی دُونَ الْعُدَدِ، وَیا رَجائی وَالْمُعْتَمَدَ، وَیا کَهْفی وَالسَّنَدَ، وَیا واحِدُ یا اَحَدُ، یا قُلْ هُوَ اللهُ اَحَدٌ اَللهُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ، اَسْاَلُکَ بِحَقِّ مَنِ اصْطَفَیْتَهُمْ مِنْ خَلْقِکَ وَلَمْ تَجْعَلْ خَلْقِکَ مِثْلَهُمْ اَحَداً اَنْ تُصَلِّیَ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ وَتَفْعَلَ بی ما اَنْتَ اَهْلُهُ، اَللّـهُمَّ اِنّی اَسْاَلُکَ بِالْوَحْدانِیَّةِ الْکُبْرى وَالُْمحَمَّدَیَّةِ الْبَیْضاءِ وَالْعَلَوِیَّةِ الْعُلْیا وَبِجَمیعِ مَا احْتَجَجْتَ بِهِ عَلى عِبادِکَ وَبِالاِسْمِ الَّذِی حَجَبْتَهُ عَنْ خَلْقِکَ فَلَمْ یَخْرُجْ مِنْکَ اِلاّ اِلَیْکَ، صَلِّ عَلى مُحَمِّد وَآلِهِ وَاجْعَلْ لی مِنْ اَمْری فَرَجاً ومَخرَجاً وَارْزُقْنی مِنْ حَیْثُ اَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیْثُ لا اَحْتَسِبُ، اِنَّکَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِساب. ثمّ سل حاجتک. 2- روایت شده که مردى خدمت حضرت امیرالمومنین علیه السلام شکایت کرد از دیر شدن جواب دعایش فرمود چرا نمى خواهى دعا سریع الاجابه را پرسید که آن کدام دعا است فرمود بگو: اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظیمِ الاَْعْظَمِ الاَْجَلِّ الاَْکْرَمِ الْمَخْزوُنِ الْمَکْنُونِ النُّورِ الْحَقِّ الْبُرْهانِ الْمُبینَ الَّذى هُوَ نُورٌ مَعَ نُورٍ وَ نُورٌ مِنْ نُورٍ وَ نُورٌ فى نُورٍ وَ نُورٌ عَلى کُلِّ نُورٍ وَ نُورٌ فَوْقَ کُلِّ نُورٍ وَ نُورٌ تُضیئُ بِهِ کُلُّ ظُلْمَةٍ وَ یُکْسَرُ بِهِ کُلُّ شِدَّةٍ وَ کُلُّ شَیْطانٍ مَریدٍ وَ کُلُّ جَبارٍ عَنیدٍ لا تَقِرُّبِهِ اَرْضٌ وَلایَقُومُ بِهِ سَمآءٌ وَ یَاْمَنُ بِهِ کُلُّ خآئِفٍ وَ یَبْطُلُ بِهِ سِحْرُ کُلِّ ساحِرٍ وَ بَغْىُ کُلِّ باغٍ وَ حَسَدُ کُلِّ حاسِدٍ وَ یَتَصَدَّعُ لِعَظَمَتِهِ الْبَرُّ وَالْبَحْرُ وَ یَسْتَقِلُّ بِهِ الْفُلْکُ حینَ یَتَکَلَّمُ بِهِ الْمَلَکُ فَلا یَکُونُ لِلْمَوْجِ عَلَیْهِ سَبیلٌ وَ هُوَ اسْمُکَ الاَْعْظَمُ الاَعْظَمُ الاَجَلُّ الاَْجَلُّ النُّورُ الاَْکْبَرُ الَّذى سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ وَاسْتَوَیْتَ بِهِ عَلى عَرْشِکَ وَ اَتَوَجَّهُ اِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیْتِهِ وَاَسْئَلُکَ بِکَ وَ بِهِمْ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَفْعَلَ بى ...حاجت خود را ذکر کنید تذکر: سریع الاجابه بودن به معنای این است که این دعاها اقتضای اجابت سریع را دارد. تاثیر عوامل اقتضایی مشروط به جمع بودن سایر شرایط و نبودن موانع اجابت است، بنابراین نباید گمان شود که صرف دعا کردن و ذکر گفتن علت اجابت حتمی است بلکه باید در مسیر اجابت انسان اهل عمل هم باشد و خودش هم عملا حرکت کند و تلاش نماید و موانع اجابت مانند گناه را نیز برطرف کند. برایت آرزوی سلامت و سعادت داریم. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه